Έντονος είναι ο ντόρος που επικρατεί τελευταία γύρω από το ζήτημα της πυρηνικής ενέργειας στην Ελλάδα, με τη συζήτηση να έχει «ανοίξει» αρκετά και τους μικρούς αρθρωτούς αντιδραστήρες (SMR) να κάνουν την εμφάνισή τους.
Η συζήτηση πήγε πρόσφατα ένα βήμα παρακάτω με την πρόταση που έθεσε στο τραπέζι του διαλόγου η Athlos Energy, η πρώτη startup εταιρεία στον χώρο της πυρηνικής βιομηχανίας, που ιδρύθηκε φέτος τον Σεπτέμβριο με στόχο τη δημιουργία ενός οδικού χάρτη για την προετοιμασία και υλοποίηση του πρώτου πυρηνικού προγράμματος στην Ελλάδα.
Οι ιδρυτές της εταιρείας, Στάθης Βλασσόπουλος και Διονύσης Χιώνης, απόφοιτοι του ΕΜΠ με πολυετή εμπειρία σε διάφορες εφαρμογές της πυρηνικής τεχνολογίας στην Ελβετία, μιλάνε στο Liberal για το πώς μπορεί να αναπτύξουν στην Ελλάδα το πρώτο πυρηνικό πρόγραμμα, τις προκλήσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν στη διαδρομή τους αλλά και τα οφέλη που μπορεί να ανακύψουν από τη συγκεκριμένη τεχνολογία.
Παράλληλα, περιγράφουν σε ποιο στάδιο βρίσκεται η επαφή τους με την κυβέρνηση για το συγκεκριμένο θέμα, ενώ τονίζουν τη γεωοπολιτική σημασία που έχει η πυρηνική ενέργεια, εξηγώντας γιατί βρισκόμαστε πανευρωπαϊκά στην εποχή της λεγόμενης «πυρηνικής αναγέννησης», ενώ δεν διστάζουν να απαντήσουν στους επικριτές της συγκεκριμένης μορφής ενέργειας, επισημαίνοντας ότι μπορεί να μας βοηθήσει να πετύχουμε τους ενεργειακούς μας στόχους.
Ευστάθιος Βλασσόπουλος
Διονύσης Χιώνης
Συνέντευξη στη Μαργαρίτα Ασημακοπούλου
Θα ήθελα να ξεκινήσουμε από το όνομα που διαλέξατε για την εταιρεία, το οποίο δεν μπορεί να εκληφθεί ως τυχαίο. Γιατί το διαλέξατε;
Έχετε απόλυτο δίκιο. Η ονομασία της εταιρείας μας αντικατοπτρίζει τις προκλήσεις που έχουμε μπροστά μας για την επίτευξη του στόχου μας. Η Athlos Energy αποσκοπεί στην προετοιμασία και έναρξη του πρώτου πυρηνικού προγράμματος στην Ελλάδα. Είναι η πρώτη φορά στα χρονικά που μία ιδιωτική πρωτοβουλία έχει σαν στόχο μία τέτοια επιχειρηματική δραστηριότητα στη χώρα μας. Οι προκλήσεις που έχουμε να αντιμετωπίσουμε τόσο στην προεργασία όσο και στην εκτέλεση της πρωτοβουλίας μας θα είναι αρκετές.
Η επίτευξη του σκοπού μας, λοιπόν, θα αποτελέσει από μόνη της ένα μοναδικό κατόρθωμα ή αλλιώς έναν άθλο. Και οι δύο μας είμαστε απόλυτα πεπεισμένοι πως μία τέτοια προσπάθεια θα συμβάλει καθοριστικά στην ενεργειακή θωράκιση σε εθνικό επίπεδο, αποκομίζοντας παράλληλα και αξιοσημείωτα οφέλη για το σύνολο της κοινωνίας μας.
