Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Όμηρος των διακυμάνσεων της τουρκικής λίρας θα είναι στο εξής ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, όπως ακριβώς ο ίδιος κρατάει ομήρους του δύο Έλληνες στρατιωτικούς, τον Αμερικανό πάστορα και άλλους ξένους υπηκόους (Γερμανούς, Τσέχους κ.ά) επικαλούμενος τη Δικαιοσύνη, αλλά και εκατομμύρια Τούρκους μέσω της άτυπης επέκτασης του στρατιωτικού νόμου.
Ο Τούρκος πρόεδρος έχει επιλέξει έναν δρόμο που τουλάχιστον σε ότι αφορά τις οικονομικές επιπτώσεις για την Τουρκία, μόνο καταστροφικός μπορεί να αποδειχθεί. Δεν αποκλείεται, βέβαια, να αλλάξει πορεία στο μέλλον αν νιώσει ότι πλέον δεν απειλείται, κάτι που σήμερα φαντάζει απίθανο, αν κρίνει κανείς από τις μετεκλογικές του επιλογές.
Η συχνότητα με την οποία υπήκοοι χωρών της Δύσης συλλαμβάνονται και κρατούνται όμηροι των ατελείωτων καθυστερήσεων της τουρκικής Δικαιοσύνης – μέχρι ο σουλτάνος να πάρει αυτό που θέλει – δείχνει ότι ο Ερντογάν έχει βρει έναν πολύ παράδοξο τρόπο να ασκεί εξωτερική πολιτική. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η συνέχιση της κράτησης των δύο Ελλήνων στρατιωτικών και το «παζάρι» για την έκδοση των οκτώ Τούρκων, καθώς και η κράτηση του Αμερικανού πάστορα Άντριου Μπράνσον ως μέσο πίεσης για την έκδοση του Φετουλάχ Γκιουλέν.
Και αν το 2016 ή το 2017 ο Τούρκος πρόεδρος σκεφτόταν μόνο το αποτυχημένο πραξικόπημα και το πως μία τέτοια απόπειρα δεν θα επαναληφθεί, σήμερα η οικονομία αποτελεί τον βασικό του πονοκέφαλο. Τα... μαγικά του ξεθωριάζουν και πολύ σύντομα κινδυνεύει να βρεθεί στο ίδιο μονοπάτι με τον κολλητό του φίλο Νικολάς Μαδούρο.
Είναι η πρώτη φορά που ξένοι αναλυτές – έστω μικρότερου βεληνεκούς από τους βασικούς επενδυτικούς οίκους – προειδοποιούν τους Τούρκους πολίτες να βγάλουν τα χρήματά τους από τις τουρκικές τράπεζες και να μετατρέψουν όλες τους τις οικονομίες σε δολάρια, χρυσό και ασήμι. Οι ίδιοι τονίζουν ότι η Τουρκία δεν βρίσκεται ακόμη σε φάση υπερπληθωρισμού, επισημαίνοντας, ωστόσο, ότι ο υπερπληθωρισμός ξεκινά ως πολιτικό γεγονός και όχι ως νομισματικό.
Στο μεταξύ, εκφράζονται μεγάλοι φόβοι για τις επιχειρήσεις που δεν θα καταφέρουν μέχρι το τέλος του έτους να αναδιαρθρώσουν τις υποχρεώσεις τους με το εξωτερικό και πολλοί στην Τουρκία κάνουν λόγο για σημαντικές επιχειρηματικές ανακατατάξεις.
Ο Ερντογάν δείχνει με κάθε τρόπο ότι θέλει να έχει τον έλεγχο όλων των εξουσιών για να μην μπορεί κανείς να τον κουνήσει από τη θέση του. Όμως πρόσφατα η Fitch προειδοποίησε ότι οι κίνδυνοι για την μακροοικονομική σταθερότητα έχουν ενταθεί λόγω της αύξησης του εμπορικού ελλείμματος, την επιδείνωση του διεθνούς περιβάλλοντος, την τεράστια άνοδο του πληθωρισμού και την διολίσθηση της λίρας (27% φέτος και 76% την τελευταία δεκαετία).
Η απόφαση του Ερντογάν να δώσει τα ηνία της τουρκικής οικονομίας στον... εαυτό του, τοποθετώντας ως «βιτρίνα» στο υπουργείο Οικονομικών τον γαμπρό του, Μπεράτ Αλμπαϊράκ, οδήγησε την τουρκική λίρα σε νέα ιστορικά χαμηλά. Επειδή, όμως, ο Τούρκος πρόεδρος δεν κάθεται με σταυρωμένα τα χέρια και κινεί γη και ουρανό για να μην καταρρεύσει πλήρως το τουρκικό νόμισμα, η λίρα κατάφερε να ανακάμψει το πρωί της Τετάρτης 18 Ιουλίου σε υψηλό εβδομάδας.
Τα δεδομένα άλλαξαν ξανά όταν έγινε γνωστή η απόφαση του δικαστηρίου, σύμφωνα με την οποία ο Αμερικανός πάστορας Άντριου Μπράνσον – ο οποίος κατηγορείται για τρομοκρατική δράση και κατασκοπεία - θα παραμείνει στη φυλακή. Η διολίσθηση της λίρας ήταν και πάλι ακαριαία, χάνοντας έως και 1% έναντι του δολαρίου.
Μπορεί η τουρκική λίρα να μην έχει ξεπεράσει ακόμη το ψυχολογικό όριο των 5 λιρών ανά δολάριο, αλλά κάθε φορά που ο Ερντογάν δίνει μία αφορμή, οι διακυμάνσεις στην ισοτιμία με το δολάριο θυμίζουν... τρενάκι του τρόμου. Είναι μία ακόμη απόδειξη ότι η τουρκική λίρα θα αποτελέσει αφενός έναν έμμεσο δείκτη «καλής συμπεριφοράς» του Τούρκου προέδρου και αφετέρου τον βασικό εξωτερικό μοχλό πίεσης για να μην οδηγήσει ο σουλτάνος την τουρκική οικονομία στα βράχια.
Η παραμικρή διπλωματική, γεωπολιτική ή οικονομική επίπτωση στις σχέσεις με τη Δύση που θα έχουν οι αποφάσεις του Ερντογάν θα αντικατοπτρίζεται στην τουρκική λίρα. Και αν ο Τούρκος πρόεδρος συνεχίσει να μιμείται τον Μαδούρο, επιδιώκοντας τον πλήρη έλεγχο των πάντων, από τον Τύπο μέχρι τη Δικαιοσύνη και την Κεντρική Τράπεζα, τότε και η Τουρκία θα ακολουθήσει την Βενεζουέλα. Η πλήρης κατάρρευση του νομίσματος και ο υπερπληθωρισμός θα είναι τα τελειωτικά χτυπήματα για την Τουρκία και τον ίδιο τον σουλτάνο.
