Του Γιώργου Φιντικάκη
Όσο πιο κοντά φέρνουν την προληπτική γραμμή στήριξης για την Ελλάδα οι καταιγιστικές εξελίξεις στην Ιταλία, άλλο τόσο αυτές απομακρύνουν το θνησιγενές αφήγημα της καθαρής εξόδου.
Κάπως έτσι έχει πλέον για εμάς το νέο τοπίο μετά την αναταραχή στη γειτονική χώρα, παρ'' ότι κυβερνητικές πηγές επιμένουν να αναπαράγουν τη θεωρία ότι ακριβώς λόγω του μεγέθους που συνιστά ο κίνδυνος Ιταλία, η Γερμανία έχει πλέον κάθε λόγο να θέλει να κλείσει το ελληνικό μέτωπο σχετικά με το χρέος.
Μάλλον ισχύει το ακριβώς αντίθετο. Το Βερολίνο δεν πρόκειται να μας χαριστεί, όταν έχει στο μυαλό του την Ιταλία, όπως είχε εκτιμήσει πρόσφατα μιλώντας στο Liberal και ο Γερμανός οικονομολόγος και επικεφαλής του think tank «Centre for European Policy Studies», Daniel Gros. Πολλώ δε μάλλον όταν είναι πλέον πολύ ισχυρές οι πιθανότητες να οδηγηθεί η Ιταλία το Σεπτέμβριο ξανά σε κάλπες, από τις οποίες τα δύο ευρωσκεπτικιστικά κόμματα πιθανώς να εξέλθουν ακόμη πιο ισχυρά.
Αντιμέτωπα ωστόσο με τα δικά τους αδιέξοδα, κυβερνητικά στελέχη διαρρέουν τα τελευταία 24ωρα ότι η προσφυγή σε πιστοληπτική γραμμή θα είναι καταστροφική για την Ελλάδα. Και υποστηρίζουν ότι η γραμμή στήριξης έχει διάρκεια ένα έτος, ότι η κρίση στην Ευρωζώνη μπορεί να διαρκέσει παραπάνω, πως δεν είναι δυνατόν κάθε τρεις και λίγο η Ελλάδα να παρακαλά για βοήθεια, και ότι όσοι τη ζητούν στην ουσία επιδιώκουν ένα νέο μνημόνιο για να προκαλέσουν εκλογές.
Επιμένουν δε, ότι αυτό που θα στηρίξει τη χώρα στα πρώτα της βήματα προς την έξοδο στις αγορές θα είναι το «μαξιλάρι ασφαλείας» (cash buffer) των 20 δισ. ευρώ, το οποίο κτίζει η κυβέρνηση με ρέπος, στραγγίζοντας την οικονομία από ρευστό.
Στην πραγματικότητα γνωρίζουν ότι οι πιθανότητες είτε για παράταση της χρηματοδοτικής ασφάλειας του μνημονίου, είτε για προσφυγή σε πιστοληπτική γραμμή, έχουν αυξηθεί σημαντικά μετά την Ιταλία. Δειλά-δειλά το παραδέχεται και ο ίδιος ο Πρωθυπουργός.
Στην κυβέρνηση γνωρίζουν επίσης ότι αν υπήρχε εμπιστοσύνη στη πολιτική των υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων, που σημειωτέον κοστίζουν ετησίως 6% του ΑΕΠ, το μαξιλάρι θα επαρκούσε μέχρι και το 2021. Όμως ακόμη και η «φιλική» Κομισιόν θεωρεί πως ένα μαξιλάρι 18-20 δισ. ευρώ επαρκεί για 12 έως 18 μήνες, δηλαδή μέχρι και το 2019. Οίκοι επίσης όπως η Bank of America και η Goldman Sachs βρίσκουν το μαξιλάρι μικρό.
Αν δείχνουν κάτι οι παραπάνω επιφυλάξεις, είναι δύο πράγματα: Αφενός ότι η πολιτική υψηλών πλεονασμάτων δεν πείθει, αφετέρου ότι μια νέα έξοδος του Δημοσίου στις αγορές, απέχει ακόμη πολύ, και εκτιμάται ότι δεν μπορεί να επιτευχθεί σε διάστημα ενός έτους. Αναμενόμενο, αφού εξακολουθεί να έχει ως προϋπόθεση, την υποχώρηση των αποδόσεων των ομολόγων σε επίπεδα ίσα ή χαμηλότερα από το 3,5% (όσο η έκδοση του 7ετούς τον περασμένο Φεβρουάριο). Όμως την τελευταία εβδομάδα αυτό κυμαινόταν στα 3,89%, ενώ το 10ετές στα 4,47%.
Διπλές παρεμβάσεις για χρέος
Έτσι προφανώς εξηγούνται και οι προτάσεις για αγορά από τον ESM του χρέους τόσο προς το ΔΝΤ, όσο και προς τις κυβερνήσεις της Ευρωζώνης (GLF). Δύο παρεμβάσεις που εφόσον συμβούν, τότε οι ανάγκες αναχρηματοδότησης της Ελλάδας μειώνονται στο μισό το 2021, όπως δείχνει και ο σχετικός πίνακας: Από τα 19,5 δισ. ευρώ που είναι κανονικά οι υποχρεώσεις μας για το 2021, αυτές πέφτουν κατά 50%, δηλαδή στα 9,7 δισ., εφόσον ο ESM αγοράσει το χρέος της Ελλάδας προς το ΔΝΤ και τα δάνεια των κρατών της Ευρωζώνης.
