Το φετινό καλοκαίρι μπορεί να είναι διαφορετικό. Το στοίχημα είναι να χτυπηθεί ο τουρισμός της «αρπαχτής», της αυθαιρεσίας και ο συνακόλουθος τραμπουκισμός των λουόμενων, οι ελεύθερες από εμπορική εκμετάλλευση παραλίες να αυξηθούν, ενώ ταυτόχρονα οι δήμοι χάνουν την εμπλοκή τους στις μισθώσεις.
Και για πρώτη φορά θεσπίζεται η άμεση βεβαίωση ενός τσουχτερού προστίμου, τετραπλάσιο του μισθώματος που αντιστοιχεί στην έκταση που έχει καταληφθεί και οκταπλάσιο σε περίπτωση υποτροπής για την παρεμπόδιση της ελεύθερης πρόσβασης στην ακτή.
Τα μέτρα και τα πρόστιμα για την προστασία του αιγιαλού που ανακοίνωσε χθες ο υπ. Εθνικής Οικονομίας Κ. Χατζηδάκης είναι αυστηρά, αρκεί να τύχουν και της ανάλογης εφαρμογής από ένα μηχανισμό, ικανό να ελέγχει και να εντοπίζει εγκαίρως τις αυθαιρεσίες. Είναι αυτονόητο; Καθόλου.
Και ίσως για αυτό, στα μεικτά κλιμάκια που αναλαμβάνουν πλέον να κάνουν ελέγχους, εκτός από υπάλληλοι των Δήμων, της ΑΑΔΕ και της ΕΛ.ΑΣ, θα υπάρχει για πρώτη φορά, ομάδα με επικεφαλής - συντονιστή Εισαγγελέα.
Εκ των πραγμάτων, με φόβητρο τα νέα βαριά πρόστιμα και την απειλή άμεσης σφράγισης, επιχειρείται να περιοριστεί, όχι μόνο η αυθαιρεσία από καντινάρχες και ομπρελάδες, αλλά και η άναρχη «ανάπτυξη» με μπαρ και ομπρελοκαθίσματα.
Κάποιος θα πει, ποιο το νόημα να επιβάλλονται τσουχτερά πρόστιμα, εάν δεν εισπράττονται. Η πραγματική αλλαγή με τα νέα μέτρα είναι το γεγονός ότι το πρόστιμο θα βεβαιώνεται πλέον στην Εφορία εντός 24ώρου. Και μόνο μετά την ταμειακή του βεβαίωση, που καθιστά την κατάσταση δύσκολα αναστρέψιμη, ο επιχειρηματίας θα έχει δικαίωμα προσφυγής σε ένδικα μέσα.
Ένα πρόστιμο 144.000 ευρώ, το τετραπλάσιο δηλαδή της περσινής τιμής εκκίνησης δημοπρασίας για παραχώρηση 300 τμ. σε δημοφιλή παραλία της Μυκόνου, το οποίο αρχίζει να μετρά άμεσα (και 288.000 ευρώ σε περίπτωση υποτροπής), δεν είναι αμελητέο. Ούτε ένα αντίστοιχο 64.000 ευρώ, για παραχώρηση 400 τμ. σε δημοφιλή παραλία της Νάξου (και 130.000 ευρώ σε περίπτωση υποτροπής), πάντα με υπολογισμούς που βασίζονται στην περυσινή τιμή εκκίνησης των διαγωνισμών στους συγκεκριμένους Δήμους.
Δεν θα υπάρχει πλέον η δυνατότητα για εξώδικο συμβιβασμό και προσφυγή στη δικαστική προστασία πριν τη βεβαίωση της ποινής, όπως συνέβαινε μέχρι σήμερα, ακυρώνοντας την ίδια την ουσία επιβολής της. Ακόμη και να υποβάλει ένσταση ο υπαίτιος, η πληρωμή του προστίμου θα «τρέχει» από τη στιγμή που διαπιστώθηκε η παράβαση, και κάθε ημέρα που περνά, χωρίς να το πληρώνει, η επιβάρυνση θα μεγαλώνει.