Γι' αυτόν το λόγο κάνουμε το πρώτο βήμα, έχοντας αναλύσει επί σειρά ετών όλες τις τεχνολογικές παραμέτρους, ώστε να είμαστε σίγουροι ότι έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για να το παρουσιάσουμε σήμερα, προσφέροντας μία εναλλακτική λύση στη χώρα μας για την επίτευξη των ενεργειακών και κλιματικών της στόχων.
Τελευταία η συζήτηση για την πυρηνική ενέργεια στην αγορά αλλά και στη χώρα γενικότερα έχει «ανοίξει» αρκετά. Σε αυτό συνέβαλε έντονα και η πρόσφατη ημερίδα σας, ουσιαστικά επρόκειτο για την πρώτη ιδιωτική πρωτοβουλία ανάπτυξης πυρηνικού προγράμματος στην Ελλάδα, η οποία και κατάφερε να εκκινήσει το δημόσιο διάλογο για τη συγκεκριμένη μορφή ενέργειας στη χώρα. Τελικά μπορεί η πυρηνική ενέργεια να αποτελέσει μέρος του εγχώριου ενεργειακού μείγματος; Σε τι αναμένεται να συμβάλλει;
Η εξέλιξη της ημερίδας που διοργανώσαμε στις 21 Οκτωβρίου στην Αθήνα ξεπέρασε τις προσδοκίες μας τόσο από άποψη προσέλευσης όσο και ουσιαστικής συμμετοχής του κοινού. Προσωπικά, δουλέψαμε για πάνω από 6 μήνες προκειμένου να διοργανώσουμε μία εκδήλωση, η οποία θα ξέφευγε από τα πλαίσια εμβάθυνσης μιας τυπικής ημερίδας ή μιας αποσπασματικής ατομικής περιήγησης στο διαδίκτυο.
Συνεπώς, επιλέξαμε μια ευρεία γκάμα ομιλητών, προερχομένων από τα πλέον συναφή ακαδημαϊκά πόστα, αλλά και δίνοντας βήμα σε εκπροσώπους όλων των θεσμικών επιπέδων και των επιμέρους επιχειρηματικών κλάδων που θα συμβάλουν δυνητικά στο εν λόγω εγχείρημα.
Ειδικοί από την Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό μοιράστηκαν τις εμπειρίες τους με το κοινό με γνώμονα να γίνει επαρκώς αντιληπτό πώς η χώρα μας μπορεί πράγματι να ξεκινήσει ένα πυρηνικό πρόγραμμα. Πάνω από 100 συμμετέχοντες από όλο το φάσμα των ενδιαφερόμενων φορέων πήραν μέρος στην ημερίδα μας συμμετέχοντας ενεργά σε διάφορες θεματικές συζητήσεις. Πιστεύουμε πως μέσω της εκδήλωσής μας ο κόσμος έμαθε κάτι καινούργιο και μπόρεσε να διαμορφώσει μία αν μη τι άλλο πιο σφαιρική άποψη σε σχέση με τη χρησιμότητα της πυρηνικής ενέργειας στο ελληνικό ενεργειακό μείγμα.
Σχετικά με την ερώτηση σας, όπως γνωρίζετε το υπουργείο Ενέργειας αναθεώρησε πρόσφατα το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα, στο οποίο οι ΑΠΕ θα αποτελούν τη βασική πηγή ενέργειας, με στόχο την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας μέχρι το 2050, αναμένοντας να έχουν τεράστια συνεισφορά (96%) στο μείγμα της καθαρής εγχώριας παραγωγής ήδη από το 2040.
Αναγνωρίζουμε δίχως αμφιβολία τη σημασία συμμετοχής των ΑΠΕ για το ελληνικό μείγμα, καθώς η χώρα μας έχει ένα μοναδικό ηλιακό και αιολικό δυναμικό. Ταυτόχρονα, όμως, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε την αναγκαιότητα υιοθέτησης μιας καθαρής πηγής ενέργειας ως φορτίο βάσης.
