Αφορμή για την σημερινή λέξη αποτελεί η συμπεριφορά που επέδειξαν οι δυο αθλήτριες που κέρδισαν το βραβείο Pierre de Coubertin στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2016 στο Ρίο της Βραζιλίας. Οι αγώνες μπορεί να αποτελούν πια παρελθόν, αλλά η συμπεριφορά των αθλητριών μάς συγκίνησε, γιατί η μια βοήθησε την άλλη σε μια δύσκολη στιγμή. Και οι δυο αγωνίζονταν για ένα υψηλό ιδανικό. Έτσι έβαλαν κατά μέρος την επιθυμία τους για προσωπική διάκριση. Έδειξαν άμιλλα, ευγενή ολυμπιακή άμιλλα.
Τι είναι, όμως, η άμιλλα; Η άμιλλα είναι ο συναγωνισμός που δεν περιέχει αντιπαλότητα. Δεν είμαστε βέβαιοι για την ετυμολογία της. Οι ειδικοί λένε ότι μπορεί να είναι συγγενής με το επίρρημα ?μα, που σημαίνει μαζί, ταυτόχρονα.
Ένας αγώνας που γίνεται την ίδια στιγμή με κάποιον άλλον, που δεν τον βλέπουμε ως αντίπαλο, αλλά ως συναγωνιστή, συνεργάτη, για να δούμε εάν μπορούμε να εκπληρώσουμε τον κοινό μας στόχο.
Είναι ένα ιδανικό η άμιλλα που προσπαθούμε να εμπνεύσουμε στα παιδιά μας, στους μαθητές μας, τους συναδέλφους μας. Επιδιώκουμε να διακατεχόμαστε από άμιλλα στον χώρο εργασίας, για να κατακτήσουμε μια κορυφή!
Η ινδοευρωπαϊκή της ρίζα είναι ?μ-ιλ-ja. Το ?μ – είναι το ?μα που εξηγήσαμε προηγουμένως, το -ιλ- είναι επίθημα, το οποίο χρησιμοποιείται, για να δημιουργήσουμε τον λεκτικό τύπο. Αν προχωρήσουμε λίγο την ετυμολογία, μπορούμε να παραθέσουμε εδώ και μια άποψη που έχει προταθεί για το δεύτερο συνθετικό το ?λη (=στρατιωτική μονάδα). Αυτό ίσως εξηγεί την αγωνιστική διάθεση που κρύβει μέσα της η λέξη, αλλά από τους γλωσσολόγους δεν κρίνεται ικανοποιητική η ερμηνεία σχετικά με το β' συνθετικό και γι' αυτό τα λεξικά δεν την υιοθετούν.
Πολύ παλιά η ?μιλλα, τ?ς ?μίλλης. Την πρωτοσυναντάμε στον Ίβυκο, τον λυρικό ποιητή του 6ου αιώνα π. Χ., που καταγόταν από το Ρήγιο της Μεγάλης Ελλάδας και έγραψε ωραιότατα ερωτικά ποιήματα.
Στα αρχαία ελληνικά κείμενα, βέβαια, έχει γενικά την έννοια του αγώνα υπεροχής, υπερισχύσεως. Έτσι, όταν στον Ηρόδοτο συναντάμε την φράση «νε?ν ?μιλλαν... ?δέσθαι», καταλαβαίνουμε ότι σημαίνει να δούμε τον συναγωνισμό των πλοίων στην ναυμαχία.
Εκτός από το ρήμα ?μιλλ?μαι (=αγωνίζομαι, προσπαθώ, σπεύδω), που φθάνει ίδιο και απαράλλαχτο ως τις ημέρες μας, οι αρχαίοι μας είχαν και το ?μίλλημα (=αγώνας), το ?μιλλητέον (=εκείνο για το οποίο πρέπει κάποιος να αγωνισθεί) τον ?μιλλητ?ρα (=ανταγωνιστή) κ. ά.
Εμείς έχουμε άμιλλα που καμία σχέση δεν έχει με τον ομόηχο υδατάνθρακα άμυλο. Το λέμε αυτό, γιατί κάποτε στις Πανελλαδικές Εξετάσεις που είχαν βάλει στην Έκθεση θέμα σχετικό με την άμιλλα, μερικοί μαθητές μπερδεύτηκαν και έγραψαν για τις ευεργετικές επιδράσεις του αμύλου στον ανθρώπινο οργανισμό. Το λάθος είναι εφάμιλλο με αυτό Υπουργού που μπέρδεψε τους υδατάνθρακες με τους υδρογονάνθρακες. Χρειάζεται απαράμιλλη αυτοκυριαρχία, για να ακούσει κανείς κάτι τέτοιο και να μην γελάσει.
Κι επειδή σε λίγες ημέρες αρχίζουν τα σχολεία, ξεκινά και η φοιτητική ζωή, ας έχουμε κατά νου την ευγενή άμιλλα. Κι οι φίλοι μας οι Γάλλοι, συμπατριώτες του Pierre de Coubertin, έχουν κι εκείνοι την noble emulation.