Να το δούμε και να μην πιστέψουμε, θα πει κάποιος, ωστόσο αυτή είναι η πιο ουσιαστική παρέμβαση από τις χθεσινές ανακοινώσεις Χατζηδάκη. Η δεύτερη είναι ότι αφαιρεί τις αρμοδιότητες του διαγωνισμού εκμίσθωσης θέσεων για ομπρέλες και ξαπλώστρες από τους Δήμους και τη μεταφέρει στην κεντρική διοίκηση.
Η δημοπρασία θα γίνεται κεντρικά, μακριά από την τουριστική περιοχή την οποία αφορά, και ηλεκτρονικά, από υπαλλήλους που ουδεμία σχέση θα έχουν με τους «κολλητούς» του Δήμου, που έκανε μέχρι πέρυσι τις όποιες αναθέσεις. Έχει ενδιαφέρον ότι όποιος θέλει, θα μπορεί να «χτυπάει» την παραλία της αρεσκείας του, που σημαίνει ότι ισχυρά τοπικά συμφέροντα, τα οποία εδώ και χρόνια έχουν πάρει θέσεις γύρω από τις παράλιες, μπορεί να βρεθούν εκτός.
Επίσης, ενδιαφέρον έχει να δούμε ποιες θα οριστούν ως «απάτητες παράλιες» (κατά το μοντέλο των «απάτητων βουνών»), όπου είναι βέβαιο ότι θα έχουμε διαμαρτυρίες, αφού αφορούν τμήματα του αιγιαλού μέσα σε οικότυπους, με σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας, που επίσης γεμίζουν κάθε χρόνο με ξαπλώστρες.
Κατά τα λοιπά, το πλαφόν των 500 τ.μ. που πρέπει να είναι το εμβαδόν κάθε παραχώρησης ίσχυε και πέρυσι το καλοκαίρι. Το ίδιο και η υποχρέωση του επιχειρηματία να γεμίζει με ομπρέλες μόνο το 60%, δηλαδή τα 300 τ.μ. Όπως και να μην καλύπτεται πάνω από το 30% της παραχωρούμενης έκτασης σε περιοχές Natura.
Απλώς, ουδείς τα τηρούσε. Το καθεστώς ελέγχων βρίσκονταν σε κατάσταση αποσύνθεσης, «ομπρελάδες» και καντινάρχες παραβίαζαν συστηματικά τον νόμο και κανείς αρμόδιος δεν ασχολούνταν μέχρι που ξέσπασε το «κίνημα της πετσέτας» και η κυβέρνηση θορυβήθηκε.
Σε κάθε περίπτωση είναι προφανές ότι περισσότερες «καθαρές» από εμπορική εκμετάλλευση παράλιες, σημαίνει ότι πλήττεται εν πολλοίς ο τουρισμός της «αρπαχτής», η λογική των 100 ευρώ το σετ στην πρώτη σειρά και 60 στη δεύτερη, ακόμη και σε όχι τόσο κοσμοπολίτικα νησιά και γενικά το μοντέλο της ανάπτυξης που έχει στηριχθεί αποκλειστικά και μόνο στο δίπτυχο «ήλιος- θάλασσα».
Και φυσικά είναι η στιγμή να δείξει και ο καταναλωτής πόσο υπεύθυνος πολίτης είναι. Σκανάροντας το QR-code, με τον κώδικα της παραχώρησης, που θα οφείλει ο επιχειρηματίας να έχει αναρτημένο σε ταμπέλα, τοποθετημένη σε ευκρινές σημείο, κάθε πολίτης θα μπορεί να δει το διάγραμμα του παραχωρούμενου αιγιαλού και να υποβάλει άμεσα καταγγελία αν διαπιστώσει παρανομίες.
Καλείται να προστατεύσει και ο ίδιος το δικαίωμα της ελεύθερης πρόσβασης στην παραλία που του δίνει ο νόμος και γι’ αυτό τον λόγο αποκτά ένα εργαλείο. Γίνεται ο ίδιος ελεγκτής, θωρακίζοντας έτσι το θεσμοθετημένο του δικαίωμα.
