Η πολιτική εμπειρία δείχνει πως οι εκλογές κερδίζονται στο κέντρο. Ωστόσο ο στόχος αυτός φαίνεται σήμερα δυσκολότερος για το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Ο χώρος που συνέβαλε στην κατάκτηση της εξουσίας από την αριστερά δείχνει να έχει σήμερα ισχυρά αντι-ΣΥΡΙΖΑ ανακλαστικά, όπως επισημαίνει στο Liberal, ο διευθύνων σύμβουλος της MARC, Θωμάς Γεράκης. Την εκπροσώπηση του μεσαίου χώρου διεκδικούν με μεγαλύτερες αξιώσεις η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ, με πλεονεκτικότερη θέση αυτήν του κυβερνώντος κόμματος. Μιλά για τα χαρακτηριστικά των ψηφοφόρων που αυτοπροσδιορίζονται ως κεντρώοι, εξηγεί τι είναι αυτά που μετρούν, αλλά και γιατί η ταύτιση του κεντρώου χώρου με τη μεσαία τάξη δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Πώς καταγράφεται δημοσκοπικά η δύναμη του πολιτικού κέντρου σήμερα;
Η διπολική πολιτική παράδοση στη χώρα μας άφηνε πάντα περιορισμένο χώρο στον κεντρώο χώρο, ίσως με ελάχιστες εξαιρέσεις. Σήμερα στις έρευνες κοινής γνώμης αυτοχαρακτηρίζεται πολιτικά κεντρώος ο ένας στους πέντε ψηφοφόρους, περίπου το 20%.
Πιο δύσκολη είναι αποσαφήνιση του τι σημαίνει πραγματικά πολιτικό κέντρο. Όπως και άλλες πλείστες ταξινομητικές έννοιες, το πολιτικό κέντρο είναι ένα αφαιρετικό ερμηνευτικό εφεύρημα, μία από τις αναγκαίες «ταμπέλες» που χρησιμοποιούμε στην προσπάθειά μας κατανοήσουμε κοινωνικοπολιτικά δρώμενα και δρώντες. Τέτοιου είδους όμως γενικεύσεις, αν και βολικές στην πολιτική ανάλυση, υποτιμούν σημαντικές επιμέρους διαφοροποιήσεις και ιδιαιτερότητες. Η πολιτική ρευστότητα και το ξεθώριασμα των διαχωριστικών γραμμών καθιστά και αυτήν την έννοια περισσότερο ασαφή σε σχέση με το παρελθόν και χρησιμοποιείται όχι πάντα με το ίδιο νόημα. Το βέβαιο είναι πως οι «κεντρώοι ψηφοφόροι» έχουν μεγαλύτερο πολιτικό αποτύπωμα σε σχέση με το μέγεθός τους, λόγω του ότι καθορίζουν με την ενίοτε στάση τους το εκλογικό αποτέλεσμα.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των ψηφοφόρων που αυτοπροσδιορίζονται σαν κεντρώοι;
Το πολιτικό κέντρο είναι ένας υπαρκτός χώρος με ρευστά όρια, που συνδέει πολίτες με κοινές αξίες, αλλά οφείλει κυρίως τον συνεκτικό του ιστό στον ετεροκαθορισμό και τη διαφοροποίησή του τόσο από τους εκατέρωθεν χώρους του πολιτικού φάσματος, όσο και τις ακραίες επιλογές. Συνδέονται δηλαδή περισσότερο με το «τι δεν είναι» από το «τι ακριβώς είναι».
Στο δημογραφικό τους μείγμα βρίσκουμε σχετικά περισσότερες γυναίκες και ηλικιακά σχετικά περισσότερους στις μέσες ηλικίες. Πολιτικά απαιτητικοί, ρεαλιστές, μετριοπαθείς. Μακριά από κάθε δογματισμό, αναζητούν αξιόπιστες και ουσιαστικές πολιτικές προτάσεις μεταξύ του ήπιου φιλελευθερισμού και της σοβαρής σοσιαλδημοκρατίας, Στη μεγάλη πλειοψηφία τους είναι θιασώτες της ανοιχτής κοινωνίας, του κράτους πρόνοιας, των δημοκρατικών θεσμών, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ελεύθερης αγοράς, της ευρωπαϊκής προοπτικής. Αποτελούν τη μέση έκφραση των μεσαίων στρωμάτων, της κοινής λογικής, του μέτρου, της ισορροπίας. Χαρακτηρίζονται από χαμηλή κομματική πιστότητα και υπερβαίνουν στεγανά και παλιά στερεότυπα. Η εκλογική τους συμπεριφορά είναι περισσότερο ευμετάβλητη σε σχέση με τους όλους τους λοιπούς πολιτικούς χώρους.