Σήμερα αυτόν τον ρόλο του φορτίου βάσης - δηλαδή της εγγύησης κάλυψης των ενεργειακών αναγκών μας, ανεξαρτήτων αστάθμητων παραγόντων - τον έχουν τα ορυκτά καύσιμα, τα οποία βεβαίως ενέχουν το γνωστό κλιματικό αποτύπωμα. Αφετηρία, λοιπόν, της χάραξης κάθε ενεργειακής πολιτικής αποτελεί το γεγονός ότι βάσει του αναθεωρημένου ΕΣΕΚ προβλέπεται η άμεση απόσυρση των λιγνιτικών μονάδων και η μείωση της χρήσης φυσικού αερίου, με στόχο την πλήρη απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα έως το 2050.
Ως εκ τούτου, η πυρηνική ενέργεια φαίνεται να είναι μονόδρομος για να αποτελέσει το καθαρό και αναγκαίο φορτίο βάσης, το οποίο εγγυάται την εθνική ενεργειακή αυτονομία. Η χρήση πυρηνικής ενέργειας καλείται όχι να παραγκωνίσει αλλά να εμπλουτίσει την ενεργειακή μας φαρέτρα – δείτε άλλωστε την αρμονική αλληλοσυμπλήρωση των δύο κλάδων σε πολλές χώρες του εξωτερικού, επιγραμματικά μια μεγαλύτερη ενεργειακή ευελιξία διασφαλίζει μία περισσότερη στέρεη βάση ανάπτυξης για τις ΑΠΕ.
Αναρωτιέμαι τι είναι αυτό που σας παρακίνησε να ασχοληθείτε με την πυρηνική ενέργεια. Πώς γεννήθηκε η επιθυμία να καταπιαστείτε με αυτήν;
Η διαδικασία σταδιακού επαγγελματικού προσανατολισμού ως τμήμα της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι κρίσιμο ζήτημα – πλην όμως στην περίπτωση μας ήταν περισσότερο έρωτας με την πρώτη ματιά. Από τα σχολικά μας χρόνια είχαμε και οι δύο μία ιδιαίτερη κλίση για την σωματιδιακή φυσική.
Όντας φοιτητές στη σχολή μηχανολόγων μηχανικών του ΕΜΠ βρεθήκαμε για πρώτη φορά μπροστά στην πυρηνική τεχνολογία μέσω των μαθημάτων των καθηγητών μας κ.κ. Αναγνωστάκη και Πετρόπουλο. Παρ’ όλο που συνέπεσε χρονικά το καταστροφικό ατύχημα της Φουκουσίμα, το γεγονός αυτό δεν μας αποθάρρυνε στην επιλογή των περαιτέρω επαγγελματικών μας βημάτων, αντίθετα μας πείσμωσε να διδαχτούμε από τις συνθήκες που το επέτρεψαν και να αφοσιωθούμε - μεταξύ άλλων - και στην αναβάθμιση των συνθηκών ασφαλείας του κλάδου μας.
Συνεχίσαμε, λοιπόν, τις μεταπτυχιακές και διδακτορικές μας σπουδές στην πυρηνική φυσική και τεχνολογία, αφοσιωθήκαμε επαγγελματικά ακολούθως και διαπιστώνουμε πλέον ερχόμενοι στο σήμερα πως επρόκειτο για μία ψύχραιμη απόφαση: Σε διεθνές επίπεδο η πυρηνική βιομηχανία βρίσκεται σε μία αναγέννηση, ενώ εμείς μπορούμε μέσω της τεχνογνωσίας μας και της εμπειρίας μας να προσφέρουμε πίσω στη χώρα μας μία εναλλακτική αλλά και ρεαλιστική λύση για την επίτευξη των ενεργειακών και κλιματικών της στόχων για το 2050.
