Με μια ξεχασμένη λέξη θα ασχοληθούμε σήμερα, το ?μφίβληστρον. Σίγουρα δεν πολυακούγεται εκτός αν πάει κανείς στον οφθαλμίατρο και του επισημάνει κάποιο πρόβλημα στον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού. Αυτός ο αμφιβληστροειδής χιτώνας είναι ένα διχτυωτό περίβλημα, που καλύπτει το πίσω μέρος του βολβού του οφθαλμού. Κι αυτό γιατί ?μφίβληστρον ήταν το δίχτυ.
Σύνθετος ο λεκτικός τύπος και απαρτίζεται από δύο συνθετικά.
Το πρώτο είναι η πρόθεση ?μφί που σημαίνει από την μια και την άλλη πλευρά. Την συναντάμε σε πολλές λέξεις του λεξιλογίου μας και δεν χωρά αμφιβολία ότι θα της αφιερώσουμε μια ξεχωριστή σελίδα κάποια φορά στο γλωσσάρι μας, όταν θα έχουμε ξεπεράσει την αμφιθυμία, τα αντικρουόμενα αισθήματα, που έχουμε, σχετικά με το ποιες είναι οι λεξιλογικές απορίες του αναγνωστικού μας κοινού. Ίσως κατά τον Σεπτέμβριο, όταν θα αρχίσουν να γεμίζουν τα φοιτητικά αμφιθέατρα από νέους και παλιούς φοιτητές. Τότε δεν θα αμφιταλαντευόμαστε, γιατί θα έχουμε μελετήσει προηγουμένως και επεξεργασθεί τον γλωσσικό μας πλούτο. Επίσης, θα έχουμε δει στις διακοπές και κάποια μουσεία γεμάτα με αμφορείς και άλλα ωραία εκθέματα, που αναμφισβήτητα θα πυροδοτήσουν την έμπνευσή μας.
Πάμε και στο δεύτερο συνθετικό, - βληστρον, που παράγεται από το θέμα -βλη του παρακειμένου βέ-βλη-κα του ρήματος βάλλω. Και το -βλη, το έχουμε στο βλήμα, τον απόβλητο, τον βλητικό και αλλού. Γι'' αυτό δεν σας υποσχόμαστε ιδιαίτερο άρθρο, μια που στην κατάλληλη ευκαιρία θα μιλήσουμε για την μεγάλη οικογένεια του βάλλω, προβάλλοντάς σας την βολή, αναβολή, επιβολή, το ξεπροβάλλω, και την διαβολή που τόσο αντιπαθούμε.
Η γλώσσα είναι ξελογιάστρα κι έτσι ξεχαστήκαμε και δεν σας αναφέραμε τα σχετικά με το δίχτυ, το αμφίβληστρον. Χρησιμοποιούνταν και μεταφορικά, για να υποδηλώσει το ιμάτιο, το ρούχο, που ριχνόταν ολόγυρα στο σώμα του ανθρώπου. Στην τραγωδία «?γαμέμνων» του Αισχύλου, στ. 1382, ο βασιλιάς του Άργους, ντύνεται μεταφορικά με ?μφίβληστρον, ένδυμα χάρου, που ρίχνεται σαν δίχτυ πάνω του, από την σύζυγό του, την Κλυταιμνήστρα. Και τα κουρέλια, τα ράκη, που φορά κανείς και μοιάζουν σαν δίχτυ αποκαλούνται ?μφιβληστρα σώματος. Τα δεσμά με τα οποία είναι δεμένος ο Προμηθέας Δεσμώτης στην ομώνυμη τραγωδία του Αισχύλου είναι και αυτά ?μφίβληστρα. Οι περίβολοι των οικημάτων και των ναών ονομάζονται, επίσης, ?μφίβληστρα. Και στην Καινή Διαθήκη το ?μφίβληστρον είναι το δίχτυ των αλιέων ψαράδων, μαθητών του Χριστού. (Περιπατ?ν δ? παρ? τ?ν θ?λασσαν τ?ς Γαλιλα?ας ε?δε Σ?μωνα κα? ?Ανδρ?αν τ?ν ?δελφ?ν α?το? το? Σ?μωνος, β?λλοντας ?μφ?βληστρον ?ν τ? θαλ?σσ?? ?σαν γ?ρ ?λιε?ς. Κατά Μάρκον, 1.16. Και σε νεοελληνική απόδοση: Και καθώς περπατούσε στη θάλασσα της Γαλιλαίας είδε τον Σίμωνα και τον Ανδρέα, τον αδελφό αυτού του Σίμωνα, να ρίχνουν δίχτυ στην θάλασσα· γιατί ήταν ψαράδες).
Για να ξανάρθουμε στον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού μας, οι γιατροί της αρχαιότητας τον ονόμασαν έτσι, γιατί παρατήρησαν ότι λίγα λεπτά μετά τον θάνατο του ανθρώπου, το πίσω μέρος του οφθαλμού του μοιαζει σαν να είναι καλυμμένο από έναν λεπτό χιτώνα. Μάλιστα πρώτος τον περιέγραψε τον 1ο αιώνα μ. Χ. ο ιατρός Ρούφος ο Εφέσιος, που ασχολήθηκε με την ανατομία του ανθρώπινου σώματος και έγραψε πραγματείες για την θεραπεία των δούλων και των ηλικιωμένων.
(Φωτ: Ρούφος ο Εφέσιος, Έλληνας ιατρός, ιατρός του αυτοκράτορα Τραϊανού, που ονόμασε πρώτος τον αμφιβληστροειδή χιτώνα)
Άλλες λέξεις, συνώνυμες του λήμματός μας, ιστός και σαγήνη.
Να χαρείτε, λοιπόν, στις διακοπές φρέσκα ψαράκια που σπαρταρούν σε αμφίβληστρα αλιέων.
