Η πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να ξεκινήσει ο διάλογος για την αναθεώρηση των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ ώστε να ληφθεί μια απόφαση το αργότερο στο δεύτερο τρίμηνο του 2022 ανέδειξε τις μεγάλες διαφορές στις απόψεις των χωρών της ως προς το θέμα αυτό. Από την μία πλευρά είναι οι χώρες του Νότου (Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Κύπρος Γαλλία) και το Βέλγιο που το 2020 το δημόσιο χρέος τους ήταν πάνω από 100% του ΑΕΠ.
Στην άλλη πλευρά οι «Φειδωλοί» (Αυστρία, Δανία, Λετονία, Σλοβακία, Τσεχία, Φινλανδία, Ολλανδία και Σουηδία) με τους υπουργούς οικονομικών των χωρών αυτών να υποστηρίζουν σε παλαιότερη κοινή επιστολή τους ότι η ΕΕ δεν πρέπει να βιαστεί για την αναθεώρηση των δημοσιονομικών κανόνων. Προτείνουν να δοθεί χρόνος για διάλογο.
Ως προς την κατεύθυνση της αναθεώρησης δίνουν έμφαση στην απλοποίηση των κανόνων ώστε να είναι διαφανείς, πιο εύκολη η εφαρμογή τους και πιο εύκολο για τις αγορές να τους παρακολουθούν. Οι νέοι κανόνες τονίζουν πρέπει να διασφαλίζουν τη δημοσιονομική σταθερότητα της ΕΕ και της ευρωζώνης. Τέλος, σε ότι αφορά το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και το SURE υποστηρίζουν ότι είναι πρωτοβουλίες της ΕΕ που δεν θα επαναληφθούν.
Το δίλημμα για την ΕΕ είναι μεγάλο. Οι νέοι κανόνες πρέπει να διασφαλίσουν τη δημοσιονομική σταθερότητα στην ΕΕ αλλά και την επανεκκίνηση όλων των οικονομιών που χτυπήθηκαν από την κρίση πανδημίας. Επιπρόσθετα, να διευκολύνουν τους στόχους για πράσινο και ψηφιακό μετασχηματισμό των οικονομιών. Η αναθεώρηση των ορίων για το έλλειμμα και το χρέος 3% και 60% του ΑΕΠ αντίστοιχα δεν θα προχωρήσει -απαιτείται αναθεώρηση των Συνθηκών- παρά την εισήγηση του ESM για αύξηση του ορίου χρέους στο 100% του ΑΕΠ.
Αν διατηρηθεί σε ισχύ ο κανόνας που ορίζει ότι οι χώρες σε είκοσι χρόνια πρέπει να μειώσουν το χρέος τους στο 60% του ΑΕΠ τότε Ελλάδα, Ιταλία και Πορτογαλία θα βρεθούν σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση. Τα πρωτογενή πλεονάσματα που θα πρέπει να δημιουργήσουν μετά το 2022 θα εμποδίσουν τόσο την επανεκκίνηση των οικονομιών τους όσο και την επίτευξη των στόχων για ψηφιακό και πράσινο μετασχηματισμό.
Είναι προφανές ότι προσωρινά αναβιώνει η σύγκρουση Βορρά - Νότου στην ΕΕ. Η κατεύθυνση προς την οποία τελικά θα κινηθούν οι νέοι κανόνες θα κριθεί σε σημαντικό βαθμό από τη νέα τρικομματική κυβέρνηση της Γερμανίας αλλά και τη στάση της Γαλλίας και της Ιταλίας. Η ανάληψη του υπουργείου Οικονομικών από το FDP δημιούργησε την εντύπωση ότι η Γερμανία δεν θα διευκολύνει μια σημαντική αναθεώρηση των κανόνων.
Προεκλογικά τόσο το FDP αλλά και ο νέος καγκελάριος Ολαφ Σόλτς είχαν ταχθεί υπέρ της επαναφοράς του φρένου χρέους στη Γερμανία. Παρ’ όλα αυτά μετά τη συγκρότηση της κυβέρνησης φαίνεται να χαμηλώνουν οι τόνοι ως προς το ζήτημα του φρένου χρέους καθώς και η νέα κυβέρνηση αναζητά δημοσιονομικό χώρο για να προχωρήσει το πρόγραμμα υποδομών.
Η Γαλλία δείχνει ότι επιθυμεί ουσιαστική αναθεώρηση των κανόνων αλλά συνήθως υποχωρεί ώστε να βρεθεί μια συμβιβαστική λύση με τη Γερμανία. Τέλος, δύσκολα η Γερμανία θα παραβλέψει τις θέσεις της Ιταλίας, ειδικά αν ο Μ. Ντράγκι δεν αφήσει τη θέση του Πρωθυπουργού για την Ιταλική Προεδρία.
Οι επόμενοι μήνες είναι κρίσιμοι για τη συζήτηση αυτή. Οι τελικές αποφάσεις θα καθορίσουν αν τελικά η ΕΕ θα αποκτήσει δημοσιονομικούς κανόνες ευέλικτους να λαμβάνουν δηλαδή υπόψη την ιδιαίτερη θέση της κάθε χώρας ώστε να διασφαλιστεί η βιώσιμη ανάπτυξη τους. Όπως επίσης και αξιόπιστους ώστε οι χώρες με υψηλό δημόσιο χρέος να μπορούν να δανείζονται με χαμηλό κόστος μετά την αναστολή των ευνοϊκών αποφάσεων της ΕΚΤ.
* Ο Φίλιππος Σαχινίδης είναι Πρώην Υπουργός Οικονομικών
