Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Κινδυνεύουν οι ιταλικές τράπεζες να υποστούν bail-in; Η απάντηση στο ερώτημα έχει άμεση συνάρτηση και με μία ακόμη ανησυχία των αγορών, που δεν είναι άλλη από το αν αντέχει η Ευρώπη μία νέα κρίση.
Στις αγορές έχει σημάνει συναγερμός, που είναι απόλυτα δικαιολογημένος. Διότι στην περίπτωση που υπάρξει οποιαδήποτε υπόνοια για bail-in, ο φόβος θα οδηγήσει σε μαζικές ρευστοποιήσεις από τους επενδυτές και σε μαζικές αναλήψεις από τους καταθέτες, εξελίξεις που θα έχουν τρομακτικές επιπτώσεις για την Ιταλία και κατ' επέκταση για ολόκληρη την Ευρώπη.
Οι ιταλικές τράπεζες παίρνουν, λοιπόν, τη… σκυτάλη από το Brexit και μονοπωλούν την ειδησεογραφία καθώς η προσπάθεια του Matteo Renzi να «ξορκίσει» το φάντασμα του bail-in «δοκιμάζει» τις λεπτές ισορροπίες στην Ευρωζώνη.
Από τη μία πλευρά η ιταλική κυβέρνηση διαψεύδει τα δημοσιεύματα που τη θέλουν να βρίσκεται σε κόντρα με τη Γερμανία και να αψηφά τους κανονισμούς, προκρίνοντας τη λύση της άμεσης κρατικής ενίσχυσης για τη διάσωση των τραπεζών. Στον αντίποδα, ο πανικός που προκάλεσε το Brexit δεν δείχνει να συγκινεί το Βερολίνο, τουλάχιστον σε τέτοιο βαθμό που να κάνει υποχωρήσεις μόνο για την Ιταλία.
Στο μεταξύ, τα εργαλεία που διαθέτει ο Matteo Renzi έτσι ώστε να αποφύγει τα χειρότερα, καθημερινά περιορίζονται. Άλλωστε η κεφαλαιακή ισχύς του «Atlante», του ειδικού ταμείου για την ανακεφαλαιοποίηση των ιταλικών τραπεζών δεν μπορεί να προσφέρει την απαιτούμενη ασφάλεια. Επίσης, η γραμμή στήριξης των 150 δισ. ευρώ που ενέκρινε η Κομισιόν για τη ρευστότητα των τραπεζών, αποφασίστηκε για… να μην χρειαστεί.
Στην περίπτωση που οι ιταλικές τράπεζες κληθούν να ενισχύσουν τα κεφάλαιά τους για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα των «κόκκινων» δανείων, το αποτέλεσμα της διαδικασίας μόνο βέβαιο δεν είναι. Θα καταφέρουν οι ιταλικές τράπεζες να βρουν κεφάλαια από τις αγορές σε μία εποχή ακραίας αβεβαιότητας λόγω Brexit, ή θα ενεργοποιηθεί ο κανόνας που θέλει τους μετόχους, τους πιστωτές ακόμη και τους καταθέτες των τραπεζών να αναλαμβάνουν το βάρος της διάσωσης;
Οι εξελίξεις δεν έχουν ακόμη γίνει δραματικές όμως έχουν την οσμή μίας κρίσης απρόβλεπτων διαστάσεων. Η κατάσταση ανάγκασε τον Mario Draghi να ζητήσει από την αρχαιότερη τράπεζα στον κόσμο, την Banca Monte dei Paschi di Siena, να μειώσει τα «κόκκινα» δάνεια κατά 40%, ή κατά 9 δισ. ευρώ, μέχρι το τέλος του 2018, οδηγώντας τη μετοχή της στο χαμηλότερο κλείσιμο όλων των εποχών, στα 0,329 ευρώ.
Ο στόχος μείωσης των «κόκκινων» δανείων τόσο δραστικά, συνεπάγεται ότι η τράπεζα είναι πολύ πιθανό να χρειαστεί κεφαλαιακή ενίσχυση. Σημειώνεται ότι από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, ύψους 360 δισ. ευρώ, στους ιταλικούς ισολογισμούς, περίπου τα 210 δισ. ευρώ θεωρείται ότι αφορούν προβληματικά και όχι απλώς καθυστερημένα δάνεια.
