Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Την ώρα που η ανάκαμψη συγκεκριμένων οικονομικών δεικτών αφήνει... κάποια περιθώρια αισιοδοξίας, οι καθυστερήσεις στην αξιολόγηση και οι φορολογικές επιβαρύνσεις αντισταθμίζουν οποιαδήποτε θετική επίπτωση για την πραγματική οικονομία.
Η καταναλωτική εμπιστοσύνη ανέκαμψε στο γ'' τρίμηνο του έτους και η απασχόληση αυξήθηκε. Μεμονωμένα πρόκειται για θετικές ειδήσεις, καθώς η εμπιστοσύνη των καταναλωτών είναι απαραίτητη για την αγορά, ενώ η ανεργία έχει εδώ και χρόνια «εγκλωβιστεί» στο υψηλότερο επίπεδο στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ποια, όμως, είναι η πραγματική εικόνα στην αγορά; Οι φορολογικές επιβαρύνσεις ροκανίζουν διαρκώς το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών και αυτό έχει αντίκτυπο στο λιανεμπόριο, του οποίου ο τζίρος υποχώρησε για όγδοο διαδοχικό έτος στο δεκάμηνο του 2016, παρά το γεγονός ότι οι Έλληνες έχουν σταματήσει να αποταμιεύουν.
Την ίδια ώρα, οι... θετικές ενέσεις στην απασχόληση γίνονται με συμβάσεις μερικής και εκ περιτροπής απασχόλησης, με αποτέλεσμα να μην έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα για τον «ασθενή», που σε αυτή την περίπτωση είναι η αγοραστική δύναμη. Διότι αν η αύξηση της απασχόλησης είχε πιο στέρεες βάσεις - σε συμβάσεις πλήρους απασχόλησης - τότε ο αντίκτυπος θα ήταν ξεκάθαρα διαφορετικός.
Στο ίδιο... μοτίβο κινούνται και τα στοιχεία για την ιδιωτική κατανάλωση, είτε αυτή διεξάγεται μέσω μετρητών είτε μέσω της χρήσης πλαστικού χρήματος και ηλεκτρονικών συναλλαγών. Σε περιβάλλον κεφαλαιακών περιορισμών, οι Έλληνες εξοικειώνονται με τη... νέα τάξη πραγμάτων, όμως δαπανούν 8 ευρώ λιγότερα σε κάθε συναλλαγή που γίνεται με κάρτες και ηλεκτρονικές συναλλαγές.
Όπως αναφέρει η Τράπεζα της Ελλάδος στην Επισκόπηση του Χρηματοπιστωτικού Συστήματος, η δυσχερής οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών και επιχειρήσεων εξακολουθεί να αποτυπώνεται και στους δείκτες της μέσης αξίας ανά συναλλαγή. Το α΄ εξάμηνο του 2016, η μέση αξία ανά συναλλαγή για το σύνολο των καρτών μειώθηκε σε 112 ευρώ (-7%) σε σχέση με το β΄ εξάμηνο του 2015. Για δε τις χρεωστικές κάρτες, η μέση αξία ανά συναλλαγή παρουσίασε μείωση στα 121 ευρώ (-5%).
Στο μέτωπο της ανεργίας, η μείωση του ποσοστού αποτελεί σαφώς θετική εξέλιξη. Η ανεργία υποχώρησε στο 23,1% τον Οκτώβριο, παραμένοντας σταθερά το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη και μάλιστα με μεγάλη διαφορά από τον δεύτερο. Στη δεύτερη θέση βρίσκεται η Ισπανία με 19,2% και στην τρίτη η Κύπρος με 14,2%. Ο μέσος όρος για την Ευρωζώνη είναι 9,8% και για την Ε.Ε. 8,3%. Η πτώση στους νέους ήταν μεγαλύτερη με το ποσοστό να μειώνεται στο 44,2% από 48,8% τον Οκτώβριο του 2015. Η μείωση της ανεργίας στους νέους είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την έκρηξη της μερικής απασχόλησης και της εκ περιτροπής εργασίας.
Λιανεμπόριο
Κατά 1% μειώθηκε ο κύκλος εργασιών του λιανικού εμπορίου στο δεκάμηνο του 2016. Αν και η πτώση είναι μικρή, το 2016 είναι ο όγδοος διαδοχικός χρόνος με αρνητικό πρόσημο. Σύμφωνα με την Alpha Bank, αυτό οφείλεται στην πτώση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών λόγω της αύξησης των φορολογικών επιβαρύνσεων και της μείωσης των καθαρών κοινωνικών μεταβιβάσεων.
Επίσης, την ώρα που τα στοιχεία για το μήνα Οκτώβριο δείχνουν θετική μεταβολή (+1,3%), η εορταστική περίοδος των Χριστουγέννων δεν πήγε το ίδιο καλά. Σύμφωνα με την ΕΣΕΕ, 3 στις 4 εμπορικές επιχειρήσεις παρουσίασαν χαμηλότερο τζίρο κατά την περίοδο 12 Δεκεμβρίου 2016 – 9 Ιανουαρίου 2017. Παρά το γεγονός, μάλιστα, ότι 1 στις 3 επιχειρήσεις έκαναν προσφορές.
Οι έμποροι αποδίδουν την κακή εικόνα στην καθυστέρηση της αξιολόγησης, στη μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος και στη... Black Friday. Σύμφωνα με το τελευταίο Household Sector Report της ΕΚΤ, το διαθέσιμο εισόδημα μειώθηκε κατά -1,2% και -0,4% στο πρώτο και δεύτερο τρίμηνο του 2016 αντιστοίχως. Η συμβολή στη μεταβολή αυτή των φόρων στο εισόδημα και την περιουσία ήταν -1,2% και 0,1%, ενώ των καθαρών κοινωνικών μεταβιβάσεων ήταν -0,7% και -1,0% αντίστοιχα στα δύο πρώτα τρίμηνα.
Ηλεκτρονικές συναλλαγές
Σύμφωνα με την ΤτΕ, επιχειρήσεις και καταναλωτές έχουν προσαρμοστεί σε ευρεία πλέον κλίμακα στη διενέργεια ηλεκτρονικών συναλλαγών για την εκτέλεση εταιρικών και προσωπικών πληρωμών. Όμως, παρά το γεγονός ότι οι κάρτες αυξάνονται και ο μέσος αριθμός συναλλαγών ανά κάρτα παραμένει αμετάβλητος, η μέση αξία συναλλαγών ανά κάρτα μειώθηκε στο α'' εξάμηνο του 2016 κατά 10% σε 1.781 ευρώ, σε σύγκριση με το β'' εξάμηνο του 2015.
Οι χρεωστικές κάρτες συνεχίζουν να έχουν πρωτεύοντα ρόλο ως υποκατάστατο των μετρητών, με το μέσο αριθμό συναλλαγών ανά χρεωστική κάρτα να μειώνεται σε 16 συναλλαγές, από 17 το προηγούμενο εξάμηνο, και τον μέσο αριθμό συναλλαγών ανά πιστωτική κάρτα να αυξάνεται στις 13 συναλλαγές, από 12 το προηγούμενο εξάμηνο
Αξιοσημείωτα είναι τα στοιχεία για τη μέση αξία των συναλλαγών ανά κατηγορία κάρτας. Η μέση αξία των συναλλαγών στις χρεωστικές και στο σύνολο των καρτών αυξήθηκε σημαντικά στο β'' εξάμηνο του 2014, στη συνέχεια κινήθηκε ήπια ανοδικά, για να υποχωρήσει στο α'' εξάμηνο του 2016.
Σε αντιστοιχία με τη χρήση των καρτών πληρωμών, οι κεφαλαιακοί περιορισμοί οδήγησαν σε αυξημένο όγκο μεταφορών πιστώσεων, με παράλληλη μείωση όμως της αξίας που εμβάστηκε, κυρίως λόγω της επιβολής στο β΄ εξάμηνο του 2015 ανώτατων ημερήσιων και μηνιαίων χρηματικών ορίων στις μεταφορές πιστώσεων των φυσικών και νομικών προσώπων προς το εξωτερικό, καθώς και ανώτατων ορίων στη χρήση μετρητών για την εκτέλεση πληρωμών. Η εξέλιξη αυτή αποτυπώνεται χαρακτηριστικά στη μέση αξία ανά συναλλαγή, η οποία μειώθηκε στα 1.900 ευρώ, από 3.000 ευρώ το 2014.