«Δύο παρεμβάσεις που δεν έχουν στόχο να κατεβάσουν το υψηλό επιτόκιο των δανείων του ΔΝΤ, ούτε να κατευνάσουν την κοινή γνώμη των ευρωπαϊκών κρατών, παρά απλά να κερδίσουν χρόνο», όπως εξηγεί στο Liberal ο σύμβουλος επιχειρήσεων και πρώην καθηγητής στο Columbia Univeristy, Γιώργος Προκοπάκης. Δηλαδή να παρατείνουν τη διάρκεια ζωής του μαξιλαριού, προκειμένου η Ελλάδα να μην αρχίσει να το αναλώνει επικίνδυνα.
Αγοράζει χρόνο το μαξιλάρι
Διότι το περίφημο ελληνικό μαξιλάρι, είναι διαφορετικό από αυτό που έκτισαν οι άλλες μνημονιακές χώρες. Τόσο η Πορτογαλία, όσο και η Ιρλανδία, όπως και η Κύπρος, με την έξοδο από τα δικά τους προγράμματα, είχαν ήδη αποκαταστήσει την πρόσβαση στις αγορές. Το μαξιλάρι επομένως ήταν γι' αυτές, κάτι σαν πρόσθετο «ασφαλιστήριο» έναντι μιας πρόσκαιρης δυσμενούς διεθνούς οικονομικής συγκυρίας ή κάποιας κερδοσκοπικής επίθεσης.
Στη δική μας ωστόσο περίπτωση, το μαξιλάρι είναι το μοναδικό «ταμείο» για να τα βγάλει πέρα η χώρα. Πρόσβαση στις αγορές δεν έχει, και δύσκολα αυτό θα συμβεί στο άμεσο μέλλον, όσο κρατά η αβεβαιότητα με την Ιταλία. Δεν ασφαλίζει επομένως την έξοδό της, όπως έκαναν οι τρεις άλλες χώρες, απλώς θέλει το μαξιλάρι για να αγοράσει χρόνο!
Η απάντηση στο ερώτημα τι θα συμβεί αν για τον οποιονδήποτε λόγο η χώρα δεν κατορθώσει μέσα στον επόμενο χρόνο να βγει στις αγορές, είναι προφανής: Νέα προσφυγή για βοήθεια στους δανειστές, οι οποίοι όμως δεν είναι σίγουρο αν και υπό ποιους όρους, θα τη δώσουν.
Αρκεί να μην αναλώνεται
Το μαξιλάρι μ' άλλα λόγια, όπως εξηγούν οι ειδικοί, είναι αποτελεσματικό εργαλείο, για όσο δεν χρησιμοποιείται. Αν αρχίσει να αναλώνεται, τότε μειώνεται η αξία του ως «ασφαλιστηρίου». Εάν επομένως μέσα στο 2019 δεν έχει αποκατασταθεί ο δανεισμός από τις αγορές, τότε το περίφημο μαξιλάρι των 20 δισ., θα έχει χάσει τη μισή «ασφαλιστική του δυνατότητα». Τη χρονιά εκείνη οι υποχρεώσεις αναχρηματοδότησης του χρέους ανέρχονται σε 11,1 δισ. Ακόμη και με τις δύο παραπάνω παρεμβάσεις, δηλαδή την αγορά από τον ESM του χρέους τόσο προς το ΔΝΤ, όσο και προς τις χώρες της Ευρωζώνης, οι ανάγκες αναχρηματοδότησης της Ελλάδας το 2019, ισούνται με 8,4 δισ.
Εξάλλου, το 2019 είναι εκλογική χρονιά. Αναλόγως μάλιστα του αποτελέσματος, μπορεί να είναι και προεκλογική χρονιά, ενόψει της προεδρικής εκλογής τον Ιανουάριο του 2020. Γίνεται προφανές ότι δίχως άλλο δίχτυ ασφαλείας και έξτρα χρήματα από τις αγορές, το μαξιλάρι θα αδειάσει το 2019 μέχρι και του τελευταίου ευρώ.
Κάπως έτσι επανέρχεται το σενάριο της προληπτικής γραμμής πίστωσης, το οποίο δεν ήθελαν οι χώρες της Ευρωζωνης, περισσότερο και από τον ίδιο τον Αλέξη Τσίπρα.
Όμως η ιταλική κρίση με τη σημαία του λαϊκισμού, εκτός από το να απομακρύνει τους ευσεβείς πόθους εξόδου της Ελλάδας στις αγορές, κάνει στη σημερινή συγκυρία, και εξαιρετικά δύσκολη μια καλή συμφωνία ελάφρυνσης του χρέους. Τουλάχιστον όχι πριν την «κωλοτούμπα», όπως εκτιμούν πολλοί ότι θα κάνουν, οι Ιταλοί ευρωσκεπτικιστές κάπου γύρω στο Σεπτέμβριο, όταν η χώρα θα ξαναπροσφύγει στις κάλπες.
Η Ελλάδα όμως δεν έχει την πολυτέλεια του χρόνου να περιμένει αν θα συνετιστούν και πότε, τα «5 Αστέρια» και η «Λέγκα του Βορρά». Το δικό της εξιτήριο είναι τον Αύγουστο, και οι αγορές θα την περιμένουν στην έξοδο.