Δέκα ερωτήσεις – απαντήσεις για το νέο πλαίσιο που βάζει τάξη στις παραλίες και στην δημόσια περιουσία στον αιγιαλό
1. Με ποιον τρόπο θα λειτουργήσουν οι ηλεκτρονικοί διαγωνισμοί για τις παραχωρήσεις σε αιγιαλούς και παραλίες;
Στόχος του νέου συστήματος είναι η διαφάνεια, η επιτάχυνση και η τυποποίηση της διαδικασίας. Οι διαγωνισμοί στο εξής θα γίνονται αποκλειστικά από την Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου μέσω του ηλεκτρονικού συστήματος (e-Auctions), το οποίο ήδη χρησιμοποιούνταν από αυτή, με ελάχιστο τίμημα που συνδέεται με τις αντικειμενικές αξίες και αυξημένο συντελεστή βαρύτητας ανάλογα με την περιοχή και μέγιστη διάρκεια τρία χρόνια. Αν δεν υπάρχει προσφορά τουλάχιστον με το κατώτατο μίσθωμα σε δύο δημοπρασίες, η παραχώρηση θα ματαιώνεται. Οι συμβάσεις παραχώρησης θα είναι τυποποιημένες και θα περιλαμβάνουν την έκταση που παραχωρείται σε μορφή πολυγώνου, τις ελάχιστες προδιαγραφές και υποχρεώσεις που προβλέπει ο νόμος, τη διάρκεια της μίσθωσης, το ύψος του μισθώματος. Στη λήξη του διαγωνισμού το σχέδιο της σύμβασης θα αποστέλλεται με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο στον παραχωρησιούχο. Σημειώνεται ότι το Δημόσιο θα εξακολουθήσει να αποδίδει στους Δήμους το 60% του ανταλλάγματος από τις παραχωρήσεις.
2. Τι είναι οι «απάτητες παραλίες»;
Οι απάτητες παραλίες θεσπίζονται με το σχέδιο νόμου και είναι οι παραλίες υψηλής προστασίας που βρίσκονται σε περιοχές Natura και για τις οποίες θα απαγορεύεται η παραχώρηση και κατ’ επέκταση η τοποθέτηση ομπρελών, ξαπλωστρών κ.λπ. Οι απάτητες παραλίες θα καθοριστούν με κοινή απόφαση των υπουργών Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και Περιβάλλοντος και Ενέργειας με βάση τα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής (π.χ. η ύπαρξη προστατευόμενων οικοτόπων, σπάνιων ειδών χλωρίδας/ πανίδας, ο χαρακτηρισμός τους ως καίριων περιοχών βιοποικιλότητας), ύστερα από εισήγηση του ΟΦΥΠΕΚΑ και του γενικού διευθυντή Περιβαλλοντικής Πολιτικής.
3. Πώς διασφαλίζεται η ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις υπόλοιπες παραλίες και πώς αυτές προστατεύονται;
Πέρα από τις «απάτητες παραλίες», με το σχέδιο νόμου τίθεται πλαφόν στο εμβαδόν της παραχωρούμενης έκτασης: μέχρι 500 τ.μ. εκάστη παραχώρηση και όχι πάνω από το 50% του συνολικού εμβαδού του αιγιαλού. Έτσι, αν μια παραλία έχει εμβαδόν π.χ. 10 στρέμματα, τα 5 στρέμματα τουλάχιστον θα πρέπει να είναι ελεύθερα.
Περαιτέρω τίθεται πλαφόν στο εμβαδόν της έκτασης στην οποία επιτρέπεται η τοποθέτηση ομπρελών, ξαπλωστρών κ.λπ. το οποίο είναι μέχρι 60% της παραχωρούμενης έκτασης και 30% για περιοχές Natura.
Προβλέπεται ακόμη ότι ο παλαιός αιγιαλός που συνορεύει με «απάτητες παραλίες» είναι κοινόχρηστος, ενώ τα υπόλοιπα τμήματα του παλαιού αιγιαλού επανέρχονται στην ιδιωτική περιουσία του Δημοσίου και άρα θα μπορούν να αξιοποιούνται από την ΕΤΑΔ για ήπιες χρήσεις εφόσον είναι εφικτό. Στην ίδια κατεύθυνση λειτουργεί και σειρά υποχρεώσεων που τίθενται προς τους παραχωρησιούχους, όπως ο τακτικός καθαρισμός της παραλίας, η εγκατάσταση υποδομών υγιεινής για τους λουόμενους, η απομάκρυνση του εξοπλισμού στη λήξη της θερινής περιόδου καθώς και στη λήξη της σύμβασης παραχώρησης.
