Με δάνειο έναν τίτλο και αφηγηματικούς τρόπους από τη μουσική, με την θέαση του κόσμου σε διαρκή κινηματογραφικά πλάνα και εμπεριέχοντας ό,τι διάβασε και πλησίασε σε απόσταση αναπνοής μεταφράζοντας, ο Αχιλέας Κυριακίδης στο «Έλγκαρ» ξαναδιαβάζει τον Άνθρωπο και τον Κόσμο. Παραδίδοντας 24 παραλλαγές του αινίγματος, η ανθρώπινη Κωμωδία (ή αν θέλετε πέστε το Δράμα), εν είδει ζωής, παραλόγου ή απάντησης που αναζητούν την ερώτηση. Αυταπόδεικτη πάντα εφόσον εμπεριέχει την πρόθεση καθορίζοντας τρόπο που ωστόσο αγνοείται πάντα (ή σχεδόν πάντα).
Αχιλλέας Κυριακίδης «Έλγκαρ», είκοσι τέσσερις παραλλαγές, εκδ. Πατάκη, σελ. 176
«Κι όταν κουράστηκε να διαπιστώνει το περίεργο ο κύριος Μ αποφάσισε πως είχε έρθει η ώρα να εξερευνήσει το άγνωστο, να ζήσει αυτή την απροσδόκητη παραλλαγή της μέρας του σαν να ‘ταν δώρο γενεθλίων, σαν να του πρότειναν μια λύση χωρίς να του ‘χουν πει τον γρίφο, σαν να του χάριζαν μια πόλη rosebud για να τον κεντρίσουν». [ξένος]
Θα μπορούσε το 2021 και να αποδειχτεί «η περίληψη του Κόσμου του»: αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας στο ΑΠΘ, στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο και στο τμήμα Μετάφρασης, η Γαλλική Δημοκρατία τον τιμά με το μετάλλιο του Αξιωματικού των Γραμμάτων και των Τεχνών, μεταφράζει ή τουλάχιστον βρίσκονται στις προθήκες Alejandro Zambra «Χιλιανός ποιητής», Alberto Garlini «Όλοι θέλουν να χορεύουν», Hervé Le Tellier «Η ανωμαλία», Jorge Luis Borges «Άτλας», Juan Gabriel Vásquez «Γυρίζοντας το βλέμμα πίσω», Georges Bernanos «Διάλογοι Καρμηλιτισσών», Julio Cortázar «Μαθήματα λογοτεχνίας», Και Κυκλοφορεί το βιβλίο του «Έλγκαρ» από τις εκδόσεις Πατάκη.
Είκοσι έξι χρόνια μετά τα τριάντα «μικρά πεζά» της Μουσικής (1995), πιστός πάντα της μικρής φόρμας, είκοσι τέσσερις παραλλαγές, με ενσταντανέ «μοιραία» ή «τυχαία» περιστατικά ζωής που αναδεικνύουν το παράλογο και αποδεικνύουν ότι το αίνιγμα, ήτοι το ερώτημα είναι το ζήτημα, με βασικό τίτλο το επώνυμο ενός συνθέτη που έγινε διάσημος με το έργο του «Παραλλαγές Αίνιγμα», του Έντουαρντ Έλγκαρ, και αφιέρωση που επικυρώνει το εγχείρημα «Στην Ιωάννα, μια λύση που αναζητεί το αίνιγμά της», παραδίδουν στους πιστούς αναγνώστες του την θέση του και την άποψη στη λογοτεχνία και στον κόσμο. Τα όσα έμαθε, όσα άκουσε, όσα είδε, - με ό,τι είμαστε γράφουμε-, στις 24 μικρές ακριβείς, αμφίσημες, παραβολικές ραψωδίες του.
Νοηματοδοτούμενο από το γνωστό κείμενο του Μπόρχες από τους «Τέσσερις κύκλους», «τέσσερις είναι οι ιστορίες» –η πολιορκία κι η υπεράσπιση μιας πόλης, η επιστροφή, η αναζήτηση κι ο θάνατος ενός θεού– και άπειρες οι μεταμορφώσεις τους», το βιβλίο ξεδιπλώνεται σε 24 παραλλαγές, όσες οι ραψωδίες των ομηρικών κειμένων, αριθμημένες με πεζά γράμματα, και ήρωες που βαφτίζονται από το ανάλογο γράμμα της ιστορίας. Με αρχή και τέλος να συνενώνονται και να αλληλλοεμπεριέχονται, ως καθαρός και ολόκληρος κύκλος (ως ουροβόρος όφις), αποτελώντας παραλλαγές σε ένα θέμα που δεν παίζεται, την ανθρώπινη κωμωδία ή το δράμα, όπως το ορίζει ο καθένας. Με μότο σε κάθε ιστορία διπλό, από την λογοτεχνία και από το σινεμά, και με στόχο την ιερή γεωμετρία της ακολουθίας Φιμπονάτσι που διέπει την φύση, τα μαθηματικά, την μουσική, τον χρυσό κανόνα, και στη λογοτεχνία, ο συγγραφέας συλλαμβάνει και επιτυγχάνει το ακατόρθωτο: με διαβήτη και μοιρογνωμόνιο συνθέτει την δική του λογοτεχνική αλφάβητο.
