Μετά το εμβόλιο της Οξφόρδης/AstraZeneca (AZ), ήρθε η σειρά του μονοδοσικού εμβολίου της Johnson & Johnson (J&J), καθώς ανακοινώθηκε η αναστολή χορήγησής του στις ΗΠΑ έπειτα από την εμφάνιση έξι περιστατικών θρομβώσεων (ενός θανατηφόρου) μεταξύ των περίπου 7,2 εκατομμυρίων ανθρώπων που έχουν κάνει αυτό το εμβόλιο στη χώρα.
Πάντως, ακόμη κι αν αποδειχθεί κάποια σχέση –κάτι που δεν έχει γίνει ακόμη– η αναλογία είναι μικρότερη από ένα περιστατικό ανά εκατομμύριο εμβολιασμών με J&J, κατά πολύ μικρότερη από την πιθανότητα να αρρωστήσει κανείς με Covid-19.
Είχε προηγηθεί η συσχέτιση παρόμοιων και εξίσου πολύ σπάνιων περιστατικών θρόμβωσης με το εμβόλιο της AstraZeneca, με συνέπεια να έχουν δημιουργηθεί προσκόμματα στα εμβολιαστικά προγράμματα αρκετών χωρών και να έχουν επιβληθεί ηλικιακοί περιορισμοί στη χρήση του (π.χ. στην Ελλάδα χορηγείται στους άνω των 30 ετών).
Η αναστολή στη χορήγηση ενός εμβολίου δεν είναι κάτι ασυνήθιστο και συχνά οι έρευνες καταλήγουν ότι τα σπάνια ιατρικά περιστατικά αποτελούν συμπτώσεις και δεν σχετίζονται με το εμβόλιο. Όμως, εάν βρεθεί, όντως, κάποια συσχέτιση, τότε εκδίδονται νέες οδηγίες για το ποιος πρέπει να παίρνει το συγκεκριμένο εμβόλιο και ποιος να προσέχει.
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ) εκτιμά ότι στην περίπτωση της ΑΖ πρόκειται για μία ενδεχόμενη, πολύ σπάνια παρενέργεια μετά την πρώτη δόση του εμβολίου, ενώ είναι ακόμη νωρίς να εκτιμηθεί κατά πόσο κάτι ανάλογο πιθανώς ισχύει για το εμβόλιο της J&J. Σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με τους «Τάιμς της Νέας Υόρκης» και το «New Scientist», οι επιστήμονες συμφωνούν ότι εάν υπάρχουν κάποιοι κίνδυνοι, αυτοί είναι υπερβολικά μικροί και σίγουρα πολύ μικρότεροι από τον κίνδυνο του κορονοϊού, γι' αυτό οι άνθρωποι δεν έχουν λόγο να διστάζουν να εμβολιαστούν.
Σύμφωνα και με την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών της Ελλάδας, «ο κίνδυνος σοβαρής νόσησης και θανάτου από Covid-19 είναι συντριπτικά μεγαλύτερος από τον κίνδυνο ενδεχόμενης εκδήλωσης θρόμβωσης με θρομβοπενία μετά από εμβολιασμό, ιδιαίτερα σε ηλικίες μεγαλύτερες των 30 ετών».
Πρόκειται για ένα ασυνήθιστο είδος θρόμβωσης των αγγείων, συνήθως στον εγκέφαλο, η οποία συνδυάζεται με χαμηλά επίπεδα αιμοπεταλίων (θρομβοπενία) και πιθανώς αιμορραγία. Παρουσιάζεται, κυρίως, σε ανθρώπους κάτω των 60 ετών, με μεγαλύτερη συχνότητα σε γυναίκες από ό,τι άνδρες, αν και εν μέρει αυτό πιθανώς οφείλεται στο ότι μπορεί απλώς να έχουν εμβολιαστεί περισσότερες γυναίκες αναλογικά με τους άνδρες, καθώς π.χ. σε πολλές χώρες αποτελούν μεγαλύτερο ποσοστό του υγειονομικού προσωπικού και των εργαζόμενων στις μονάδες φροντίδας.
Προς το παρόν είναι άγνωστο γιατί οι νεότεροι φαίνεται να έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα θρόμβωσης από ό,τι οι ηλικιωμένοι. Στην περίπτωση της J&J οι θρομβώσεις εμφανίστηκαν σε γυναίκες 18 έως 48 ετών, μέσα σε ένα χρονικό «παράθυρο» έξι έως 13 ημερών μετά τον εμβολιασμό, σύμφωνα με τον δρα Άντονι Φάουτσι, επικεφαλής επιστημονικό σύμβουλο της κυβέρνησης Μπάιντεν.