4. Πώς διασφαλίζεται η επέκταση των ελέγχων με αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας;
Αξιοποιούνται δύο νέα εργαλεία. Το πρώτο είναι η ψηφιακή εφαρμογή μέσω της οποίας οι πολίτες θα μπορούν να υποβάλλουν απευθείας καταγγελίες για όποια παράβαση διαπιστώνουν, η οποία μπορεί να σχετίζεται από την κατάληψη της παραλίας μέχρι την μη εκπλήρωση των νέων υποχρεώσεων που θέτει η νομοθεσία από εδώ και στο εξής για τους παραχωρησιούχους για ελεύθερους χώρους, καθαριότητα, εγκαταστάσεις εξυπηρέτησης των λουόμενων και ασφάλειας. Το δεύτερο είναι οι έλεγχοι που θα πραγματοποιούνται χωρίς την επιτόπια παρουσία των ελεγκτών, μέσω drones και δορυφορικών λήψεων, με αποτέλεσμα να εποπτεύονται ευρύτερες περιοχές. Στόχος της κυβέρνησης είναι η συμμόρφωση και όχι η επιβολή ποινών, όμως σε κάθε παρανομία θα επιβάλλονται αυστηρές κυρώσεις. Πέραν αυτών, ο ελεγκτικός μηχανισμός ενισχύεται με μεικτά κλιμάκια ελέγχου στελεχών της Κτηματικής Υπηρεσίας του Δημοσίου, της ΕΛΑΣ, της ΑΑΔΕ, των Δήμων, Εισαγγελικών Αρχών, με επικεφαλής εισαγγελέα ή στέλεχος της Κτηματικής Υπηρεσίας του Δημοσίου.
5. Πόσο αυστηρότερες γίνονται οι ποινές για τους παραβάτες;
Τα πρόστιμα αυστηροποιούνται σημαντικά και θα βεβαιώνονται άμεσα μέσω της ΑΑΔΕ. Συγκεκριμένα:
Σε περίπτωση αυθαίρετης κατάληψης παραλίας -χωρίς δηλαδή σύμβαση παραχώρησης- θα επιβάλλεται πρόστιμο 4πλάσιο του ανταλλάγματος που θα κατέβαλλε η επιχείρηση εάν είχε σύμβαση παραχώρησης με βάση το ελάχιστο τίμημα που προβλέπει το νέο πλαίσιο. Το ίδιο (4πλάσιο του κανονικού ανταλλάγματος) είναι το πρόστιμο αν υπάρχει σύμβαση παραχώρησης αλλά γίνεται υπέρβαση του παραχωρουμένου χώρου. Και στις δύο περιπτώσεις εκδίδεται πράξη άμεσης απομάκρυνσης εντός 48 ωρών των στοιχείων που έχουν τοποθετηθεί. Επιπλέον, αν δεν υπάρχει σύμβαση παραχώρησης, εκδίδεται διαταγή σφράγισης και διακοπής λειτουργίας της επιχείρησης που υλοποιείται εντός 24 ωρών. Οι δαπάνες τόσο για την κατεδάφιση όσο και για την απομάκρυνση του εξοπλισμού βαρύνουν τον υπαίτιο.
6. Πέρυσι παρατηρήθηκε ωστόσο το φαινόμενο να επιστρέφουν οι ξαπλώστρες μόλις έφευγαν οι ελεγκτές. Πώς θα διασφαλίσετε ότι δεν θα επαναληφθεί εφέτος;
Αναφέρθηκαν ήδη τα εργαλεία με τα οποία πολλαπλασιάζονται οι έλεγχοι (μεικτά κλιμάκια ελεγκτών, drones, application για υποβολή καταγγελιών από τους πολίτες), όπως και η αυστηροποίηση των ποινών. Επιπλέον:
- Αν η παράβαση είναι εκτεταμένη, ακόμη και αν υπάρχει σύμβαση παραχώρησης, θα επιβάλλεται οριστική σφράγιση της επιχείρησης. Αν ο παραβάτης δεν απομακρύνει τις εγκαταστάσεις εντός 48 ωρών, θα το κάνει ο Δήμος και θα χρεώνει τις σχετικές δαπάνες στον παραβάτη.
