Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Συναγερμός έχει σημάνει στα ευρωπαϊκά κέντρα αποφάσεων των Βρυξελλών και της Φρανκφούρτης καθώς ο μεγάλος ασθενής της Ευρώπης, η Ιταλία, είναι πολύ πιθανό να οδηγηθεί σε νέες πρόωρες εκλογές. Το πρόβλημα, βέβαια, δεν είναι οι εκλογές αυτές καθεαυτές αλλά η «φυσιογνωμία» των επικρατέστερων κομμάτων και η κατάσταση που επικρατεί στην πραγματική οικονομία.
Και μόνο το γεγονός ότι ο πρόεδρος Σέρτζιο Ματαρέλα θα κρίνει αν θα πάει η χώρα σε εκλογές από τους συσχετισμούς που αποκαλύπτουν οι δημοσκοπήσεις και τα ποσοστά του Κινήματος των Πέντε Αστέρων και της Λέγκας, δείχνει το αδιέξοδο. Αναλυτές εκτιμούν ότι ακόμα και αν ο Ματαρέλα προτιμήσει να δώσει το πράσινο φως για μία κυβέρνηση τεχνοκρατών, η άνοδος στην εξουσία ενός λαϊκιστικού κόμματος είναι αναπόφευκτη.
Η Ιταλία... φυτοζωεί πολιτικά με τον λαϊκισμό να κερδίζει συνεχώς έδαφος και παραπαίει οικονομικά. Παραμένει εγκλωβισμένη σε μακροχρόνια οικονομική στασιμότητα, «όμηρος» της παρατεταμένης πολιτικής αστάθειας που πολλές φορές μετατρέπεται σε κρίση. Αργά ή γρήγορα, λοιπόν, τόσο στην Κομισιόν, όσο και στην ΕΚΤ φοβούνται ότι θα πρέπει να αντιμετωπίσουν ένα πρόβλημα που τεχνηέντως κρύβουν κάτω από το χαλί εδώ και πάρα πολλά χρόνια και κυρίως από το 2008 και μετά.
Στο μέτωπο της οικονομίας σχεδόν όλα πηγαίνουν στραβά. Μετά την εντυπωσιακή – σε σύγκριση με τα επόμενα 17 χρόνια - ανάπτυξη του 3,7% που εμφάνισε το 2000, η ιταλική οικονομία έχει καταφέρει να αναπτυχθεί οκτώ έτη με ρυθμό χαμηλότερο του 1%, ενώ έχει «πιάσει» μόλις μία φορά το 2% (2006). Τα τελευταία τρία χρόνια, μάλιστα, που η Ευρώπη ανακάμπτει, δεν έχει καν αγγίξει το 1% παραμένοντας η οικονομία με τις χειρότερες επιδόσεις, μετά φυσικά την Ελλάδα.
Η Ιταλία, όμως, δεν είναι Ελλάδα. Είναι μία σημαντική οικονομία για την Ευρώπη. Είναι η 3η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης και η 8η μεγαλύτερη στον κόσμο. Μόνο το ύψος του χρέους της προκαλεί ίλιγγο: 2,18 τρισ. ευρώ που αντιστοιχεί σε πάνω από 130% του ΑΕΠ! Άρα είναι ταυτόχρονα μία «too big to fail» αλλά και «too big to be saved» οικονομία. Αποκλείεται, δηλαδή, να την αφήσουν να πέσει στο γκρεμό αλλά την ίδια ώρα είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν οι πόροι για να διασωθεί.
Παρά τις σχεδόν απέλπιδες προσπάθειες του Μάριο Ντράγκι, η ποσοτική χαλάρωση του 1 τρισ. ευρώ δεν είχε τα επιθυμητά αποτελέσματα. Ή μάλλον, για να είμαστε πιο ακριβείς, είχε πολύ θετικά αποτελέσματα ειδικά για την Ιταλία, όμως η κατάστασή της είναι τόσο κακή που ακόμη και το QE δεν αρκεί για να ξεφύγει η οικονομία της από τη μιζέρια.
