Η προστασία των θεμελιωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων πρέπει να εκτείνεται ακόμη και στις πιο ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες σ' ένα κράτος δημοκρατικό και προοδευτικό, που βασίζεται στις αρχές της αλληλεγγύης και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Η Ελλάδα ως χώρα υποδοχής και φιλοξενίας ενός σημαντικού αριθμού προσφύγων και αιτούντων άσυλο, οφείλει να διαμορφώσει τις αναγκαίες συνθήκες διασφάλισης ενός αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης για όλους τους πρόσφυγες.
Η αντιμετώπιση των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις συνδέεται με την έννοια της ευαλωτότητας, βάσει της οποίας αναγνωρίζεται ότι ορισμένες κατηγορίες προσφύγων και αιτούντων άσυλο χρήζουν ιδιαίτερης προστασίας προκειμένου να απολαμβάνουν τα δικαιώματά τους, αλλά και να συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις τους.
Ειδικότερα, οι πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο με αναπηρία τελούν σε κατάσταση πολλαπλής ευαλωτότητας και βιώνουν σύνθετα περιβαλλοντικά και κοινωνικά εμπόδια και δυσμενείς διακρίσεις. Η ύπαρξη αναπηρίας μεγιστοποιεί τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο πρόσφυγας, προκειμένου να βρει κατάλληλη στέγη και να έχει πρόσβαση σε βασικά κοινωνικά αγαθά όπως στο σύστημα υγείας, στην εκπαίδευση, στην απασχόληση.
Σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, οι αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες με αναπηρία αναγνωρίζονται ως ευάλωτη κατηγορία και τα κράτη μέλη καλούνται να εφαρμόσουν διαδικαστικές εγγυήσεις και ειδικές συνθήκες υποδοχής σύμφωνα με τις ανάγκες τους. Επιπρόσθετα, τα δικαιώματα των προσφύγων με αναπηρία κατοχυρώνονται ρητά από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία και ιδίως στο αρ.11, όπου προβλέπεται η υποχρέωση των συμβαλλομένων κρατών να λαμβάνουν όλα τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία και χρόνιες παθήσεις που βρίσκονται σε καταστάσεις κινδύνου, ένοπλων συγκρούσεων, ανθρωπιστικών κρίσεων και φυσικών καταστροφών.
Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, οι πρόσφυγες με αναπηρία κατατάσσονται στα ευάλωτα πρόσωπα μαζί με τους ασυνόδευτους ανήλικους, τους ηλικιωμένους, τις γυναίκες σε κύηση κλπ.
Αποτελεί χρέος της πολιτείας να υποδέχεται τους πρόσφυγες με αναπηρία με αξιοπρέπεια και αλληλεγγύη και να λαμβάνει υπόψη της τις ανάγκες τους σε όλες τις πολιτικές και τα προγράμματα που εφαρμόζει. Στο πλαίσιο χάραξης και υλοποίησης πολιτικών ενσωμάτωσης των προσφύγων με αναπηρία, η Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας και η Γενική Γραμματεία Μεταναστευτικής Πολιτικής υπέγραψαν πρωτόκολλο συνεργασίας, με στόχο την ίδρυση και λειτουργία μεικτών Στεγών Υποστηριζόμενης Διαβίωσης ημεδαπών και δικαιούχων διεθνούς προστασίας με αναπηρίες, αρχικά στην Περιφέρεια Αττικής, με στόχο να επεκταθεί και στην ευρύτερη Επικράτεια.
Το μοντέλο υποστήριξης της διαβίωσης στην κοινότητα αποτελεί για εμάς βασική στρατηγική επιλογή για την ενεργή και ομαλή κοινωνική ένταξη των ατόμων με αναπηρία, οι οποίοι δεν διαχωρίζονται με βάση την εθνικότητα τους, αλλά υποστηρίζονται με βάση τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους. Ειδικότερα για τους δικαιούχους διεθνούς προστασίας, αίρονται τα εμπόδια που δημιουργούν συνθήκες περιθωριοποίησης και κοινωνικής απομόνωσης, αφού διαμένουν σε ένα περιβάλλον υποστηρικτικό, που ενθαρρύνει τη συνεργασία, την αρμονική συνύπαρξη και τις πρωτοβουλίες ένταξης σε όλους τους τομείς της κοινωνικής δραστηριότητας.
Πιο συγκεκριμένα, για την εφαρμογή του μνημονίου, η Γενική Γραμματεία Μεταναστευτικής Πολιτικής, μέσω των υπηρεσιών της, θα συνεργαστεί με τους αρμόδιους φορείς για τον εντοπισμό των δυνητικών ωφελουμένων δικαιούχων διεθνούς προστασίας και θα εισηγηθεί τα κατάλληλα μέτρα για την πολιτισμική γεφύρωση των ενοίκων, τα οποία θα συμβάλουν στην απρόσκοπτη κοινωνική ένταξη των προσφύγων. Η Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας, μέσω των υπηρεσιών της, θα συνεργαστεί με τα Κέντρα Κοινωνικής Πρόνοιας Αττικής και Δυτικής Ελλάδας για τον εντοπισμό των δυνητικών ωφελουμένων ημεδαπών με αναπηρία, που προέρχονται από το Πρόγραμμα Αποϊδρυματοποίησης.
Η συνέργεια αυτή των δύο Γενικών Γραμματειών με την Περιφέρεια Αττικής ενισχύει το θεμελιώδες δικαίωμα κάθε ατόμου με αναπηρία για αυτόνομη διαβίωση με την κατάλληλη υποστήριξη. Η δράση αυτή καλύπτει ένα χρόνιο ανθρωπιστικό κενό και είναι συνεπής προς το στόχο της πρόληψης και αποφυγής της ιδρυματοποίησης των ατόμων με αναπηρία.
Η προώθηση των ενταξιακών πολιτικών με την υλοποίηση δράσεων από κοινού, συμβάλλει έμπρακτα στη δημιουργία μιας κοινωνίας χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς, στη βάση της αποδοχής της διαφορετικότητας και της κοινωνικής συμπερίληψης.
* Ο Γιώργος Σταμάτης είναι Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας
