Η ρωσική προπαγάνδα είναι μια μηχανή που δεν κατασκευάζει μόνο το παρόν, αλλά πιλατεύει και το παρελθόν, προσαρμόζοντας το αναλόγως. Μπροστά της, είμαστε όλοι τυφλά νεογέννητα γατάκια, όπως λέει στο Liberal η συγγραφέας Σώτη Τριανταφύλλου για τη μέχρι τώρα στάση του μπλοκ των ρωσόφιλων πανευρωπαϊκά. Σχολιάζοντας την αφωνία μεγάλης μερίδας Ελλήνων καλλιτεχνών, απαντά ότι πολλοί έχουν μάθει να σκέφτονται, με δίπολα «καλή αριστερά- κακή δεξιά», «κακές ΗΠΑ – καλός Τρίτος Κόσμος», «κακή Δύση - καλή Ανατολή». Μιλά για την άγνοια της γεωπολιτικής και της ιστορίας που τροφοδοτείται από την προπαγάνδα, για τις θυγατρικές, τις παραφυάδες και τις ΜΚΟ που πάντα είχαν τα κόμματα της Αριστεράς ως βιτρίνα, καθώς και για τον «αντιαμερικανισμό, που δεν είναι άλλο από το σοσιαλισμό των ηλιθίων».
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Ποια η γνώμη σας για την αφωνία μεγάλης μερίδας Ελλήνων καλλιτεχνών απέναντι στην ρωσική εισβολή, τη λογική ίσων αποστάσεων που τηρούν, καθώς και συνθήματα όπως «είμαστε με την ειρήνη και με τον άνθρωπο»;
Δεν νομίζω ότι θα έπρεπε να περιμένουμε σύνθετη πολιτική σκέψη από τους καλλιτέχνες. Ο Μίκης Θεοδωράκης οργάνωσε μεγαλειώδη συναυλία υπέρ της Σερβίας λίγα χρόνια μετά τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα: πίστευε πραγματικά ότι στη Γιουγκοσλαβία ο επιτιθέμενος ήταν το ΝΑΤΟ. Αυτό είχε μάθει να κάνει σε όλη του τη ζωή, δεν μπορούσε να αλλάξει mode λειτουργίας. Πολλοί καλλιτέχνες -όχι όλοι- παρέμειναν σιωπηλοί σε όλες τις ασχημίες της αριστεροδεξιάς τα πρώτα χρόνια της κρίσης χρέους και των ταραγμένων μας σχέσεων με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Έτσι έχουν μάθει να σκέφτονται, με δίπολα: καλή αριστερά, κακή δεξιά, κακές ΗΠΑ, καλός Τρίτος Κόσμος, κακή Δύση, καλή Ανατολή, κακός αμερικανικός ιμπεριαλισμός, καλός ρωσικός διεθνισμός. Εξάλλου, οι περισσότεροι φοβούνται μήπως βρεθούν μπροστά σε άδειες κερκίδες και σε άδεια καθίσματα ή μήπως απομονωθούν, όχι μόνο από το κοινό τους αλλά και από τον επαγγελματικό τους χώρο. Πρόκειται για συμπεριφορά αγέλης και για peer pressure. Επίσης πρόκειται, σε μερικές περιπτώσεις, για έλλειψη θάρρους.
Τελικά τα πυρηνικά όπλα της Δύσης είναι «κακά», αλλά τα πυρηνικά της Ρωσίας «καλά»;
O εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου: αυτό το δόγμα το εφαρμόζουν όλοι - κι όμως, έχει οδηγήσει σε τερατώδεις συμπορεύσεις. Για πολλούς δεν είναι «κακά» μόνο τα πυρηνικά όπλα, είναι συνολικά «κακή» η πυρηνική ενέργεια. Την οποία αν διαθέταμε τώρα δεν θα εξαρτώμασταν από κακοποιά κράτη. Πάντως, η αγάπη για τη Ρωσία είναι κληρονομική ιδιότητα: έχουμε κοινούς προγόνους - η Σοφία Παλαιολογίνα παντρεύτηκε τον Ιβάν Γ' της Ρωσίας - κοινή θρησκεία και τελετουργίες· παρόμοιες νοοτροπίες.
Μερικοί αγαπούν τη Ρωσία για τη θεαματική της Ορθοδοξία, άλλοι γιατί υπήρξε η χώρα του μπολσεβικισμού, άρα αντιστάθμισμα στον διεθνή καπιταλισμό· μερικοί, όπως εγώ, για την εντυπωσιακή της ιστορία και γεωγραφία· για τα δραματικά της τοπία, για το «υψηλό δράμα» που προσφέρει. Το ότι το ενδιαφέρον για μια χώρα και έναν πολιτισμό μπορεί να μας τυφλώσει έχει αποδειχθεί ξανά και ξανά. Το ότι η απόρριψη μιας άλλης χώρας και ενός πολιτισμού - όπως συμβαίνει με τις ΗΠΑ - μπορεί να μας οδηγήσει σε μισαλλοδοξία και λανθασμένες αναλύσεις έχει αποδειχθεί επίσης. Ο αντιαμερικανισμός είναι ο σοσιαλισμός των ηλιθίων.