Τι θα απαντούσατε με δυο λόγια σήμερα στην καχύποπτη μερίδα ανθρώπων, η οποία δεν είναι και μικρή, που τάσσεται κατά της πυρηνικής ενέργειας;
Εν πρώτοις, είναι και η ίδια η φύση της πυρηνικής ενέργειας, αν θέλετε, ολίγον τι μυστηριώδης στα μάτια του απλού πολίτη. Ο καθένας από εμάς ακόμα και όταν δεν τυγχάνει σχετικώς καταρτισμένος, αντιλαμβάνεται ίσως και διαισθητικά τη λογική των υδροηλεκτρικών έργων μέσω της οικείας εικόνας ενός νερόμυλου ή της αιολικής μέσω του ανεμόμυλου, ενώ επίσης η καθημερινότητα μας είναι εκ γενετής συνυφασμένη με τις μηχανές εσωτερικής καύσης. Αντίθετα, κάτι το άγνωστο και δη όταν λαμβάνει χώρα ως φυσικό φαινόμενο σε μη απτό, μικροσκοπικό επίπεδο, μοιραία θα γεννήσει ανακλαστική αντιδραστικότητα ή και φόβο.
Έπειτα, λόγω ελλιπούς ενημέρωσης, το κοινό δεν έχει ακούσει με απλά λόγια τι σημαίνει πυρηνική ενέργεια, πώς λειτουργεί ένας πυρηνικός αντιδραστήρας, τι πλεονεκτήματα έρχονται με μία τέτοια τεχνολογία αλλά και με τι προκλήσεις η πυρηνική ενέργεια συνδέεται. Μέσω της Athlos Energy έχουμε ήδη αρχίσει να ενημερώνουμε την κοινωνία για όλες τις πτυχές της πυρηνικής τεχνολογίας.
Αντιλαμβανόμαστε επίσης συχνή καχυποψία ως προς τους θεσμούς. Η τεχνολογία των πυρηνικών αντιδραστήρων αναπτύσσεται συνεχώς προσφέροντας ακόμα μεγαλύτερα επίπεδα ασφαλείας στην λειτουργία τους ακολουθώντας τους αυστηρότερους ρυθμιστικούς κανόνες λειτουργίας, οι οποίοι υπόκεινται υπό τον έλεγχο του Διεθνή Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας, ενός ανεξάρτητου οργάνου των Ηνωμένων Εθνών.
Αυτό που θέλουμε να επικοινωνήσουμε είναι πως η πυρηνική ενέργεια είναι μία καθαρή μορφή ενέργειας χωρίς εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στο περιβάλλον, που λειτουργεί αδιάκοπα και ανεξάρτητα από τις καιρικές συνθήκες αξιοποιώντας ελάχιστο όγκο υλικών αλλά και επιφάνειας εδάφους για τη λειτουργία της. Αυτά τα τεχνικά χαρακτηριστικά δίνουν ένα μοναδικό πλεονέκτημα στην πυρηνική ενέργεια σε σχέση με όλες τις άλλες μορφές ενέργειας.
Πέραν των τεχνικών χαρακτηριστικών, πρέπει να τονιστεί η γεωπολιτική σημασία ενός πυρηνικού προγράμματος, καθώς η σύναψη ισχυρών δεσμών με τρίτες χώρες προϋποθέτει πρωτίστως την ισχυροποίηση της δικής μας αυτόνομης θέσης. Τέλος, μια επένδυση τέτοιου μεγέθους και τέτοιων τεχνικών προδιαγραφών δεν θα μπορούσε παρά να ευνοήσει τη ραγδαία ανάπτυξη σημαντικού τμήματος της βιομηχανίας, να ενδυναμώνει μακροπρόθεσμα την οικονομία και να αναβαθμίσει το βιοτικό επίπεδο στις περιοχές που θα στεγάσουν τους πυρηνικούς αντιδραστήρες.