- Για εκείνους που τιμωρούνται ως υπότροποι θα προβλέπεται αποκλεισμός από νέες παραχωρήσεις.
Σε περίπτωση λειτουργίας επιχείρησης παρά τη σφράγιση, εφαρμόζεται για οποιονδήποτε βρεθεί εντός του χώρου που έχει σφραγισθεί, το άρθρο 178 του Ποινικού Κώδικα περί παραβίασης σφραγίδων που έθεσε η Αρχή, το οποίο προβλέπει φυλάκιση έως ένα έτος ή χρηματική ποινή.
7. Ποιες υποχρεώσεις αναλαμβάνουν οι παραχωρησιούχοι διά του νόμου;
Θεσπίζονται νέες υποχρεώσεις για τους παραχωρησιούχους οι οποίοι θα πρέπει:
α) Να διασφαλίζουν την ελεύθερη, απρόσκοπτη και ασφαλή διέλευση του κοινού στον αιγιαλό και την παραλία, μεριμνώντας ιδιαίτερα για την πρόσβαση ΑμεΑ και ατόμων με κινητικά προβλήματα.
β) Να περιορίζουν την ανάπτυξη των ομπρελών, ξαπλωστρών και θαλάσσιων μέσων αναψυχής σε ποσοστό του εμβαδού της παραχωρούμενης έκτασης που δεν υπερβαίνει το 60% ή 30% αν πρόκειται για παραλίες σε περιοχές Natura ώστε να διασφαλίζεται η ελεύθερη διέλευση του κοινού κάθετα και παράλληλα προς τη θάλασσα και να διατηρούν ελεύθερη ζώνη από την ακτογραμμή πλάτους τουλάχιστον τεσσάρων μέτρων,
γ) Να διατηρούν καθημερινά καθαρό τον παραχωρούμενο χώρο αιγιαλού και παραλίας,
δ) Να αναρτούν σε εμφανές σημείο στον αιγιαλό ή την παραλία πινακίδα με τις συντεταγμένες της παραχώρησης, τον αριθμό απόφασης παραχώρησης, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του κοινού και του παραχωρησιούχου, καθώς και QR code μοναδικού για κάθε παραχώρηση
ε) Να τοποθετούν κινητά στοιχεία (π.χ. ντους, αποδυτήρια), για την εξυπηρέτηση του κοινού.
στ) Να φροντίζουν για την διατήρηση της ισορροπίας του οικοσυστήματος του παραχωρούμενου χώρου, όπως με την διατήρηση της μορφολογίας της ακτής και της ακτογραμμής,
ζ) Να διασφαλίζουν την παρουσία ναυαγοσώστη και την εγκατάσταση sea tracks, αν η υποχρέωση αυτή δεν καλύπτεται από τον οικείο δήμο,
η) Να αφαιρούν τον εξοπλισμό (ομπρέλες κλπ.) στη λήξη της περιόδου χρήσης όπως και στη λήξη της παραχώρησης και να παραδίδουν τον χώρο στην αρχική κατάσταση.
Αυτές είναι οι ελάχιστες υποχρεώσεις που τίθενται από το νόμο. Στη διακήρυξη μπορεί να προβλέπονται επιπλέον υποχρεώσεις του παραχωρησιούχου για την προστασία, διατήρηση και ανάπτυξη του παραχωρούμενου αιγιαλού και παραλίας και την ενίσχυση της κοινοχρησίας.
Οι υποχρεώσεις αυτές θα επεκταθούν σταδιακά (καθώς λήγουν οι παλιές συμβάσεις) στο σύνολο των παραχωρήσεων στο βαθμό που δεν προβλέπονται ήδη από τις υφιστάμενες συμβάσεις.