Πού αποδίδετε τη διαφορετική στάση που είχε τηρήσει η πνευματική ελίτ για το Αφγανιστάν, το Ιράκ και τη Γιουγκοσλαβία, όπου είχαμε δει μέχρι και «λαϊκό δικαστήριο» για τον Κλίντον;
Η άγνοια της γεωπολιτικής και της ιστορίας τροφοδοτείται από την προπαγάνδα. Μερικές παρατάξεις που διαπρέπουν στην προπαγάνδα αντιτίθενται πεισματικά στην αλήθεια: το ότι, με την ευκαιρία του πολέμου στην Ουκρανία, το ΚΚΕ διαψεύδει το αναμφισβήτητο ιστορικό γεγονός της αναγκαστικής κολεκτιβοποίησης το 1933 είναι ανεντιμότητα· επιπλέον, δείχνει διανοητική ατροφία. Ανεντιμότητα και χοντροκεφαλιά ήταν και το δήθεν λαϊκό δικαστήριο στην πλατεία Συντάγματος. Αναρωτιέμαι αν οι άνθρωποι που πήραν μέρος σ’ εκείνη τη φάρσα έχουν μετανιώσει. Όσο για το Αφγανιστάν και το Ιράκ είχαν δίκιο, πλην όμως ξεκινώντας από λανθασμένη αφετηρία, υπεραπλουστεύοντας μια εξαιρετικά περίπλοκη κατάσταση.
Πώς σχολιάζετε τις αποκαλύψεις ότι το τηλέφωνο της ΜΚΟ που οργανώνει την αυριανή «Συναυλία Ειρήνης» ανήκει στη βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Θεανώ Φωτίου, κάτι που παραδέχθηκε και η ίδια;
Οι ΜΚΟ είναι μη κυβερνητικές οργανώσεις αλλά συνήθως εξαρτώνται και χρηματοδοτούνται από κόμματα. Πάντοτε τα κόμματα, ιδιαίτερα της αριστεράς, είχαν βιτρίνες, θυγατρικές οργανώσεις, παραφυάδες και τα τοιαύτα. Δεν είναι μυστικό ότι οι περισσότεροι καλλιτέχνες στην Ελλάδα πρόσκεινται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο στην αριστερά. Όποιος θεωρείται δεξιός στον καλλιτεχνικό χώρο τον τρώει το μαύρο φίδι.
Σε άλλες χώρες, τι στάση τηρεί ο καλλιτεχνικός κόσμος κατά του πολέμου; Αναλαμβάνει δράση;
Όχι και τόσο. Δεν υπάρχει σε όλες τις χώρες κουλτούρα «συναυλιών ειρήνης» όπως στη δική μας. Πάντως, στους κόλπους της παραδοσιακής αριστεράς, π.χ. του Εργατικού Κόμματος στη Βρετανία, το αντι-νατοϊκό μένος εκδηλώνεται ακόμα και στην περίπτωση του πολέμου στην Ουκρανία.
Σε κοινό άρθρο που υπογράφουν στην βρετανική Telegraph, οι Μπερνάρ Ανρί-Λεβί, Σον Πεν, Σάλμαν Ρούσντι και Στινγκ καταγγέλλουν τον Πούτιν, ζητούν από τη Δύση να στείλει κι άλλα όπλα στην Ουκρανία, και μιλούν για μια μάχη ανάμεσα σε δύο έννοιες της κοινωνίας, εντέλει για δύο μορφές πολιτισμού. Ποια η γνώμη σας;
Συμφωνώ φυσικά, αν και ο Μπερνάρ Ανρί-Λεβί είναι ένας μαϊντανός. Και επιπλέον ψιθυρίζει στο αυτί όλων των προέδρων στη Γαλλία, συχνά χωρίς να έχει την απαραίτητη οξυδέρκεια. Στη λεγόμενη Αραβική Άνοιξη μάς έπρηξε κυριολεκτικά βλέποντας δημοκρατική επανάσταση όπου υπήρχε ισλαμικός φονταμενταλισμός. Τούτου λεχθέντος, αυτός ο πόλεμος είναι σύγκρουση πολιτισμών και πολιτευμάτων, σύγκρουση πολιτικών και κοινωνικών οραμάτων. Αλλά, η σκέψη είναι επικίνδυνη και μπορεί να μας οδηγήσει σε ολοκληρωτικό πόλεμο. Θέλω να πω: ανέκαθεν υπήρχαν δύο κόσμοι, ακόμα και τρεις διαφορετικές κοσμοαντιλήψεις, διαφορετικά οικονομικοκοινωνικά συστήματα, διαφορετικά σύνολα αξιών.