Τι πρεσβεύει ο κεντρώος χώρος; Τι είναι αυτά που «μετρούν» για αυτόν, όπως προκύπτει από τα ποιοτικά ευρήματα των δημοσκοπήσεων;
Ασφάλεια, σταθερότητα, δημοκρατικές ελευθερίες, δικαιοσύνη, αξιοκρατία, κράτος πρόνοιας, θεσμοί που σέβονται τον πολίτη, σοβαρές πολιτικές προτάσεις, αποτελεσματικότητα, ρεαλισμό και προοπτική. Ωστόσο όχι πάντα με το ίδιο μείγμα. Ο κεντρώος χώρος άλλοτε συναντιέται ευκολότερα με την κεντροαριστερά, άλλοτε με την κεντροδεξιά και άλλοτε αποκτά πιο συνεκτικά ιδεολογικά και πολιτικά χαρακτηριστικά. Οι κυρίαρχοι πολιτικοί του εκφραστές μεταβάλλονται στις διάφορες ιστορικές περιόδους. Το εκκρεμές πάνω από τον κεντρώο χώρο δείχνει αυτήν την περίοδο περισσότερο προς την κεντροδεξιά.
Η ταύτιση που επιχειρείται ορισμένες φορές του κεντρώου χώρου με τη μεσαία τάξη πόσο ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα;
Αν ισχύει το ότι στην Ελλάδα είσαι ότι δηλώνεις, η μεσαία τάξη είναι πολυπληθέστερη του πολιτικού κέντρου.
Μελετώντας τα ερευνητικά στοιχεία, ιδιαίτερα αυτά του κοινωνικού και πολιτικού αυτοπροσδιορισμού, διαπιστώνουμε πως η μεταξύ τους σχέση είναι αυτή των τεμνόμενων ανισομεγεθών κύκλων.
Στη μεσαία τάξη δηλώνουν πως ανήκουν περισσότεροι από έξι στους δέκα Έλληνες, ενώ κεντρώοι δηλώνουν μόλις το 20%. Συνεπώς η πλειοψηφία της έστω κατά δήλωση μεσαίας τάξης δεν κατατάσσεται στο αμιγώς πολιτικό κέντρο. Το 30% τοποθετείται δεξιότερα και το 24% αριστερότερα του κέντρου.
Από την άλλη πλευρά, οι πολιτικά κεντρώοι δηλώνουν πως ανήκουν στη μεσαία τάξη σε ποσοστό 58%, στη μέση κατώτερη/κατώτερη τάξη κατά 35% και στη μέση ανώτερη/ανώτερη κατά 7%.
Μπορεί η σημερινή αξιωματική αντιπολίτευση να προσεγγίσει το κέντρο τη στιγμή που οι δημοσκοπήσεις έχουν δείξει ότι πέραν της κυριαρχίας Μητσοτάκη ο Αλέξης Τσίπρας έρχεται τρίτος μετά τον Νίκο Ανδρουλάκη;
Η προσέγγιση του κέντρου αποτελεί στρατηγική επιδίωξη όλων των κομμάτων. Η πολιτική εμπειρία δείχνει πως οι εκλογές κερδίζονται στο κέντρο. Ωστόσο ο στόχος αυτός φαίνεται σήμερα δυσκολότερος για το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Ο χώρος που συνέβαλε στην κατάκτηση της εξουσίας από την αριστερά δείχνει να έχει σήμερα ισχυρά αντι-ΣΥΡΙΖΑ ανακλαστικά. Την εκπροσώπηση του μεσαίου χώρου διεκδικούν με μεγαλύτερες αξιώσεις η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ, με πλεονεκτικότερη θέση αυτήν του κυβερνώντος κόμματος.
* Ο Θωμάς Γεράκης είναι Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της MARC
