Της Αγγελικής Κώττη
Μπορεί η προφορική ιστορία να κάνει τα αντικείμενα να μιλήσουν; Φαίνεται πως μπορεί. Αψευδής μάρτυρας μουσεία και μουσειακές συλλογές ανά την Ελλάδα, που δίνουν στα πράγματα τη δική τους «φωνή». Το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων(International Council of Museums - ICOM) επέλεξε για τον φετινό εορτασμό της φετινής Διεθνούς Ημέρας Μουσείων (Πέμπτη 18 Μαΐου) το θέμα: «Μουσεία και αμφιλεγόμενες ιστορίες: Τα μουσεία μιλούν για εκείνα που δεν λέγονται».
Με αυτή την επιλογή, το ICOM επιθυμεί να αναδείξει τα μουσεία ως φορείς κοινωνικής ειρήνης, πιστεύοντας ότι η παρουσίαση αμφιλεγόμενων ή αμφισβητούμενων ζητημάτων μπορεί να αποτελέσει ένα πρώτο βήμα για την κοινωνική συμφιλίωση και την αρμονική συμβίωση των ανθρώπων. Τα μουσεία μπορούν να συμβάλουν στην κατανόηση δύσκολων, αντιφατικών ή σύνθετων πτυχών της ανθρώπινης ιστορίας. Επιπλέον, ως χώροι διαμεσολάβησης και διαλόγου, έχουν τη δυνατότητα να παίξουν ουσιαστικό ρόλο στην ειρηνική αντιμετώπιση τραυματικών ιστοριών, προσφέροντας πολλαπλές οπτικές και αναγνώσεις.
Όλα αυτά αποδεικνύονται με τον καλύτερο τρόπο από το φετινό τιμώμενο μουσείο, το Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος. Στεγάζεται σε ιστορικό κτήριο της μαρτυρικής πόλης των Καλαβρύτων και αφηγείται δύσκολες και τραυματικές πτυχές της ανθρώπινης ιστορίας συντηρώντας την ιστορική μνήμη και μεταφέροντας στις νεότερες γενιές το μήνυμα της ειρηνικής συνύπαρξης των λαών.
Η κεντρική εκδήλωση του εορτασμού θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 19 Μαΐου 2017, στις 19:00, στον αύλειο χώρο του Μουσείου, με κεντρικό ομιλητή τον Ομότιμο Καθηγητή του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Πασχάλη Κιτρομηλίδη. Την εκδήλωση θα πλαισιώσουν η Μαθητική Χορωδία του Δημοτικού Σχολείου και Γυμνασίου Καλαβρύτων και η Φιλαρμονική του Δήμου Καλαβρύτων. Η είσοδος θα είναι ελεύθερη, όπως και σε όλα τα μουσεία την Πέμπτη 18 Μαΐου.
Σε διαρκή εξέλιξη
«Το Δημοτικό Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος εγκαινιάστηκε το 2005 και βρίσκεται σε μια διαρκή εξέλιξη, καθώς συμπληρώνεται με τεκμήρια και πληροφοριακό υλικό,» μας λέει η τέως πρόεδρος του ICOM και επίτιμη διευθύντρια του υπουργείου Πολιτισμού Τέτη Χατζηνικολάου, που συνέβαλε καθοριστικά στη δημιουργία του. «Το μουσείο, διαπραγματεύεται μια βαθιά τραυματική εμπειρία, της οποίας οι πληγές έμοιαζαν και συχνά μοιάζουν ακόμη ανοικτές.»
Στεγάζεται στο ιστορικό Δημοτικό Μουσείο της πόλης, σε ένα κτίριο άμεσα συνδεδεμένο με την « Επιχείρηση Καλάβρυτα» (« Unternehmen Kalavryta» κατά την επίσημη ορολογία της Βέρμαχτ) που εκτυλίχθηκε στην περιοχή από 5 έως 15 Δεκεμβρίου 1943 με δραματική κατάληξη. Η επαρχία Καλαβρύτων, σημαντικό κέντρο αντιστασιακής δράσης κατά τη γερμανοϊταλική κατοχή, καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής και περίπου 800 Έλληνες εκτελέστηκαν.
