Η Γροιλανδία με πληθυσμό 56.000 κατοίκων, είναι 50 φορές μεγαλύτερη από τη Δανία σε έκταση, και μαζί αποτελούν τη 12η χώρα σε έκταση παγκοσμίως. Σήμερα, η Γροιλανδία αποτελεί αυτόνομη περιοχή μέσα στο Βασίλειο της Δανίας, διατηρώντας τον έλεγχο των εσωτερικών της υποθέσεων, όπως η αστυνομία, η μετανάστευση και το νομικό σύστημα, ενώ η Δανία επιβλέπει τις εξωτερικές υποθέσεις, την άμυνα και τη νομισματική πολιτική.
Το νησί εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την υποστήριξη της Δανίας, λαμβάνοντας ετήσιες επιχορηγήσεις περίπου 600 εκατομμυρίων δολαρίων, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 60% του τοπικού κρατικού προϋπολογισμού. Οι κάτοικοί της ασχολούνται κυρίως με την αλιεία.
Η στρατηγική θέση της Γροιλανδίας την καθιστά ιδιαίτερα σημαντική σε ζητήματα ασφάλειας, αφού λειτουργεί ως γεωπολιτικό οχυρό, ενώ το γεγονός ότι τα 2/3 της έκτασής της ανήκουν στον Αρκτικό Κύκλο την καθιστά έναν κρίσιμο παράγοντα για την άμυνα των ΗΠΑ και της Δύσης απέναντι στις αυξανόμενες απειλές από τη Ρωσία και από άλλες συνεργαζόμενες δυνάμεις.
Βρίσκεται σχεδόν ακριβώς στο μέσο σημείο μεταξύ της Ουάσιγκτον και της Μόσχας. Είναι πολύ κοντά στη Ρωσία, πέρα από τον Αρκτικό Κύκλο, με τη μεγαλύτερη Ρωσική περιοχή στην Αρκτική να απέχει μόλις 1.800 χιλιόμετρα. Η Γροιλανδία προσέφερε στα αμερικανικά βομβαρδιστικά αρκετό εύρος για να επιτεθούν στην τότε Σοβιετική Ένωση, ενώ ταυτόχρονα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως ασπίδα για την προστασία της ηπειρωτικής Αμερικής από το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης πυρηνικών πυραύλων προτού αυτοί φτάσουν στην ηπειρωτική χώρα. Ο ρόλος αυτός της Γροιλανδίας επανέρχεται μετά τις τελευταίες πυρηνικές απειλές της Ρωσίας.
Στο πέρασμα των αιώνων δημιουργήθηκε ένα στρώμα πάγου που καλύπτει το 80% της Γροιλανδίας φθάνοντας μέχρι και τα τρία χιλιόμετρα πάχος. Η ανακάλυψη εκτεταμένων πόρων κάτω από τον πάγο της Γροιλανδίας έχει σημαντικές επιπτώσεις στις γεωπολιτικές δυναμικές στην Αρκτική, ιδιαίτερα όσον αφορά στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Κίνα, τη Δανία και την ίδια τη Γροιλανδία.
Η Γροιλανδία διαθέτει τεράστιο πλούτο πόρων, συμπεριλαμβανομένων περίπου 140 δισεκατομμυρίων βαρελιών υδρογονανθράκων, που αντιπροσωπεύουν περίπου το 13% των παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου και το 30% των παγκόσμιων αποθεμάτων φυσικού αερίου και θα είναι η 5η χώρα σε αποθέματα ενέργειας. Ίσως, πιο σημαντικό είναι ότι η Γροιλανδία διαθέτει τη δεύτερη μεγαλύτερη συγκέντρωση σπάνιων γαιών μετά την Κίνα.
Το απόθεμα του Kvanefjeld περιέχει μόνο του, περίπου 11 εκατομμύρια τόνους οξειδίων σπάνιων γαιών, κάνοντάς το, το δεύτερο μεγαλύτερο απόθεμα στον κόσμο. Αλλά το σημαντικό είναι ότι αυτοί οι πόροι είναι ζωτικής σημασίας για την τροφοδοσία των τεχνολογιών του σύγχρονου κόσμου μας, για την Τεχνητή Νοημοσύνη, τα smartphones, τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, τα μηχανήματα, τα μαχητικά αεροπλάνα, τα ρομπότ, τα drones και δεκάδες άλλες κρίσιμες εφαρμογές. Επίσης, εκτιμάται η ύπαρξη κοιτασμάτων ουρανίου περίπου 270.000 τόνων που τα καθιστά τα 6α μεγαλύτερα στον κόσμο.
Ο πλούτος των πόρων έχει προκαλέσει έντονο γεωπολιτικό ανταγωνισμό, ιδιαίτερα μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας. Η Κίνα προσπάθησε να επενδύσει σε εξορυκτικές δραστηριότητες και υποδομές στη Γροιλανδία, επιδιώκοντας να διατηρήσει το παγκόσμιο μονοπώλιο στις σπάνιες γαίες έχοντας ήδη το 85% της παγκόσμιας προσφοράς. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ενεργά προσπαθήσει να μπλοκάρουν την επιρροή της Κίνας, πιέζοντας τη Δανία να απορρίψει τις κινεζικές προσφορές για κατασκευή βάσεων. Οι ΗΠΑ διατηρούν στρατηγική στρατιωτική παρουσία μέσω της βάσης Thule, κυρίως για πρώιμη προειδοποίηση για ρωσικούς πυραύλους.
