Η σύνοδος κορυφής στη Γλασκόβη για το κλίμα ολοκληρώθηκε αφήνοντας πίσω της τα τεχνικά κλιμάκια τα οποία θα συνεχίσουν να εργάζονται για 10 επιπλέον μέρες με σκοπό να συμφωνηθούν επιπλέον άμεσα και δραστικά μέτρα. Τα τεχνικά κλιμάκια θα δείξουν άραγε λίγο περισσότερη τόλμη στη λήψη αποφάσεων; Βλέπετε η σύνοδος κινήθηκε σε «χλιαρό» κλίμα.
Ξεκινώντας από τα θετικά, οι ηγέτες μετά από έξι ολόκληρα χρόνια φαίνεται ότι συμφώνησαν επιτέλους για μια από τις μεγαλύτερες εκκρεμότητες της συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα, ήτοι για τη χρηματοδότηση προγραμμάτων για την πράσινη ανάπτυξη των αναπτυσσόμενων χωρών με το πακέτο να προσεγγίζει τα 100 δισ. δολάρια τον χρόνο. Πρόκειται για την πιο κομβική ίσως εξέλιξη καθώς θα σμιλευτεί ο σκεπτικισμός του αναδυόμενου κόσμου ότι οι οικονομίες που βασίστηκαν όλες αυτές τις δεκαετίες στον άνθρακα για την οικονομική τους ανάπτυξη και την κοινωνική ευημερία, εμποδίζουν τώρα τις αναδυόμενες οικονομίες να πετύχουν το ίδιο.
Βοηθώντας τις αναπτυσσόμενες χώρες να επιτύχουν την πράσινη μετάβαση στην ουσία αποκαθίσταται η εμπιστοσύνη και μπαίνουν τα θεμέλια ενός κοινού προσανατολισμού στη σωτηρία του πλανήτη.
Η δεύτερη ημέρα της παγκόσμιας διάσκεψης COP26 όμως εξασφάλισε και τις δεσμεύσεις των ηγετών για
- Τη μείωση των εκπομπών του μεθανίου, ένα από τα πιο ισχυρά αέρια του θερμοκηπίου, κατά 30% έως το 2030 σε σχέση με το 2020
Για το μεθάνιο ήταν λίγο πολύ αναμενόμενη η συμφωνία καθώς η ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση ήδη από τον Σεπτέμβριο εργάζονται από κοινού πάνω στη μείωση του μεθανίου, ενώ στο σχέδιο έχουν ενταχθεί χώρες όπως ο Καναδάς, η Νότια Κορέα, το Βιετνάμ, η Κολομβία, και η Αργεντινή.
Τις επόμενες ημέρες θα έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον να μάθουμε τις λεπτομέρειες για το σχέδιο μείωσης του μεθανίου καθώς εκπέμπεται από τους κρίσιμους τομείς της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, των ορυκτών καυσίμων και των αποβλήτων των χωματερών. Οι λεπτομέρειες για το σχέδιο δράσης θα είναι κομβικής σημασίας για τους παραπάνω κλάδους και φυσικά για τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε αυτούς.
- Την αποψίλωση των δασών μέχρι τα τέλη της δεκαετίας
Περισσότεροι από 100 εθνικοί ηγέτες υπέγραψαν την υπόσχεση να πάρουν μέτρα για την αποτροπή της καταστροφής των δασών προκειμένου να οχυρωθεί η συνεισφορά τους στην δέσμευση περίπου του 30% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Εδώ όμως ακριβώς εδράζεται η έλλειψη τόλμης από τους ηγέτες το κόσμου καθώς αποφάσισαν να υποστηρίξουν αυτή τη δέσμευση με μόλις 19 δισεκατομμύρια δολάρια σε δημόσιους και ιδιωτικούς πόρους.
O Μπόρις Τζόνσον έκανε μάλιστα λόγο για μια συμφωνία ορόσημο για την προστασία και την αποκατάσταση των δασικών εκτάσεων της γης, αλλά αναρωτιόμαστε που θα πρωτο-επενδυθούν τα χρήματα αυτά προκειμένου να επιτευχθεί ο πολύτιμος στόχος.