Σε πολιτικό επίπεδο, η Ιταλία δεν μπορεί να ξεφύγει από την «κατάρα» της αστάθειας που την στοιχειώνει, ενώ σήμερα καλείται να αντιμετωπίσει τα... απόνερα από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος του Δεκεμβρίου του 2016 που οδήγησε στην παραίτηση του Ματέο Ρέντσι.
Δύο είναι τα βασικά ερωτήματα σήμερα: α) Ποιος θα κερδίσει τις επόμενες εκλογές; και β) μπορεί να αποφευχθεί ένα νέο δράμα στις αγορές;
Ο πρόεδρος Ματαρέλα και η πιθανότατα νέα «ουδέτερη» κυβέρνηση δεν θα μπορούν να αλλάξουν τον εκλογικό νόμο. Μόνο η Βουλή μπορεί να προσπαθήσει να πετύχει την αλλαγή του νόμου πριν τις εκλογές. Θεωρητικά, κάτι τέτοιο είναι εφικτό. Θα πρέπει απλώς να συμπεριλαμβάνει ένα μπόνους πλειοψηφίας για το κόμμα ή τον συνασπισμό που έρχεται πρώτο. Ακόμα και το Δημοκρατικό Κόμμα δύσκολα θα μπορούσε να αντισταθεί, δεδομένου ότι ένα τέτοιο σύστημα θα ήταν «απομίμηση» του νόμου που παρουσιάστηκε από το Δημοκρατικό Κόμμα πριν το δημοψήφισμα με την ψήφο εμπιστοσύνης.
Πολιτικοί αναλυτές σημειώνουν ότι με το ισχυρό πλαίσιο η κεντροδεξιά έχει πιθανότητες να κερδίσει δεδομένου του ισχυρού της momentum. Στον αντίποδα, το Κίνημα των Πέντε Αστέρων ίσως χάσει ψήφους λόγω των μπρος-πίσω του Ντι Μάιο κατά τις διαπραγματεύσεις με τα υπόλοιπα κόμματα για τον σχηματισμό κυβέρνησης. Ακόμη και το Δημοκρατικό Κόμμα θα μπορούσε να ανακάμψει, όμως αυτό που έχει σημασία είναι ότι η προεκλογική καμπάνια θα γίνει με το Κίνημα των Πέντε Αστέρων και την κεντροδεξιά να είναι οι δύο νικητές των πρόσφατων εκλογών.
Μπορούν οι Σαλβίνι και Ντι Μάιο να δώσουν λύση στο αδιέξοδο, σε μία συγκυρία που η Ευρώπη ψάχνει αφορμές για μεγαλύτερη ενοποίηση αλλά τα κόμματα των δύο ηγετών πηγαίνουν προς την αντίθετη κατεύθυνση;
Σε ότι αφορά τις αγορές, χθες ήταν η πρώτη ημέρα που είδαμε σοβαρή αντίδραση στα ιταλικά ομόλογα και στο χρηματιστήριο. Στο εξής, αναλυτές εκτιμούν ότι ο κίνδυνος εκτροχιασμού και αναταράξεων στις αγορές εξαιτίας της πολιτικής αβεβαιότητας είναι υψηλός. Βρισκόμαστε σε σημείο καμπής; Θα δείξει. Το σίγουρο είναι πως τίποτα δεν είναι σίγουρο: κανείς δεν γνωρίζει πότε θα γίνουν οι επόμενες εκλογές, ούτε το αποτέλεσμά τους, ενώ οι παράγοντες που θα καθορίσουν τις εξελίξεις είναι σύνθετοι.
Σύμφωνα με τον Ιταλό αναλυτή Lorenzo Codogno, το πιθανότερο σενάριο είναι να γίνουν πρόωρες εκλογές τον ερχόμενο Οκτώβριο και μέχρι τότε να σχηματιστεί μία μεταβατική «ουδέτερη» κυβέρνηση.
Όσο και αν αναζητούνται τα αίτια της ιταλικής πολιτικοοικονομικής κρίσης σε εξελίξεις με σαφές κοινωνικό αποτύπωμα, η αλήθεια είναι ότι οι Ιταλοί κουράστηκαν να μην βλέπουν φως στο τούνελ. Τι να πουν και οι Έλληνες θα έλεγε κανείς...