Οι εξορύξεις των πόρων θα μπορούσαν να αναδιαμορφώσουν τις σχέσεις της Γροιλανδίας με τη Δανία. Ενώ η Γροιλανδία έχει αυτονομία, η Δανία εξακολουθεί να τη χρηματοδοτεί με περίπου 600 εκατομμύρια δολάρια ετησίως. Τα έσοδα από την εξόρυξη πόρων θα μπορούσαν να παρέχουν στη Γροιλανδία οικονομική ανεξαρτησία από τη Δανία. Ωστόσο, υπάρχει τοπική αντίθεση λόγω ανησυχιών για περιβαλλοντικές επιπτώσεις και αλλαγές στους παραδοσιακούς τρόπους ζωής των Ινουίτ.
Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει δραματικά την προσβασιμότητα των πόρων και τις εμπορικές διαδρομές. Ο ρυθμός ανόδου της θερμοκρασίας της Αρκτικής αυξάνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Η τήξη των πάγων αναμένεται να ανοίξει το Βόρειο Θαλάσσιο Διάδρομο, ενδεχομένως δημιουργώντας μια από τις πιο σημαντικές εμπορικές διαδρομές του κόσμου την επόμενη δεκαετία. Αυτό θα βελτιώσει την προσβασιμότητα στους πόρους της Γροιλανδίας και θα αυξήσει τη στρατηγική σημασία του νησιού.
Αυτή η αναπόφευκτη εξέλιξη θα συντομεύσει δραματικά την απόσταση που πρέπει να διανύσουν τα εμπορικά πλοία μεταξύ της Ανατολικής Ασίας και της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής, επιταχύνοντας σημαντικά τους χρόνους θαλάσσιων μεταφορών, κάνοντάς τους πολύ πιο σύντομους από τους σημερινούς εμπορικούς δρόμους μέσω της Διώρυγας του Σουέζ ή γύρω από τη νότια άκρη της Αφρικής και κάνοντας τους Γροιλανδούς πολύ πλουσιότερους, μέσω επιβολής τελών διέλευσης.
Η ανάπτυξη αυτών των πόρων φέρει και ευκαιρίες αλλά και προκλήσεις. Αν οι εκτιμήσεις για την ενέργεια, τις σπάνιες γαίες και το ουράνιο είναι ακριβείς, η Γροιλανδία γίνεται «μήλο της έριδος». Ως Δανικό έδαφος, αυτοί οι πόροι θα μπορούσαν να ενισχύσουν σημαντικά την ενεργειακή ανεξαρτησία της Ευρώπης από τη Ρωσία και το Ιράν.
Επίσης, θα μπορούσαν να συμβάλλουν και στη μείωση της εξάρτησης για σπάνια υλικά από την Κίνα. Οι ΗΠΑ βλέπουν επίσης την Γροιλανδία ως μέσο απεξάρτησης από τις σπάνιες γαίες της Κίνας και ως γεωπολιτικό τους οχυρό. Επίσης, ποντάρουν στον έλεγχο του Βόρειου Θαλάσσιου Διάδρομου. Αν η Αμερική αποκτούσε την κυριαρχία της Γροιλανδίας, μαζί με την Αλάσκα στην άλλη πλευρά, θα μπορούσε να ελέγχει και τις δύο εξόδους του Καναδά.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες διατηρούν μακροχρόνιο ενδιαφέρον για τη Γροιλανδία, το οποίο ξεκίνησε το 1867 όταν για πρώτη φορά εξέτασαν την απόκτηση της περιοχής. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η Αμερική κατέλαβε τη Γροιλανδία για να εμποδίσει τον γερμανικό έλεγχο και μετά τον πόλεμο, έκανε μια σημαντική προσφορά ύψους 100 εκατομμυρίων δολαρίων (1,5 δισ. δολάρια με τις σημερινές τιμές) στη Δανία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έκαναν άλλη μια επίσημη προσφορά αγοράς το 2019, την οποία η Δανία απέρριψε. Οικονομικοί αναλυτές εκτιμούν την ενδεχόμενη αξία της Γροιλανδίας σε 1,2 τρισεκατομμύρια δολάρια, κυρίως λόγω των αναμενόμενων πετρελαϊκών κοιτασμάτων, των σπανίων γαιών κλπ.
Η σύγκλιση αυτών των παραγόντων –κλιματική αλλαγή, ζήτηση για σπάνιες γαίες, νέος θαλάσσιος διάδρομος και ανταγωνισμός μεγάλων δυνάμεων– έχει μεταμορφώσει τη Γροιλανδία από περιφερειακό έδαφος σε κρίσιμο γεωπολιτικό σημείο. Αυτή η στροφή έχει βαθιές επιπτώσεις για τη διακυβέρνηση της Αρκτικής, το διεθνές εμπόριο και τις στρατηγικές σχέσεις μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων του 21ου αιώνα.
Όποιος ελέγχει τη Γροιλανδία θα βρίσκεται στην καλύτερη στρατηγική θέση για το μέλλον, στον αγώνα για τους πόρους της Αρκτικής. Μάλιστα, η Γροιλανδία έχει χαρακτηριστεί ως το πιο στρατηγικό κομμάτι γης για έλεγχο σε όλο τον κόσμο, όσον αφορά το μέλλον.
*Ο Γιώργος Ατσαλάκης είναι Οικονομολόγος, Αναπληρωτής Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης
