Σήμερα αδρομερώς, σε γενικές γραμμές, θα αναφερθούμε πάλι στον αδρό, τον μεγάλο, παχύ, χονδρό, ικανό, πλήρη, ανεπτυγμένο και ώριμο.
Η λέξη μας είναι παλιά, γιαγιάκα δηλαδή, την βρίσκουμε στον Ηρόδοτο τον 5ο αιώνα π.Χ. Ο πατέρας της ιστορίας γράφει χαρακτηριστικά: ?πεάν δ? γυναικ? τ? παιδίον ?δρ?ν γένηται (Ηροδ. 4.180). Η φράση σε νεοελληνική απόδοση θα μπορούσε να αποδοθεί ως εξής: όταν το παιδί στην κοιλιά της γυναίκας μεγαλώσει. Είναι επομένως σαφές ότι ? ?δρός εδώ είναι ο μεγάλος.
Η ρίζα από την οποία προέρχεται ο λεκτικός μας τύπος είναι *sa-t- που τον συναντάμε στο λατινικό satis (= αρκετά), το γαλλικό assez (=αρκετά), τον γερμανικό χορτάτο satt, ακόμα και τον άγγλο λυπημένο sad. Σε αυτόν συνέβησαν πολλά -αδρά με άλλα λόγια- και απηύδισε ο κακομοίρης.
Στο τριγενές και τρικατάληκτο επίθετό μας ? ?δρός, ? ?δρά τ? ?δρόν, οι αρχαίοι μας έβλεπαν πράγματα ευμεγέθη και πρόσωπα μεγάλα και ανεπτυγμένα.
Ας δούμε, όμως, λίγο τον ?δρό στην αρχαιότητα, για να έλθουμε και στον πιο πρόσφατο αδρό.
Οι αρχαίοι μας έκαναν λόγο για ?δρήν χιόνα, για το πυκνό χιόνι που πέφτει σε χοντρές νιφάδες. ?δρός ήταν και ? πόλεμος, ισχυρός και μεγάλος. ?δρ?ς σ?τος, όμως, ήταν το ώριμο σιτάρι και ?δρ?ν ??ν το αυγό που είναι έτοιμο για εκκόλαψη.
Ο ?δροκέφαλος είχε μεγάλο κεφάλι, ενώ εκείνος με τα μεγάλα δάχτυλα ήταν ?δροδάκτυλος.
Η πολυλογία και το να λέει κάποιος χοντράδες ήταν ?δρολαλία, ενώ την ωριμότητα και την μεστότητα την έλεγαν ?δρότητα, λεκτικό τύπο, που εξάλλου χρησιμοποιούμε και εμείς σήμερα.
Ας δούμε τι αδρά έχουμε εμείς σήμερα.
Έχουμε τις αδρές αμοιβές όσων παίρνουν ακόμη μεγάλους μισθούς, που τους αποκαλούμε κιόλας αδρόμισθους.
Όταν θαυμάζουμε έναν πίνακα ζωγραφικής, μπορεί να αναφερθούμε στις αδρές πινελιές του καλλιτέχνη.2
Στα αγάλματά τους οι Ρωμαίοι αποδίδουν τα χαρακτηριστικά των εικονιζόμενων προσώπων αδρά (εδώ το αδρά είναι επίρρημα). Τα φτιάχνουν έτσι ώστε να διακρίνεται εύκολα η ομορφιά τους ή η ασχήμια τους.
Σε αδρές εξάλλου γραμμές διηγούμαστε κάτι που μας συνέβη, όταν δε θέλουμε να μπούμε σε λεπτομέρειες.
Άλλα συνώνυμα του αδρός, που σας τα προσφέρουμε αδρώς, με αφθονία είναι ο άφθονος, παχυλός, πλούσιος, πλουσιοπάροχος, επαρκής, μπόλικος, αφαιρετικός, γενικός.
Αντώνυμα ο ισχνός, χαμηλός, πενιχρός, ανεπαρκής, λίγος, διακριτικός, λεπτομερής, εξαντλητικός, αναλυτικός.
Τηρήσαμε την υπόσχεσή μας να αδρολεξιλογήσουμε αδρομερώς για τον αδρό και έτσι δεν εισήλθαμε στα άδυτα των αδύτων του λήμματός μας.
