Συζητείται έντονα, τον τελευταίο καιρό, με τα ίδια περίπου επιχειρήματα, το εντελώς πραγματικό πρόβλημα στέγασης. Δύσκολο να βρεθεί, ακριβή όταν την βρίσκεις, πανάκριβη να την επισκευάσεις. Το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο στις πόλεις και ακόμη μεγαλύτερο στην πρωτεύουσα. Παρόμοια προβλήματα έχουν και άλλες χώρες με την Ισπανία να μοιάζει ως σταγόνα βροχής, αλλά αυτό δεν απαντά στα δικά μας προβλήματα.
Το κεντρικό επιχείρημα είναι ότι από το 2017 και μέχρι σήμερα οι τιμές έχουν κάνει άλματα. Πράγματι, ο σχετικός δείκτης που καταρτίζεται από την Τράπεζα της Ελλάδος δείχνει άνοδο κατά 75%. Αυτό που αποκρύπτεται κατά κανόνα είναι ότι από το 2007, όταν οι τιμές ακινήτων έφθασαν στο υψηλότερο σημείο τους και μέχρι το 2017 η τρέχουσα εμπορική αξία των ακινήτων μειωνόταν συνεχώς. Συγκεκριμένα, η πτώση έφθασε το 44%. Αν αφήσουμε τις ποσοστιαίες αυξομειώσεις και μείνουμε στον δείκτη, που παρακολουθεί πειστικά το επίπεδο ακρίβειας ακινήτων φτάσαμε στο 102,7 στα τέλη 2007 και από εκεί πέσαμε στο χαμηλότατο επίπεδο 57,1 το φθινόπωρο 2017.
Συμβαίνουν αυτά τα μεγάλα σκαμπανεβάσματα με τα ακίνητα. Οι λόγοι ανόδου (ή καθόδου) είναι πάντοτε, λίγο πολύ, οι ίδιοι. Πολλά σπίτια μένουν κλειστά. Πολλά περισσότερα είναι κατειλημμένα από παλαιούς ενοικιαστές ή νέους και παλαιούς ιδιοκτήτες. Η κατασκευή νέων κατοικιών καθυστερεί, ενώ το κόστος της αυξάνεται απότομα.
Σε αυτά τα ζητήματα προστίθενται ορισμένοι, κατά περίοδο, ειδικοί παράγοντες. Αναφέρεται συχνά η βραχυχρόνια μίσθωση ως ένας ισχυρός παράγοντας. Αυτό είναι σωστό. Πρέπει όμως να προσέξουμε ότι τα περισσότερα από αυτά ήσαν κλειστά και θα παρέμεναν κλειστά αν δεν υπήρχαν οι ευκαιρίες εκμετάλλευσης που συνόδευσαν την άνοδο του τουρισμού. Δεν μπορούμε να λέμε, ταυτοχρόνως, πόσο καλό είναι ότι η Αθήνα έχει καθιερωθεί ως city break αλλά και πόσο κακό είναι ότι τα ανακατασκευασμένα διαμερίσματα δεν διατίθενται στα νεαρά νοικοκυριά. Άραγε πόσοι θα κατοικούσαν στα διαμερίσματα αυτά πριν τα ανακαινίσουν οι ιδιοκτήτες τους, παλαιοί και νεότεροι; Μάλλον κανείς.