Κι αν η Monte Paschi – με τα δεδομένα προβλήματα που αντιμετωπίζει - είναι η πρώτη, τα... στοιχήματα έχουν ήδη αρχίσει να πέφτουν στο τραπέζι για τις τράπεζες που θα ακολουθήσουν. Οι μετοχές και των υπόλοιπων ιταλικών πιστωτικών ιδρυμάτων δέχονται ισχυρό πλήγμα καθώς ο μεγαλύτερος φόβος σχετίζεται με την ανάγκη ενός νέου γύρου αυξήσεων μετοχικού κεφαλαίου.
Ο Draghi έχει δεχτεί έντονη κριτική για τα μη συμβατικά μέτρα της ΕΚΤ, με αρκετούς να υποστηρίζουν ότι η κεντρική τράπεζα λειτουργεί με γνώμονα την προστασία των ιταλικών τραπεζών. Άρα η αντίδραση του «Super Mario» αναμένεται να ιδιαίτερο ενδιαφέρον, από τη στιγμή που το Brexit του δίνει μία καλή αφορμή να εφαρμόσει νέα μέτρα χαλάρωσης. Μένει να δούμε αν τα όποια μέτρα αποφασίσει η ΕΚΤ θα έχουν… χρώμα ιταλικό.
«Καμπανάκι» για καθυστέρηση
Καθυστερημένες χαρακτηρίζει ο οίκος Fitch, τις πρωτοβουλίες της ιταλικής κυβέρνησης για την αντιμετώπιση των προβλημάτων των ιταλικών τραπεζών, εκτιμώντας παράλληλα ότι οι ενέργειες αυτές ενδέχεται να αποδειχθούν λιγότερο αποτελεσματικές από το αναμενόμενο.
Την ίδια ώρα, η Fitch σημειώνει ότι η προσπάθεια του Matteo Renzi να ενισχύσει την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών με κρατικά κεφάλαια, υποδεικνύει τις πιέσεις που δέχεται ο κλάδος εξαιτίας των «κόκκινων» δανείων. Η εφαρμογή μέτρων που θα ενισχύσουν την ποιότητα του ενεργητικού ή τα κεφάλαια χωρίς να ενεργοποιείται ο κανόνας του bail-in θα μπορούσε να αποτελέσει θετική εξέλιξη για τις τράπεζες, τονίζει ο οίκος, υπογραμμίζοντας ωστόσο ότι τα εμπόδια που θέτει το ευρωπαϊκό δίκαιο στη χρήση κρατικών κεφαλαίων καθιστούν δύσκολη την επίτευξη μίας τέτοιας λύσης.
Η Fitch δεν σταματά εκεί, χαρακτηρίζοντας τον ιταλικό τραπεζικό κλάδο έναν από τους πιο αδύναμους της Ευρώπης, εξαιτίας της αδύναμης κερδοφορίας και της επίσης αδύναμης δημιουργίας εσωτερικού κεφαλαίου. Εκτιμά δε, ότι ενώ η αποτελεσματικότητα των πρωτοβουλιών ενίσχυσης των τραπεζών θα κριθεί από το μέγεθος της στήριξης, όμως θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να υπάρξει συναίνεση από τους Ευρωπαίους εταίρους για τη διάσωση των τραπεζών με χρήση κρατικών κεφαλαίων.
Σε άλλη περίπτωση, οποιαδήποτε διοχέτευση κρατικών κεφαλαίων υπόκειται στους κανόνες για την κρατική βοήθεια, οι οποίοι απαιτούν τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο του bail-in για τους κατόχους τίτλων χαμηλής εξασφάλισης.
Η συμμετοχή των επενδυτών στη διάσωση των τραπεζών θα είχε σοβαρές επιπτώσεις για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και την εμπιστοσύνη των καταθετών, καθώς οι μικροεπενδυτές κατέχουν περίπου το ένα τρίτο των ομολόγων των ιταλικών τραπεζών, σύμφωνα με τον οίκο.
Οι επόμενες εβδομάδες είναι πολύ κρίσιμες με τα αποτελέσματα των stress tests της ΕΚΤ να αναμένεται να ανακοινωθούν στις 29 Ιουλίου. Σε αυτά συμμετέχουν οι 5 μεγαλύτερες τράπεζες της Ιταλίας, ενώ δεν αποκλείεται να διενεργηθούν και stress tests για τις υπόλοιπες τράπεζες από την Bank of Italy.