Φαντάζομαι ότι «στα σκαριά» θα έχετε την επικοινωνία με κυβερνητικούς φορείς για την ανάπτυξη μιας τέτοιας τεχνολογίας στη χώρα μας. Σε ποιο στάδιο βρίσκεται αυτή η επαφή στην παρούσα φάση;
Έχουμε ήδη έρθει σε επαφή με εκπροσώπους της ελληνικής κυβέρνησης για τα σχέδια και το όραμα της εταιρείας μας. Η στάση της κυβέρνησης είναι βεβαίως συγκρατημένη τόσο επειδή προέχουν πιο άμεσα να επιλυθούν ζητήματα όσο και επειδή καθήκον της είναι αφενός να πεισθεί για τα πλεονεκτήματα ασφάλειας των νέων πυρηνικών αντιδραστήρων και αφετέρου σε ένα τόσο μακρόπνοο επιχειρηματικό πλάνο, οφείλει σαφέστατα να θέσει και μεσοπρόθεσμα κριτήρια οικονομοτεχνικής φύσεως και βεβαίως τήρησης χρονοδιαγράμματος.
Είναι ξεκάθαρο, όμως, ότι δεν έχει ουδέποτε προστάξει κάποια ιδεολογική αγκύλωση ή έναν ατεκμηρίωτο προβληματισμό στο εν λόγω ζήτημα και παρακολουθεί τη συγκεκριμένη τεχνολογία, εκπροσωπούμενη στα ενεργειακά θέματα από υπεύθυνα αλλά και ανοιχτά στις τεχνολογικές εξελίξεις πρόσωπα. Με άλλα λόγια, επαφίεται σε εμάς η υποχρέωση να πείσουμε για την ανάγκη δημιουργίας του πρώτου εθνικού πυρηνικού μας προγράμματος αλλά και για το γεγονός ότι είναι δημοσιονομικά ρεαλιστικό.
Είναι σημαντικό να τονιστεί πως ένα πυρηνικό πρόγραμμα είναι πέραν των χρονικών ορίων της εκάστοτε κυβέρνησης. Για αυτόν τον λόγο εντός των επόμενων μηνών θέλουμε να ενημερώσουμε όλο το πολιτικό φάσμα για τις ενέργειές μας και να συγκεντρώσουμε απόψεις και παρατηρήσεις ως προς την τεχνολογία αυτήν.
Δώστε μας μια εικόνα για την κατάσταση που επικρατεί αυτήν την στιγμή στην Ευρώπη γύρω από το ζήτημα. Η πυρηνική ενέργεια βρίσκεται ήδη στις επιλογές τής με 32 χώρες να την χρησιμοποιούν επί του παρόντος, αλλά μόνο τέσσερις –η Γαλλία, η Σλοβακία, η Ουκρανία και το Βέλγιο– εξαρτώνται από αυτήν ως κύρια πηγή ενέργειας, ενώ άλλες, όπως η Γερμανία, έχουν απομακρυνθεί ενεργά. Τι προβλέπετε για τις εξελίξεις στη Γηραιά Ήπειρο;
Η πυρηνική ενέργεια αποτελεί ένα σημαντικό μέρος του ενεργειακού μείγματος στην Ευρώπη. Σήμερα, συνεισφέρει κατά 24% επί του συνόλου παραγωγής ενέργειας στις χώρες της ΕΕ, ποσοστό το οποίο αυξάνεται στο 50% επί του συνόλου παραγωγής των «καθαρών» μορφών ενέργειας, οι οποίες συνδέονται με «μηδαμινούς» ρύπους. Αυτό επιτυγχάνεται από τη λειτουργία 99 πυρηνικών σταθμών, προσφέροντας 1 εκατομμύριο θέσεις εργασίας και αποδίδοντας συνολικά κέρδη περί των 100 δισεκατομμυρίων ευρώ ανά έτος.