Στα επί μέρους: Ο κύριος Α που προσπαθεί να αυτοκτονήσει και αποτυγχάνει [Αθάνατος], ο κύριος Β που ζει μόνος του, παθαίνει έμφραγμα και ειδοποιεί την πρώην σύζυγό του, που επιστρέφει [Εγκάρδια], ο κύριος Γ, μετανάστης πνιγμένος που σώζει ναυαγισμένα παιδάκια [Άνθρωπος σε παγκάκι], ο κύριος Δ που ενώ απολαμβάνει τις άριες μιας καθαρίστριας στο γειτονικό μπαλκόνι, έρχεται αντιμέτωπος με την έξοδό της από τον κόσμο [Grave], o κύριος E που ενώ ακούει γνωρίζει όσα αγνοούν όλοι οι ρήτορες [Ακροατής], ο κύριος Η που αποφασίζει να βιώσει την έξαψη κλέβοντας κάτι σε ένα μαγαζί, παρότι δεν κλέβει [Αδρεναλίνη], ο κύριος Σ που προσπαθεί να γράψει τη βιογραφία του συγγραφέα προπάππου του, αλλ’ αντιλαμβάνεται πως δανεική ήταν η δόξα, αυτός εντούτοις την προχωράει [Stabat Pater]…
Εικοσιτέσσερις εκδοχές ζωής που αφορούν όλες τις εκφάνσεις και το παράλογο που διαθέτει το ανθρώπινο δράμα. Με τίτλους οι οποίοι αποτελούν αφ’ εαυτού τους, επίσης, αίνιγμα και εκείνη την λεπτή ειρωνεία και το χιούμορ που αποδεικνύουν πως όλα τα αντέχεις επειδή μέσα σου ήδη τα ξέρεις.
«Τα έργα τέχνης ζουν, αλλά ζουν μέσα από μας, κλέβουν σφυγμό από μας, παρασιτεύουν στα μάτια μας, στ’ αυτιά μας, στην καρδιά μας. Θέλω να πω ότι, αν ξαναδώ σήμερα την “Έναστρη νύχτα” του Βαν Γκογκ, θα δω έναν πίνακα διαφορετικό απ’ αυτόν που μπορεί να είδα χθες ακόμα. Όχι γιατί άλλαξε τίποτα στον πίνακα- δεν αλλάζουν οι πίνακες, δεν αλλάζουν τα βιβλία, οι μουσικές. Εμείς αλλάζουμε. Από χρόνο σε χρόνο, από μήνα σε μήνα, ακόμα κι από μέρα σε μέρα.» [Πουλιά στον ουρανό της Προβηγκίας]
Αποδεικνύοντας πως συν τω χρόνω τα πάντα διαστέλλονται μέσα μας, κατά συνέπεια αλλάζει η ματιά μας και η θεώρηση (κι h ερμηνεία μας) για τον Κόσμο. Ίσως γι’ αυτό το λόγο οι συγγραφείς γράφουν και ξαναγράφουν το ίδιο βιβλίο, αλλά ωστόσο μέσα στον χρόνο και τόσο πολύ διαφορετικό, τόσο άλλο.
Κατά συνέπεια και σ’ αυτό το βιβλίο του Αχιλλέα Κυριακίδη είναι ευδιάκριτα: Η καθαρότητα και το βάθος της σκέψης του, η ακρίβεια και η λιτότητα της έκφρασης, το υποδόριο χιούμορ αυτό- της- απελπισίας, η περιπαικτική διάθεση όσον αφορά την αφηγηματικότητα στην γραφή και την τραγικότητα της ύπαρξης, η μουσικότητα των λογοτεχνικών του κειμένων, η μαθηματική ακρίβεια της δομής, τα κινηματογραφικά λογοτεχνικά πλάνα. Τα διηγήματα -απάντηση σε ένα ερώτημα που αγνοείται και είναι αυταπόδεικτο [άπαξ και διατυπωθεί ποτέ και κάποτε εμπεριέχει και την πρόθεση και τον τρόπο].
Το αυταπόδεικτό του «γράφουμε με ό,τι είμαστε» [όσα διαβάσαμε, όσα είδαμε, όσα ακούσαμε], πόσο μάλλον όταν μεταφράζεις από τέσσερις γλώσσες και έχεις υπάρξει σε απόσταση αναπνοής από ιερά λογοτεχνικά τέρατα, μεταφράζοντάς τους. Τα έργα τέχνης και τα άδηλα κι άρρητα ζωής που αλλάζουν μέσα του, μεταβάλλονται μέσα στον χρόνο και «παρασιτεύουν στα μάτια του, στ’ αυτά του, στην καρδιά του», δηλαδή στη ματιά του και τη γραφή του, γεωμετρικά αυξάνοντας την αντιληπτικότητά του όσον αφορά τον Άνθρωπο και τον Κόσμο.
Εν ολίγοις, ένα γοητευτικό και διαρκώς μεταβαλλόμενο κατά τον αναγνώστη του, ευφυές και άκρως αινιγματικό βιβλίο.