Βλέπετε η αλλαγή του διεθνούς εμπορικού μοντέλου σε μια πιο βιώσιμη κατεύθυνση απαιτεί πολλά περισσότερα χρήματα από 19 δισ. δολάρια.
Προϊόντα όπως το φοινικέλαιο, το κακάο, ο καφές η σόγια, το καλαμπόκι, το καουτσούκ κ.α ως ένα μεγάλο ποσοστό ευθύνονται για την αποψίλωση των δασών και την μετατροπή τους σε γεωργικές εκτάσεις.
Τέσσερα δέντρα ανά έτος πεθαίνουν, προκειμένου κάθε κάτοικος της Δύσης να καλύπτει την επιθυμία του για καφέ, σοκολάτα, μοσχάρι, φοινικέλαιο και άλλα συνηθισμένα εμπορεύματα, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ιαπωνικού Ερευνητικού Ινστιτούτου για την ανθρωπότητα και τη φύση, η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Ecology and Evolution.
Εξετάζοντας τον ρόλο που είχε η εκκαθάριση των δασών στην κλιματική αλλαγή, η έκθεση δείχνει ότι οι εκπομπές από την παράνομη μετατροπή της γης για την παραγωγή τροφίμων αντιστοιχούν σε περισσότερα από 2,7 γιγατόνους διοξειδίου του άνθρακα ετησίως, ήτοι κάτι περισσότερο από τις εκπομπές της Ινδίας από ορυκτά καύσιμα το 2018.
Από την άλλη ο περιορισμός της υπερθέρμανσης του πλανήτη στους 1,5°C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα είναι εφικτός μόνο εάν περιορίσουμε την παράνομη γεωργία και κτηνοτροφία που ευθύνονται για την αποψίλωση δασών και ταυτόχρονα αξιοποιήσουμε καλύτερα τα δάση του κόσμου, τα οποία λειτουργούν συλλογικά ως μια τεράστια δεξαμενή άνθρακα .
Όμως αυτός ο στόχος δεν είναι «φθηνός» και σίγουρα απαιτεί πολύ μεγαλύτερο προϋπολογισμό από 19 δισ. Σύμφωνα μάλιστα με την RTI International, μια μη κερδοσκοπική εταιρεία ερευνών στις ΗΠΑ, που το 2020 έκδωσε μια μελέτη στην οποία εξετάστηκε το οικονομικό κόστος του μετριασμού των επιπτώσεων των αερίων του θερμοκηπίου μέσω των δασών, μπορεί να κοστίσει περίπου 393 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως.
Σύμφωνα με τη μελέτη έως και 6 γιγατόνοι διοξειδίου του άνθρακα ετησίως θα μπορούσαν να δεσμευτούν από τα δάση μέχρι το 2055, αλλά μόνο εάν δοθούν κίνητρα στους διαχειριστές δασών για την αλλαγή του μοντέλου αξιοποίησης τους. Η ενθάρρυνση αυτού του μοντέλου θα απαιτήσει πληρωμές ισοδύναμες με 281 $ ανά τόνο δεσμευμένου CO2.
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν ένα οικονομικό μοντέλο γνωστό ως παγκόσμιο μοντέλο ξυλείας, το οποίο εξετάζει τον δασικό τομέα και προβλέπει πώς οι πρακτικές διαχείρισης των δασών - και οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου - θα επηρεάζονταν από μια τέτοια τιμολόγηση δέσμευσης άνθρακα.
Για παράδειγμα, ένας διαχειριστής δασών μπορεί να αποφασίσει να επιμηκύνει τους κύκλους συγκομιδής και έτσι να «αποθηκεύσει»επιπλέον άνθρακα. Όμως θα πρέπει κάποιος να του αντισταθμίσει τα διαφυγόντα έσοδα. Ομοίως, μια τέτοια αποζημίωση μπορεί να ενθαρρύνει τους διαχειριστές να ξεκινήσουν τη φύτευση δέντρων σε περιοχές που δεν ήταν προηγουμένως δασικές.