Ποια η αντίδραση των δυτικών κοινωνιών και εν προκειμένω στην Γαλλία, μπροστά στις ρωσικές απειλές για χρήση στην Ουκρανία ακόμη και πυρηνικών;
Κανείς δεν πιστεύει ότι μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο. Αλλά λίγοι ήταν εκείνοι που πίστευαν ότι τα ρωσικά στρατεύματα θα εισέβαλαν. Οι περισσότεροι νόμιζαν ότι επρόκειτο για επίδειξη ισχύος.
Η διείσδυση της Ρωσίας στα Βαλκάνια είναι μεγαλύτερη απ' ότι αλλού στην Ευρώπη. Στο πλαίσιο της ρήξης του Πούτιν με τη Δύση θα μπορούσε ο επόμενος γύρος αυτού του «πολέμου» να έχει έδρα τα Δυτικά Βαλκάνια;
Η απάντηση σ’ αυτό θα μπορούσε να εκτείνεται σε κάμποσες σελίδες. Η Σερβία, που διαπραγματεύεται την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τηρεί διφορούμενη στάση στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Η Air Serbia δεν συμμετέχει στο εμπάργκο των άλλων ευρωπαϊκών αερομεταφορέων και πετάει κανονικά από και προς τη Ρωσία… Αν το Βελιγράδι υπακούσει στον Πούτιν θα αποσταθεροποιήσει το Κοσυφοπέδιο και τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, στα εσωτερικά της οποίας οι Σέρβοι παρεμβαίνουν έτσι κι αλλιώς. Το Κρεμλίνο έχει σκοπό να ακυρώσει ακόμα και τη Συμφωνία του Ντέιτον, με την οποία το 1995 έληξε κουτσά-στραβά ο εμφύλιος πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία. Ο Αλεξάνταρ Βούτσιτς και ο Πούτιν είναι φιλαράκια: έχουν την ίδια αντίληψη για τη διακυβέρνηση και για την πληροφόρηση. Σταματώ εδώ. Πρέπει να καταλάβουμε ότι οι Ρώσοι δεν σκέφτονται σαν τους σημερινούς Ευρωπαίους· ίσως σκέφτονται σαν τους Ευρωπαίους των αρχών του 20ού αιώνα, εκείνους που δεν είχαν ζήσει τη φρίκη όσων έκαναν στους δύο παγκοσμίους πολέμους. Η Ρωσία θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα για να υποσκάψει την ευημερία και το κύρος της Ευρώπης.
Σε πρόσφατη έρευνα που έγινε για το «Politico», το 34% των ερωτηθέντων στην Ελλάδα απάντησαν ότι «μπορούν να κατανοήσουν τις ενέργειες του Πούτιν», σε σύγκριση με 19% στην Ιταλία, 13% στη Γαλλία, 11% στη Γερμανία, 10% στην Ισπανία και 9% στην Ολλανδία. Πού αποδίδετε τα υψηλά ποσοστά στην Ελλάδα;
Όπως είπαμε, υπάρχουν πολλές συναντήσεις στα βάθη της ιστορίας. Και πολλές ομοιότητες. Η Ελλάδα έχασε την Αναγέννηση και τη Μεταρρύθμιση όπως τις έχασε και η Ρωσία: εμείς γίναμε κομμάτι της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, οι Ρώσοι κατακτήθηκαν από τους Μογγόλους, από τη Χρυσή Ορδή. Η αντιφατική σχέση με την Ευρώπη, το σύμπλεγμα ανωτεροκατωτερότητας, η λατρεία του παρελθόντος και η απουσία οράματος για το μέλλον, η Ορθοδοξία ως εχθρός της δυτικής εκκλησίας, όλα αυτά παίζουν υποσυνείδητα κάποιο ρόλο. Στην Ελλάδα επιζεί η παράδοση του ρωσόφιλου κόμματος που δρούσε κατά την περίοδο του νεοελληνικού διαφωτισμού και της επανάστασης του ’21. Τέλος, υπάρχουν Έλληνες που δεν μπορούν να ξεχωρίσουν ακόμα την αγαπημένη τους Σοβιετική Ένωση από τη σημερινή Ρωσία.
Σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, πώς θα σχολιάζατε τη μέχρι τώρα στάση του μπλοκ των ρωσόφιλων σε επίπεδο προπαγάνδας; Βρίσκει ευήκοα ώτα;
Μπροστά στη ρωσική προπαγάνδα είμαστε όλοι τυφλά νεογέννητα γατάκια. Πρόκειται για μια μηχανή που δεν κατασκευάζει μόνο το παρόν αλλά πιλατεύει το παρελθόν και το προσαρμόζει στους σκοπούς της εξουσίας.