Υπάρχουν άλλωστε αυτή τη στιγμή πάρα πολλά διαμερίσματα που δεν είναι σε σπουδαία κατάσταση και ενοικιάζονται σε μετανάστες, συχνά υπό απαράδεκτες συνθήκες στέγασης. Πόσοι από εκείνους που καταριούνται την κυβέρνηση επειδή δεν κάνει ό,τι χρειάζεται για να βρίσκουν προσιτή στέγη οι νέοι και κατά κανόνα χαμηλόμισθοι συμπολίτες μας είναι πρόθυμοι να κατοικήσουν γύρω από τη Λιοσίων ή κάπου στην Κυψέλη δίπλα και μαζί με το άγνωστης πυκνότητας ή/και παραβατικότητας κοινό των ξένων εργατών;
Πολλοί από εκείνους που χρωματίζουν με μαύρα χρώματα τις πραγματικές δυσκολίες στέγασης, μαυρίζουν χειρότερα ακόμη όσους υποστηρίζαμε ότι η ρύθμιση των κόκκινων δανείων έπρεπε να έχει γίνει με ταχείς ρυθμούς, που σημαίνει ότι όσοι δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να αποπληρώνουν το δάνειό τους, όφειλαν να ελευθερώσουν το ακίνητο, αντί να μένουν μέσα πληρώνοντας κατά κανόνα είτε τίποτε, είτε κάποιο συμβολικό και πολύ χαμηλό τίμημα. Δεν συζητώ για τους πλειστηριασμούς, που είναι και πρέπει να είναι η έσχατη «λύση».
Στην πράξη, όλα αυτά τα «κεραμίδια» προστίθενται στα «κλειστά» σπίτια, αφού δεν συμμετέχουν στην αγορά, πλήττουν την κινητικότητά της και, τελικά συμβάλουν στη διαμόρφωση των υψηλών ενοικίων και τιμών πώλησης. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι οι εξωδικαστικοί συμβιβασμοί για την αναβίωση των δανείων, τους οποίους κατακεραύνωνε σύμπασα η αντιπολίτευση, γνωρίζουν συνεχώς πλέον αυξανόμενη επιτυχία. «Ξαφνικά», πάμπολλοι δανειολήπτες που έχουν στο μεταξύ φορτώσει τα δάνειά τους με τεράστιες καθυστερήσεις, όπερ σημαίνει ότι διόγκωναν όλα αυτά τα χρόνια το ποσό που οφείλουν πλέον να πληρώσουν, βρίσκουν, ευτυχώς, χρήματα.
Ακόμη, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, αυτή τη στιγμή: για να πουληθεί ένα σπίτι αφότου ολοκληρωθεί ένας πλειστηριασμός περνούν 12-18 μήνες αφού μόνον για τη μεταγραφή χρειάζονται 9-12 μήνες. Με αποτέλεσμα οι εξειδικευμένες εταιρείες διαχείρισης συντηρούν στο χαρτοφυλάκιό τους αρκετές χιλιάδες διαμερίσματα, προφανώς κλειστά.
Τέλος, αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε ριζοσπαστικά και μακρόπνοα το πρόβλημα στέγασης ειδικά στη μεγαλούπολη της Αθήνας, που θα συνεχίσει να μεγαλώνει με γρήγορους ρυθμούς, πρέπει η κυβέρνηση και οι Δήμοι να σκεφτούν και να δράσουν out of the box. Μια ματιά στον χάρτη ή στο Google Earth ή με μια βόλτα στις άγνωστες σε πολλούς, περιοχές, θα σας πείσει. Χρειάζεται μαζική μετακίνηση δραστηριοτήτων, μαζικές απαλλοτριώσεις, γκρέμισμα εκατοντάδων παλαιών κτηρίων, τεράστιες αποζημιώσεις, νεωτερική χωροθέτηση με κατάλληλες υποδομές.
Να σας δώσω μόνον ένα παράδειγμα. Γύρω από τη Γεωπονική Σχολή, από το Γκάζι και μέχρι το Ποτάμι μπορούμε να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις μιας υπέροχης αστικής ανάπτυξης. Όχι όμως με το σύστημα της αντιπαροχής και των μικρών αποσπασματικών κατασκευών. Ο συντονισμός, που είναι καθήκον της Πολιτείας, είναι απαραίτητος για να βρεθούν μεγάλοι επενδυτές και να μετοικήσουν νέα και παλαιά νοικοκυριά σε ένα αναβαθμισμένο αστικό περιβάλλον. Ιδέες και λύσεις υπάρχουν, θέληση δεν βλέπω.