8. Πώς μπορεί ένας πολίτης να διαπιστώσει αν κάποιος παραχωρησιούχος παραβιάζει τη σύμβαση (ή δεν έχει καθόλου) και πού θα κάνει καταγγελία;
Μία από τις υποχρεώσεις που προβλέπονται για τους παραχωρησιούχους είναι η ανάρτηση πινακίδας με την έκταση και τα λοιπά χαρακτηριστικά της παραχώρησης. Στην πινακίδα θα υπάρχει και QR code, μοναδικό για κάθε παραχώρηση που θα παραπέμπει σε πλατφόρμα υποδοχής καταγγελιών του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών. Το κάθε QR-code θα αναρτάται στην ιστοσελίδα της Κτηματικής Υπηρεσίας Δημοσίου, του οικείου Δήμου καθώς και του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.
Σκανάροντας το QR-code με την ειδική εφαρμογή (application) που θα διατίθεται δωρεάν, κάθε πολίτης θα μπορεί να δει το διάγραμμα του παραχωρούμενου αιγιαλού και να υποβάλει άμεσα καταγγελία αν διαπιστώσει υπέρβαση της παραχώρησης. Η εφαρμογή θα παρέχει τη δυνατότητα για άμεση αποστολή καταγγελίας και σε περίπτωση που δεν υπάρχει σήμανση επί του αιγιαλού ή της παραλίας. Αν δεν υπάρχει πινακίδα, ο πολίτης αντιλαμβάνεται άμεσα ότι η κατάληψη είναι αυθαίρετη.
9.Τι γίνεται με τις επιχειρήσεις (ταβέρνες, ξενοδοχεία κ.λπ.) που γειτνιάζουν με τις παραλίες;
Οι επιχειρήσεις αυτές μπορούν εφόσον το ζητήσουν να αναλάβουν την εκμετάλλευση της παραλίας με την οποία συνορεύουν. Μεταξύ των παραχωρήσεων θα πρέπει να υπάρχει ελεύθερη ζώνη πλάτους συνολικά 6 μέτρων (3 μέτρα σε κάθε πλευρά) για την ελεύθερη πρόσβαση του κοινού. Επίσης επισημαίνεται ότι ο περιορισμός που προβλέπει ότι τουλάχιστον το 50 % της παραλίας πρέπει να είναι ελεύθερο ισχύει παντού, και για τις παραλίες όπου υπάρχουν συνεχόμενες όμορες επιχειρήσεις.
Παράλληλα δημιουργείται one stop shop για τις περιπτώσεις που μεταξύ επιχείρησης και αιγιαλού παρεμβάλλεται ακίνητο που ανήκει στην ΕΤΑΔ. Ο ενδιαφερόμενος θα λαμβάνει μία ενιαία παραχώρηση από την Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου που θα περιλαμβάνει και την έκταση της ΕΤΑΔ σε συνέχεια σύμφωνης γνώμης της εντός σύντομης προθεσμίας.
10. Από πότε θα εφαρμοστεί το νέο πλαίσιο; Θα ισχύσει και για τις υφιστάμενες συμβάσεις;
Όλοι οι νέοι διαγωνισμοί που θα γίνονται από φέτος για παραχωρήσεις θα διεξαχθούν με το νέο σύστημα και θα προβλέπουν το νέο πλαίσιο υποχρεώσεων και κυρώσεων. Για το λόγο αυτό άλλωστε ενώ προβλέπεται ότι οι διαγωνισμοί πρέπει να ολοκληρώνονται μέχρι τις 31 Μαρτίου κάθε έτους ώστε να υπάρχει χρόνος προετοιμασίας ενόψει της τουριστικής περιόδου, κατ’ εξαίρεση για την πρώτη εφαρμογή της νέας νομοθεσίας φέτος η προθεσμία είναι έως τις 15 Μαΐου.
Δεν θίγονται οι όροι των συμβάσεων παραχώρησης που έχουν ήδη συναφθεί και είναι σε ισχύ, αλλά θα ισχύει η νέα επιβολή των διοικητικών μέτρων και κυρώσεων.
