Ένα αειθαλές φυτό, ο πύξος, που φυτρώνει στις ορεινές περιοχές δίνει το σκληρό και συμπαγές ξύλο του εδώ και πάρα πολλά χρόνια για την κατασκευή αντικειμένων, εργαλείων, μικρών κουτιών, έργων ξυλογλυπτικής, αυλών. Μια άλλη ονομασία του είναι πυξός ή τσαμσίρι και η ινδοευρωπαϊκή ρίζα της λέξης είναι το *bheu-k-/*bhu-k-. Στα λατινικά το φυτό λέγεται buxus sempervirens, ο πύξος, που είναι πάντα ζωντανός. Αυτό το buxus μας δίνει το αγγλικό box, το ξύλινο κουτί, που κάποτε θα φτιαχνόταν και από τον πύξο.
(Φωτ.: Το φυτό πύξος)
Ας έλθουμε στην πυξίδα, που πήρε το όνομά της από το ανθεκτικό αυτό φυτό, γιατί κατασκευαζόταν από το ξύλο του. Είναι ένα όργανο προσανατολισμού, με μια μαγνητική βελόνη που περιστρέφεται, δείχνοντας τον Βορρά. Έχουμε και την γυροσκοπική πυξίδα, της οποίας η λειτουργία βασίζεται στην κίνηση του γυροσκοπίου αντί της μαγνητικής βελόνης. Και με το γυροσκόπιο θυμόμαστε τον Λέοντα Φουκώ (1816-1869), που το επινόησε και το κατασκεύασε.
(By Stahlkocher - Self-photographed. Γυροσκοπική πυξίδα)
Η ναυτική πυξίδα λέγεται και μπούσουλας (λέξη που έδωσε στην ελληνική την πυξίδα ως αντιδάνειο) και πρόσφατα γνωρίσαμε και τις ψηφιακές πυξίδες ως εφαρμογή σε υπολογιστές και κινητά τηλέφωνα. Ο όρος πυξίδα ως όργανο προσανατολισμού πρωτοεμφανίζεται στα μεσαιωνικά χρόνια.
Η πυξίς, τ?ς πυξίδος δήλωνε κάθε ξύλινο κουτί από ξύλο πύξου, τον κύλινδρο και την πινακίδα ζωγραφικής.
Πυξίδες στην αρχαιότητα ήταν, επίσης, αγγεία, συνήθως στρογγυλά, στα οποία οι γυναίκες έβαζαν τα κοσμήματα ή τα καλλυντικά τους. Ένα από τα καλλυντικά αυτά ήταν η κόκκινη βαφή, για τα μάγουλα, το σημερινό μας ρουζ. Πήραν το όνομά τους, γιατί τα πρώτα ανάλογου σχήματος κορινθιακά κουτιά ήταν πύξινα. Σε αυτά οι ζωγράφοι ιστορούσαν σκηνές από γαμήλιες τελετές και συνήθειες, όπως την πομπή του νεαρού ζευγαριού μετά τον γάμο.
(By Ανώνυμος (Βυζαντινή Αυτοκρατορία) - Walters Art Museum: Home page Info about artwork. Πυξίδα της αρχαϊκής περιόδου 470 π.Χ.- 460 π.Χ.. Παράσταση από τους γάμους του Πηλέα και της Θέτιδος. Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι)
Περίφημες ήταν οι πυξίδες γεωμετρικού ρυθμού, με τα τέσσερα άλογα στο σκέπασμά τους.
Με όλα αυτά θυμηθήκαμε τον προσανατολισμό που χρειάζεται η χώρα μας, αλλά και ο καθένας μας προσωπικά. Με λίγα λόγια, έχουμε ανάγκη από μια πυξίδα, μια κατευθυντήρια γραμμή, έναν κεντρικό άξονα, για να χαράξουμε καινούργια πορεία πλεύσης.