Τα δάση με αειφόρο διαχείριση μπορούν να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στην αποτροπή της κλιματικής αλλαγής. Απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα και το αποθηκεύουν στους κορμούς, τα άκρα και τις ρίζες των δέντρων καθώς και στο έδαφος. Μετά τη συγκομιδή των δέντρων, μεγάλο μέρος του άνθρακα τους παραμένει αποθηκευμένο στα προϊόντα ξύλου που κατασκευάζονται από αυτά και παραμένει δεσμευμένο για όλη τη διάρκεια ζωής αυτών των προϊόντων.
Μετά τη συγκομιδή, πολλοί διαχειριστές όπως για παράδειγμα η Weyerhaeuser ή η Rayonier φυτεύουν εκατομμύρια άλλα δέντρα, τα οποία αρχίζουν αμέσως να απορροφούν περισσότερο CO 2 από την ατμόσφαιρα και ο επόμενος γύρος προϊόντων ξύλου αποθηκεύει ξανά περισσότερο άνθρακα, δημιουργώντας έναν εκπληκτικό βιώσιμο κύκλο.
Επιπλέον ας μην ξεχνάμε ότι η χρήση ξύλου για την κατασκευή απαιτεί λιγότερη ενέργεια και έχει ως αποτέλεσμα λιγότερες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σε σύγκριση με άλλα δομικά υλικά, όπως ο χάλυβας και το σκυρόδεμα.
Το πώς θα χρηματοδοτηθούν τα κίνητρα είναι ένα κρίσιμο ερώτημα δεδομένης της άνισης κατανομής των δασών παγκοσμίως. Από την άλλη η επίλυση της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής απαιτεί το «κατέβασμα ταχύτητας» σε όλους τους τομείς της οικονομίας: τη βιομηχανία, τις μεταφορές, την ηλεκτρική ενέργεια, αλλά και τη γεωργία, τουλάχιστον μέχρι να μειωθεί αισθητά το ενεργειακό τους αποτύπωμα.
Η καταστολή της παράνομης αποψίλωσης περνάει μέσα από τον έλεγχο της εμπορικής γεωργίας και κτηνοτροφίας
Ειδικά η εμπορική γεωργία σύμφωνα με μελέτη της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης Forest Trends ευθύνεται για την απώλεια των 46 εκατ. εκταρίων τροπικών δασών από τα 77 εκατ. εκτάρια που χάθηκαν συνολικά μεταξύ του 2013 και του 2019 στη Λατινική Αμερική, τη Νοτιοανατολική Ασία και την Αφρική. Τουλάχιστον το 69% αυτού του «δασικού αφανισμού» για γεωργικούς σκοπούς πραγματοποιήθηκε κατά παράβαση των εθνικών νόμων και κανονισμών.
Εξετάζοντας συγκεκριμένες περιοχές τα ποσοστά αυτά γίνονται ακόμα χειρότερα. Για παράδειγμα το 81% της αποψίλωσης των δασών για την παραγωγή φοινικέλαιου στην Ινδονησία -το κύριο εξαγωγικό εμπόρευμα της χώρας- εκτιμάται ότι έχει πραγματοποιηθεί παράνομα. Στη Βραζιλία, το 74% των δασικών απωλειών οφείλεται στην καλλιέργεια της σόγιας και στη δημιουργία βοσκοτόπων.
Σαφέστατα θα πρέπει στις εργασίες που συνεχίζονται μετά την COP26 να δοθεί βαρύτητα τόσο για την αυστηροποίηση του νομοθετικού πλαισίου όσον αφορά τη χρήση γης όσο και για την εποπτεία της εφαρμογής του, ενώ ίσως να είχε νόημα να ξεκινήσει η συζήτηση για κίνητρα αλλαγής της συμπεριφοράς των καταναλωτών στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Κίνα και την Ε.Ε., τους κύριους εισαγωγείς των προϊόντων που προέρχονται από αγροτικές καλλιέργειες εκεί όπου πρωτύτερα υπήρχαν δάση.
Τουλάχιστον μια από τις πιο σημαντικές θετικές εξελίξεις της Συνόδου ήταν η δέσμευση των 30 μεγαλύτερων εταιρειών του τραπεζικού κλάδου να σταματήσουν τις επενδύσεις σε δραστηριότητες που συνδέονται με την αποψίλωση.