Ακόμη δεν υπάρχει σίγουρη εξήγηση για την εμφάνιση της θρόμβωσης και της θρομβοπενίας, ούτε έχει βρεθεί ασφαλής τρόπος πρόβλεψης ποιος μπορεί να την εκδηλώσει. Στην περίπτωση της ΑΖ πολλοί από όσους εμφάνισαν τέτοιο πρόβλημα βρέθηκαν θετικοί σε αντισώματα, τα οποία προσκολλώνται σε ένα μόριο (PF4) που απελευθερώνεται από τα αιμοπετάλια.
Υπάρχει πιθανότητα, σύμφωνα με τον δρα Αντρέας Γκραϊνάχερ του γερμανικού Πανεπιστημίου του Γκράιφσβαλντ, το εμβόλιο να πυροδοτεί -με κάποιο τρόπο- σε πολύ λίγους ανθρώπους την παραγωγή τέτοιων αντισωμάτων, τα οποία προκαλούν πολλαπλούς μικρούς θρόμβους στο αίμα, με παρεμφερή τρόπο που παρόμοια αντισώματα μπορούν να πυροδοτηθούν από τη θεραπεία με ηπαρίνη.
Πρόσφατα, μερικές χώρες εξέδωσαν οδηγίες για να γίνεται τεστ αντισωμάτων αιμοπεταλίων σε περίπτωση που κάποιος έχει συμπτώματα που παραπέμπουν σε θρομβωτικό σύνδρομο μέσα σε δύο εβδομάδες μετά τον εμβολιασμό του. Αν κάποιος βγει θετικός, θα πρέπει να κάνει την ίδια θεραπεία που δίνεται σε όποιον έχει παρουσιάσει κάτι ανάλογο μετά τη χορήγηση ηπαρίνης.
Μέχρι στιγμής, μία τέτοια πολύ σπάνια παρενέργεια έχει συσχετιστεί μόνο με εμβόλια που χρησιμοποιούν έναν αβλαβή αδενοϊό ως «όχημα» για να μεταφέρουν τις γενετικές οδηγίες στον εμβολιαζόμενο προκειμένου να πυροδοτηθεί η διαδικασία της ανοσίας (το ΑΖ περιέχει αδενοϊό από χιμπατζή και το J&J από άνθρωπο) και όχι με εμβόλια τύπου mRNA, όπως τα Pfizer/BioNTech και Moderna. Η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ διευκρίνισε ότι δεν έχουν αναφερθεί περιστατικά εγκεφαλικής θρόμβωσης, σε συνδυασμό με χαμηλά αιμοπετάλια, μετά από τα δύο ανωτέρω mRNA εμβόλια.
«Αυτό που βλέπουμε με το εμβόλιο της J&J μοιάζει πολύ παρόμοιο με το εμβόλιο της ΑΖ. Η πιθανή αιτία, μπορούμε να εικάσουμε, είναι ένας παρόμοιος μηχανισμός που πιθανώς συμβαίνει με τα εμβόλια που χρησιμοποιούν αδενοϊό», σημείωσε ο Πολ Μαρκς της FDA. Σύμφωνα με την FDA, ένας λόγος για την αναστολή χορήγησης του μονοδοσικού εμβολίου της J&J είναι να δοθεί χρόνος στους γιατρούς να μάθουν καλύτερα πώς θα διαγιγνώσκουν και να θεραπεύουν αυτό το πολύ ασυνήθιστο θρομβωτικό σύνδρομο, εάν παρουσιαστεί.
Πάντως, το θρομβωτικό σύνδρομο είναι τόσο σπάνιο, που όσοι το εμφανίζουν, πιθανότατα έχουν κάποιον άλλο -άγνωστο έως τώρα- ιδιοσυγκρασιακό ή βιολογικό παράγοντα που τους καθιστά ευάλωτους, σύμφωνα με τον Γκραϊνάχερ. «Πρέπει να υπάρχουν ατομικοί παράγοντες που συνυπάρχουν και το πυροδοτούν. Αλλιώς θα βλέπαμε το πρόβλημα σε πολύ περισσότερους ανθρώπους, πράγμα που ευτυχώς δεν συμβαίνει», τόνισε ο ίδιος.