Τα αίτια της «Επιχείρησης Καλάβρυτα» υπήρξαν για ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα αντικείμενο σφοδρής αντιπαράθεσης μεταξύ των κατοίκων και των διαφόρων φορέων της περιοχής, των ιστορικών αλλά και των οργάνων της Πολιτείας σημειώνει η κα Χατζηνικολάου. «Έτσι, ενώ μετά από μια περίοδο εύλογης 'σιωπής' και προσπάθειας επανασύνδεσης με τη ζωή, η δημιουργία ενός Μουσείου που θα απέδιδε φόρο τιμής στα θύματα της τραγωδίας και στην ίδια τη μαρτυρική πόλη, υπήρξε καθολικό αίτημα, ο σχεδιασμός και η υλοποίησή του αποτέλεσαν ένα εξαιρετικά δύσκολο και επώδυνο εγχείρημα.»
Τι ήθελε να θυμάται ο καθένας
«Η συγκρότηση της συλλογής από τον Δήμο και άλλους φορείς και ιδιώτες καθορίστηκε εν πολλοίς από το τι ήθελε να θυμάται ο καθένας. Είχε ήδη μεσολαβήσει η περίοδος του Εμφυλίου, οπότε τα τεκμήρια της τραγωδίας και τα προσωπικά αντικείμενα των εκτελεσθέντων που πρόσφεραν οι συγγενείς τους, υπήρξαν σύμβολα ατομικής μνήμης ,προσδιορισμένης όμως επιπλέον από την ιδεολογία και τις πρόσφατες εμπειρίες του καθενός.»
Σκοπός του Μουσείου υπήρξε η διάσωση της ιστορικής μνήμης in situ, η διαμόρφωση ιστορικής συνείδησης και η συμφιλίωση με τη βαριά κληρονομιά του πρόσφατου παρελθόντος που για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα σφράγισε τη ζωή των κατοίκων του τόπου. Στους χώρους του Σχολείου, μετά από ειδική διαμόρφωση, παρουσιάζεται η ιστορία και ο κοινωνικός ρόλος του ως εκπαιδευτηρίου, η προπολεμική ακμή της πόλης των Καλαβρύτων, η περίοδος της Κατοχής στην Ελλάδα, η γερμανική κατοχή στην Πελοπόννησο, η έναρξη και η εξέλιξη της «Επιχείρησης Καλάβρυτα», η καταστροφή της πόλης και η εκτέλεση των κατοίκων, το τέλος της Κατοχής και η καταδίκη των εγκληματιών πολέμου. Ένας κατάλογος των εκτελεσθέντων με φόντο την ερειπωμένη πόλη και ένα πλέγμα με τις φωτογραφίες των θυμάτων, που διαρκώς συμπληρώνεται, ολοκληρώνουν την έκθεση. Οι εκθεσιακές ενότητες πλαισιώνονται από αφηγήσεις κατοίκων που βίωσαν τα δραματικά γεγονότα.
«Έτσι τα αντικείμενα φωτίζονται μέσα από τη συναισθηματική φόρτιση της βιωμένης ιστορίας» τονίζει η κα Χατζηνικολάου.
Το πρόγραμμα σε όλη την Ελλάδα
Για την Διεθνή Ημέρα Μουσείων έχουν προγραμματιστεί ημερίδες, συνέδρια, διαλέξεις, οργανωμένες ξεναγήσεις, μουσικές και άλλες δράσεις θα πραγματοποιηθούν σε μουσεία και ιδρύματα σε όλη την Ελλάδα. Το αναλυτικό πρόγραμμα μπορείτε να το βρείτε εδώ:
Το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ) συμμετέχει στον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων και οργανώνει πλούσιο πρόγραμμα δράσεων στο Δίκτυο Μουσείων του. Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων:
http://www.piop.gr/el/Activities/ekdiloseis-mouseia/PIOP_DHM_2017.aspx