Ταυτόχρονα, βρισκόμαστε στην εποχή της λεγόμενης «πυρηνικής αναγέννησης». Παρατηρούμε την άνθηση νέων καινοτόμων τεχνολογιών στην κατασκευή και λειτουργία πυρηνικών αντιδραστήρων, προσφέροντας τη δυνατότητα χρησιμοποίησής τους για την κάλυψη ενός ευρέος φάσματος αναγκών. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τα φιλόδοξα σχέδια τόσο της ΕΕ όσο και πολλών άλλων χωρών για μηδενισμό των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα, ενισχύει τον καταλυτικό ρόλο που θα έχει η πυρηνική ενέργεια στο μελλοντικό ενεργειακό μείγμα σε παγκόσμιο επίπεδο.
Στην 28η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (COP28) στο Ντουμπάι, περισσότερες από 20 χώρες υπέγραψαν τη "Διακήρυξη για τον Τριπλασιασμό της Πυρηνικής Ενέργειας", αναγνωρίζοντας τον κρίσιμο ρόλο της πυρηνικής ενέργειας στην επίτευξη παγκόσμιων στόχων μηδενικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050.
Παράλληλα, η ΕΕ, θέτοντας αντίστοιχα φιλόδοξους κλιματικούς στόχους, θεωρεί ότι η πυρηνική ενέργεια, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων για το κλίμα και την ενέργεια. Για τον λόγο αυτό, τον Φεβρουάριο του 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την συμπερίληψη της πυρηνικής ενέργειας στο green taxonomy - απόφαση σταθμός για την ενίσχυση των ESG επενδύσεων και χρησιμοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων.
Τόσο η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen, όσο και ο πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Mario Draghi, σε πρόσφατες αναφορές σχετικά με τα σχέδια ενεργειακής μετάβασης της ΕΕ επισήμαναν αφενός τον καίριο ρόλο που θα πρέπει να έχει η πυρηνική ενέργεια και αφετέρου τη σημασία στήριξης νέων επενδύσεων.
Τέλος, τον Φεβρουάριο του 2024 θεσπίστηκε από την ΕΕ μια νέα πρωτοβουλία, με την ονομασία Ευρωπαϊκή Συμμαχία για τη Βιομηχανία Μικρών Αρθρωτών Αντιδραστήρων (EU SMR Industry Alliance), στοχεύοντας στην προώθηση της ανάπτυξης και κατασκευής αυτής της τεχνολογίας στην Ευρώπη.
Έτσι, λοιπόν, διάφορες «πυρηνικές» χώρες, όπως η Γαλλία, ενισχύουν τα προγράμματα τους σχεδιάζοντας την κατασκευή νέων αντιδραστήρων, ενώ άλλες «μη-πυρηνικές» χώρες εργάζονται για την ένταξη της πυρηνικής ενέργειας στο ενεργειακό τους μίγμα, όπως η Πολωνία ή η Εσθονία.
Ταυτόχρονα, η Γερμανία έχοντας κλείσει από το 2023 όλους τους πυρηνικούς της σταθμούς, βιώνει τις τραγικές συνέπειες της απόφασης αυτής. Σήμερα, όλα δείχνουν ότι το Χριστιανοδημοκρατικό κόμμα, το οποίο και πήρε αυτήν την απόφαση, σχεδιάζει να επαναφέρει το ζήτημα της πυρηνικής ενέργειας στο προεκλογικό του πρόγραμμα, ως απαραίτητο για το ενεργειακό μείγμα της Γερμανίας, αναγνωρίζοντας ουσιαστικά την αποτυχία του ενεργειακού σχεδιασμού των τελευταίων ετών.
Συμπερασματικά, πιστεύουμε ακράδαντα ότι η πυρηνική ενέργεια θα αποτελέσει την κύρια πηγή φορτίου βάσης για τις χώρες της ΕΕ, με την ανάπτυξη νέων προγραμμάτων και κατασκευή προηγμένων τύπων πυρηνικών αντιδραστήρων. Η επιτυχής ολοκλήρωση των πρώτων νέων πυρηνικών πρότζεκτ, θα είναι κομβικής σημασίας στην επιτάχυνση αυτού του στόχου.
