Με αφορμή τα νέα αναλυτικά προγράμματα σπουδών στα σχολεία της χώρας μας, επαΐοντες και μη διατυπώνουν τις απόψεις τους σχετικά με το ποια γνωστικά αντικείμενα αποτελούν τη λυδία λίθο του εκπαιδευτικού συστήματος. Με τη φράση αυτή εννοούν μεταφορικά, δηλαδή, τα μαθήματα εκείνα με τα οποία δοκιμάζεται η αντοχή της εκπαίδευσης και τα ενδιαφέροντα των εμπλεκομένων.
Στην κυριολεκτική της σημασία η λυδία λίθος ήταν η σκληρή μαύρη πέτρα από πυρίτιο, με την οποία ελεγχόταν ο βαθμός γνησιότητας του χρυσού ή του αργύρου. Η φράση είναι πολύ παλιά, απαντάται στα αρχαία χρόνια και ως λυδία πέτρη ή Λυδική λίθος, κατά τον Ησύχιο. Ο Βακχυλίδης, από την Ιουλίδα της Κέας, που έζησε μεταξύ των ετών 518 π.Χ. - 452 π.Χ., και άρεσε πολύ ως ανάγνωσμα στον Ιουλιανό τον Αποστάτη, γράφει χαρακτηριστικά: Λυδία γ?ρ λίθος πέτρα μανύει (Αποσπ. 14 22), που σημαίνει ότι η λυδική πέτρα καταδεικνύει τον χρυσό. Το έργο του πέρα από φιλολογικό ενδιαφέρον έχει και γλωσσικό, γιατί ο ποιητής εισάγει περίπου εκατό νέες λέξεις ή εκφράσεις. Έτσι γνωρίζουμε και εμείς την έκφραση αυτή. Η πέτρα λεγόταν λυδία ή λυδική, γιατί την έβρισκαν στη Λυδία, την αρχαία περιοχή της Μ. Ασίας.
Στα κείμενα της αρχαιότητας η φράση μας χρησιμοποιείται εναλλάξ με τη λέξη βάσανος. Και αυτή περιέγραφε την πέτρα, που, όταν πάνω της τριφτεί ο χρυσός, αφήνει ένα ιδιαίτερο ίχνος. Επειδή, όμως, η βάσανος ήταν κάθε δοκιμή και έρευνα που όριζε αν ένα πράγμα ήταν γνήσιο ή ψευδές κατέληξε και η ισοδύναμη φράση, που μας απασχολεί σήμερα, να αποκτήσει την έννοια της δοκιμής της ισχύος ενός πράγματος ή μιας κατάστασης.
Λέμε, λοιπόν, ότι η ελευθερία του λόγου είναι η λυδία λίθος της δημοκρατίας, κρίνει πόση δημοκρατία αντέχει μια κοινωνία. Θα λέγαμε, επίσης, ότι ο σεβασμός της άποψης του άλλου είναι η λυδία λίθος της ειρηνικής συνύπαρξης των πολιτών. Αλλά και οι δυσβάσταχτες οικονομικές μας υποχρεώσεις –που προέκυψαν πρόσφατα– αποτελούν τη λυδία λίθο για την κυβέρνηση.
Άλλοι διάσημοι λίθοι της γλώσσας μας, που απαντώνται στον πληθυντικό ή τον ενικό, είναι οι πολύτιμοι λίθοι, οι θεμέλιοι λίθοι, ο ακρογωνιαίος λίθος, η φιλοσοφική λίθος, ο λίθος του αναθέματος, λίθος της κολάσεως, αργός λίθος, κυανούς λίθος κ. ά.
Στο μεταξύ, στη γειτονική μας Ιταλία, δυστυχώς, δεν έμεινε λίθος επί λίθον σε ορισμένες περιοχές. Κι εμείς άλλα ξεκινήσαμε να γράφουμε, αλλού καταλήξαμε, αλλά τι να κάνουμε; Σας τα λέμε έτσι όπως μας έρχονται στο μυαλό. Μετά τις καλοκαιρινές διακοπές επικρατεί μεγάλη αταξία μέσα μας: λίθοι, πλίνθοι και κέραμοι ατάκτως ερριμμένα, όπως λέμε! Πέτρες, τούβλα, κεραμίδια ριγμένα όπως να ''ναι. Η φράση, βέβαια, αυτή αποτελεί απόδοση μιας άλλης του Ξενοφώντα, στην οποία ενδεχομένως αναφερθούμε σε επόμενη ευκαιρία.
Πολυλογήσαμε και πάλι, αλλά λυδία λίθος του εντύπου μας είναι η δια παιγνιώδους τρόπου ενημέρωσή σας. Κινούμε πάντα λίθον, για να την επιτύχουμε. Κι αν κάτι παραλείψαμε, μην μας κατηγορείτε, γιατί κι εσείς κάνετε σφάλματα και όπως λέει το λιθολεξιλόγιο:
Ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω! (=Αυτός που δεν κάνει σφάλματα, ας ρίξει πρώτος την πέτρα. Η φράση προέρχεται από το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο, 8. 7).
