Της Αγγελικής Κώττη
Το σπουδαίο ταφικό μνημείο στον τύμβο Καστά Αμφίπολης, αλλά και ο περίβολος διαμέτρου 500 μέτρων γύρω από αυτό, θα είναι μετά από κάποιο χρονικό διάστημα επισκέψιμα σημεία. Ο περίβολος χρειάζεται περισσότερο χρόνο προκειμένου να αναδειχθεί και να αναστηλωθεί.
Το ίδιο το ταφικό μνημείο, που δεν αντιμετωπίζει αποξήλωση και διαρπαγή του υλικού του, έχει ωστόσο προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν πριν δεχτεί επισκέπτες. Και τότε όμως, οι επισκέψεις θα γίνονται σε μικρές ομάδες μέχρι οκτώ ατόμων, λόγω των διαστάσεων, της φύσης του, και των εσωτερικών υποστυλωμάτων που έχουν τοποθετηθεί για να το ενισχύσουν.
Κατά τη χθεσινή πεντάωρη συζήτηση της μελέτης αναστήλωσης και ανάδειξης στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, το συμβούλιο όχι μόνο γνωμοδότησε ομόφωνα, αλλά, πράγμα εξαιρετικά σπάνιο, χειροκρότησε θερμά τους δύο επιστήμονες που παρουσίασαν ισάριθμες μελέτες. Τον Μιχάλη Λεφαντζή, που ήταν και ο αρχιτέκτονας της ανασκαφής και εργάζεται στη Διεύθυνση Αναστήλωσης Αρχαίων Μνημείων και τον Δημήτρη Εγγλέζο, που είναι τεχνικός σύμβουλος του έργου. Στον πρώτο οφείλεται η μελέτη του μνημείου, ακόμα και τα αρχαιολογικά της στοιχεία και στον δεύτερο η ευστάθειά του. Ήταν εκείνος που προνόησε για την τοποθέτηση εσωτερικών υποστυλωμάτων όσο γινόταν η αποχωμάτωση και η ανασκαφή.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο Μιχάλης Λεφαντζής το ταφικό μνημείο χρονολογείται χωρίς αμφιβολία στην πρώιμη ελληνιστική εποχή, δηλαδή στον 4ο αι. π.Χ. μερικά χρόνια μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Όπως κατέδειξε ο αρχιτέκτονας, ο περίβολος κατασκευάστηκε περί το 320 π.Χ. και άρχισε να αποξηλώνεται κατά τη ρωμαϊκή περίοδο. Μάρτυρες του πρώτου γεγονότος, η τεχνοτροπία και του δεύτερου, σπασμένα κεραμικά που εντοπίστηκαν στις ανασκαφές σε σημεία όπου είχε απομακρυνθεί η μαρμάρινη θωράκιση. Την ίδια χρονική στιγμή κατασκευάζεται και ο τάφος. Οι τοίχοι του προστώου του, είναι έμπλεκτοι με τον περίβολο, ανεγείρονται δηλαδή ταυτόχρονα.
Χιλιάδες μαρμάρινα θωράκια από τον περίβολο αγνοούνται, έχουν ενσωματωθεί σε άλλα κτίρια ή βρίσκονται στη βάση του φράγματος της Κερκίνης (τα τελευταία είναι τουλάχιστον 1.500). Στην κορυφή του τύμβου βρισκόταν μαρμάρινο άγαλμα λέοντα, το οποίο έχει μεταφερθεί σε άλλο χώρο πριν από αιώνες και έχει αποκοπεί από το μνημείο, του οποίου, προφανώς, αποτελούσε Σήμα. Μόνο με τη μελέτη κατάφεραν οι ειδικοί να κάνουν τις ταυτίσεις.
Το ίδιο το ταφικό μνημείο είχε χρήση επί αιώνες, όπως συμπεραίνεται από την καταπόνηση των δαπέδων που υπολογίστηκε μηχανικά. Η κατασκευή ξεκίνησε από την ταφική θήκη του τετάρτου χώρου και εξελίχθηκε με την κατασκευή και των άλλων χώρων. Πάντως οι θόλοι έγιναν ταυτόχρονα, όπως δείχνει η μελέτη των θολιτών λίθων. Πρόκειται για ενιαίο οικοδομικό πρόγραμμα και στα τέσσερα σημεία. Όταν έφτασε η ώρα της σφράγισης, τότε που σταμάτησε κάθε λειτουργία του ταφικού μνημείου, μόλις χτιζόταν κάθε δόμος έπεφτε και χώμα μπροστά προκειμένου να κρατείται στη θέση του ο τοίχος. Η χρήση του ήταν ως ηρώου αφηρωισμένου νεκρού και στη συνέχεια εξελίχθηκε.
Οι μελέτες δείχνουν πως το μνημείο υποφέρει από την πάροδο των αιώνων και από τις ωθήσεις τις οποίες δέχθηκε με τη συσσώρευση 15 μέτρων χώματος λόγω προγενέστερων ανασκαφών. Επίσης, πρόβλημα δημιουργήθηκε πρόσκαιρα όταν αφαιρέθηκαν χώματα από μια πλευρά με την ανασκαφή. Η ισορροπία αποκαταστάθηκε με την αφαίρεση και από την άλλη πλευρά και, μετά την ανεύρεση του μνημείου, με την εσωτερική στήριξη. Χάρη στη φροντίδα που δέχθηκε κατά την ανασκαφή, δεν εμφάνισε μεγαλύτερα προβλήματα από όσα του είχαν συσσωρεύσει ο Χρόνος, οι σεισμοί και οι καταπονήσεις.
Οι αποκαταστάσεις θα γίνουν με περίσκεψη και ιδιαίτερα αυστηρά κριτήρια και θα περιλαμβάνουν εξυγίανση δομικών μελών, στερέωση λίθων και επιστυλίων, όπως και συγκόλληση στοιχείων από τα γλυπτά (φτερά και κεφαλή σφίγγας και άκρα Καρυάτιδων). Επίσης, θα γίνει διαμόρφωση του Σήματος στην κορυφή, με στόχο την επάνοδο του λέοντα. Τα πρώτα έργα τρέχουν στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ με χρήματα που έχουν εξασφαλιστεί έως τον Δεκέμβριο του 21.
