Του Θεόδωρου Σεμερτζίδη
Νέα σύννεφα έχουν συγκεντρωθεί πάνω από τον ευρωπαϊκό τραπεζικό κλάδο, τα οποία αυτή τη φορά μετακινήθηκαν λίγο δυτικότερα από την Ελλάδα, στην Ιταλία. Πριν μερικά χρόνια, η κατάσταση των ελληνικών τραπεζών, απειλούσε τις τράπεζες τις ευρωζώνης, και κατ' επέκταση και την παγκόσμια οικονομία (!) με κατάρρευση, προτού χρειαστούν τρεις διασώσεις, μέσω τον οποίων οι ευρωπαϊκές τράπεζες «ξεφόρτωσαν» τους ελληνικούς κρατικούς τίτλους, «φορτώνοντας» τους στις ελληνικές, και το ελληνικό δημόσιο χορήγησε είτε άμεσα είτε έμμεσα με δική του εγγύηση, πάνω από €250 δισ. στις ελληνικές τράπεζες για την διάσωση τους.
Στην περίπτωση των ιταλικών τραπεζών όμως, τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά, διότι το ιταλικό χρέος βρίσκεται στο 133%, το οποίο όμως το μεγαλύτερο μέρος αυτού παραμένει στο εσωτερικό της χώρας, ενώ και η λιτότητα την οποία διανύει η χώρα δεν την έχει οδηγήσει σε ύφεση, αλλά ούτε και σε μνημόνια.
Το πρόβλημα των ιταλικών τραπεζών, αποτελούν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (Non Performing Loans), τα οποία αυξήθηκαν μέσα σε πέντε χρόνια κατά 85%, στα €360 δισ. , με το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών να αποτελεί κατά 43,3% ο κατασκευαστικός κλάδος και, κατά 27,2%, ο κλάδος του χονδρεμπορίου και λιανεμπορίου, ενώ ακολουθεί κατά 20,8% ο κλάδος του real estate, με τα δύο τρίτα των δανείων να είναι εξασφαλισμένα με προσωπικές εγγυήσεις ή με δικαιώματα επί ακινήτων. Από τα €360 δισ. των «κόκκινων» δανείων, τα €287 δισ. αφορούν εταιρικά δάνεια και τα €61 δισ. νοικοκυριά.
Με τον κατασκευαστικό PMI να βρίσκεται σε πτώση το τελευταίο έτος, στις 44,9 μονάδες (στοιχεία του προηγούμενου μήνα), είναι ευνόητο πως τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια του κατασκευαστικού κλάδου (κι όχι μόνο), θα συνεχίζουν να αυξάνονται, ενώ και ο δείκτης κατοικιών ακολουθεί την κατιούσα το τελευταίο έτος, με αυτόν να διαμορφώνεται στις 85,06 μονάδες στο δεύτερο τρίμηνο του έτους, με το μέσο όρο της τελευταίας εξαετίας να διαμορφώνεται στις 93,84 μονάδες, κάνοντας ακόμη δυσκολότερη την κατάσταση για τις ιταλικές τράπεζες.
Σημαντική επίσης, είναι η αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων των επιχειρήσεων, η οποία άγγιξε το 30%, με τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια των νοικοκυριών να αυξάνονται κατά 12% περίπου, με το μεγαλύτερο ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων, να έχει η τρίτη μεγαλύτερη τράπεζα της Ιταλίας, και η αρχαιότερη στο κόσμο, Monte dei Paschi di Siena, με το ποσοστό επί του συνόλου, των «κόκκινων» δανείων της να αγγίζει το 40%, όπως παρατηρούμε στο παρακάτω γράφημα.
Πηγή γραφήματος:Bloomberg
Πριν από λίγο καιρό, η ιταλική κυβέρνηση δημιούργησε ένα ταμείο «σωτηρίας» των ιταλικών τραπεζών, το «Atlas», στο οποίο συγκεντρώθηκαν κεφάλαια €5 δισ. Φυσικά και το ποσό αυτό, αποτελεί σταγόνα στον ωκεανό μπροστά στα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ιταλικές τράπεζες, λόγο των μη εξυπηρετούμενων δανείων τους.
Πια όμως θα είναι η συνέχεια για τις ιταλικές τράπεζες;
Με βάσει την μέχρι τώρα εμπειρία από την κρίση του 2008 κι έπειτα, η πιο πιθανή λύση είναι να επέμβει το ιταλικό δημόσιο, έπειτα και από την πρόσφατη απόφαση του ευρωπαϊκού δικαστηρίου, σύμφωνα με την οποία η διάσωση μιας τράπεζας, δεν προϋποθέτει πρώτα το bail in, δηλαδή, τη διάσωση αυτής με χρήματα των μετόχων, και των κατόχων αξιογράφων χαμηλής εξασφάλισης. Επίσης, ήδη η Γερμανία δείχνει σημάδια συναίνεσης προς αυτή την κατεύθυνση, δηλαδή διάσωσης από το ιταλικό δημόσιο, κατανοώντας ίσως πως και οι δικές τις τράπεζες δεν βρίσκονται και στην καλύτερη δυνατή κατάσταση από άποψη κεφαλαιακής επάρκειας (πχ Deutsche Bank), χρησιμοποιώντας αυτή την εξαίρεση, ίσως αργότερα και για τις δικές της τράπεζες.
Η περίπτωση του bail in, λόγω μεγέθους των ιταλικών τραπεζών, αλλά και της ιταλικής οικονομίας, θα κλονίσει σημαντικά την αξιοπιστία όχι μόνο των ιταλικών τραπεζών, αλλά και των ευρωπαϊκών γενικότερα, όπου ίσως οδηγήσει σε μία μαζική φυγή των ευρωπαϊκών καταθέσεων, προς τις τράπεζες των ΗΠΑ ή οπουδήποτε αλλού.
Η τρίτη, και πιο εφικτή μέχρι στιγμής, λύση είναι, ένα μέρος των μη εξυπηρετούμενων δανείων να περάσουν στα χέρια ξένων funds, ή αλλιώς τα επονομαζόμενα vulture funds (κεφάλαια γύπες), τα οποία έχουν διεθνή εμπειρία από την διαχείριση τέτοιων δανείων, ενισχύοντας σημαντικά στην παρούσα χρονική περίοδο την κεφαλαιακή επάρκεια των ιταλικών τραπεζών, των οποίων η χρηματιστηριακή αξία των μετοχών τους έχει υποχωρήσει κατά 40% περίπου, από την ανακοίνωση του βρετανικού δημοψηφίσματος και μετά.
Σε κάθε περίπτωση, ιταλικές τράπεζες και δημόσιο θα πρέπει να βρουν άμεσα λύση, καθώς ακολουθεί η ανακοίνωση των stress test στις 29 του μήνα από την ΕΚΤ, και η οποία ίσως δεν αφήσει πολλά περιθώρια διαπραγμάτευσης της ενδεδειγμένης λύσης, με τις αγορές να δείχνουν για ακόμη μία φορά το αμείλικτο πρόσωπο τους πάνω στις μετοχές των ιταλικών τραπεζών, και τότε θα είναι πλέον αργά, διότι τα assets θα πουληθούν εν πινακίου φακής.
