Το θέμα της εποχής, που προσφέρεται για συζήτηση και προφανώς και για εύκολη και ανέξοδη πολιτική αντιπαράθεση, είναι το θέμα της ακρίβειας και ειδικότερα το ζήτημα της ακρίβειας των τροφίμων, για ευνόητους λόγους.
Ας δούμε όμως πιο προσεκτικά τους λόγους που έκαναν τις τιμές των προϊόντων να πάρουν την ανηφόρα τα τελευταία 2 χρόνια. Υπάρχουν λόγοι που είναι προφανείς και κάποιοι άλλοι που δεν είναι τόσο. Υπάρχουν γεγονότα, σε παγκόσμιο επίπεδο, που επηρεάζουν τις παραγωγές, τα κόστη και τις τιμές των προϊόντων για μεγάλα χρονικά διαστήματα και μετά από το πέρασμά τους.
Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή.
1. Η πανδημία του 2020-2021 άφησε το στίγμα της περισσότερο από όσο νομίζουμε και σε διαφορετικά θέματα.
- Η επιβράδυνση των ρυθμών των πάντων
- η αναβολή παγκόσμιων γεγονότων
- η ασάφεια της επόμενης μέρας
- τα ζητήματα επιβίωσης του παγκόσμιου πληθυσμού
δεν άφησαν μόνο ψυχολογικά τραύματα, δεν άλλαξαν μόνο τον τρόπο ζωής και σκέψης σε ολόκληρα έθνη, δεν επέφεραν μόνο απότομες και πρωτοφανείς αλλαγές στην προσφορά και τη ζήτηση, αλλά επίσης επιβάρυναν τις παραγωγικές δομές του πλανήτη με έναν τρόπο πρωτόγνωρο και καθοριστικό για το μέλλον.
Οικονομίες κλίμακος και συνέργειες που είχαν οικοδομηθεί κατά τη διάρκεια δεκαετιών εξαφανίστηκαν εν μία νυκτί. Βιομηχανικοί κολοσσοί, ανά τον πλανήτη, έκλεισαν μεγάλες μονάδες, αναπροσάρμοσαν δραστικά τα σχέδια παραγωγών και άλλαξαν τις στρατηγικές τους επικεντρώνοντας κυρίως στην επιβίωσή τους.
Σαν αποτέλεσμα, λοιπόν είχαμε την αύξηση του κόστους αρκετών προϊόντων και πρώτων υλών, ένα υπερβάλλον κόστος που έμελλε να συνοδεύσει τις τιμές προϊόντων για αρκετό καιρό και μετά το πέρασμα της πανδημίας.
2. Η κόντρα της Δύσης με τη Ρωσία και με τον Αραβικό κόσμο, λόγω των πολέμων της Ουκρανίας και της ανατολικής Μεσογείου συνέβαλαν οριστικά στην αύξηση του κόστους, είτε από τη διακοπή παραγωγών, είτε απορροφώντας την αύξηση του ενεργειακού κόστους, είτε επιβαρύνοντας τις μεταφορές των προϊόντων με μακρύτερα δρομολόγια για αποφυγή των εμπόλεμων ζωνών. Ο επανασχεδιασμός της διανομής των ενεργειακών πόρων σε συνδυασμό με τις αλλαγές των γεωπολιτικών συσχετισμών, προσέθεσε αρκετά ενεργειακά κόστη κυρίως στις παγκόσμιες παραγωγές, τα οποία και θεωρητικά τουλάχιστον θα αποσβεσθούν στα επόμενα χρόνια. Ένας θεός ξέρει σε πόσα.
Αξίζει να πούμε ότι σε αυτόν τον επανασχεδιασμό της διανομής των ενεργειακών πόρων στην Ευρώπη, η Ελλάδα μέσω των εγκαταστάσεων της Ρεβυθούσας και της Αλεξανδρούπολης φιλοδοξεί να παίξει σημαντικό ρόλο τα επόμενα χρόνια.
3. Η επιταχυνόμενη κλιματική αλλαγή έβαλε το κερασάκι στην τούρτα. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα, οι φυσικές καταστροφές, και η απότομη αλλαγή του κλίματος, προκάλεσαν απρογραμμάτιστες αλλαγές και κυρίως μειώσεις στην παραγωγική δυνατότητα αγροτικών περιοχών, εκ τινάζοντας έτσι τα κόστη αγροτικών προϊόντων στα ύψη.
Έτσι λοιπόν καταλήξαμε τα 2 τελευταία χρόνια να έχουμε αυξήσεις στις τιμές των περισσοτέρων προϊόντων, ενώ κάποιες από αυτές ήταν προβλεπόμενες και κάποιες άλλες όχι.
Προφανώς και δεν είναι μόνο αυτοί οι λόγοι των ανατιμήσεων, αλλά αυτές είναι οι αφετηρίες και μύρια έπονται.
Η αλήθεια είναι ότι πολλές επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων και των πολυεθνικών, χρεώνουν την αβεβαιότητα του αύριο στο σήμερα. Δηλαδή όταν βλέπουν αστάθεια στα βασικά τους κόστη, δηλαδή αυτά των πρώτων υλών, των προϊόντων και της ενέργειας, αυξάνουν τα περιθώρια κέρδους, οπότε να ισοφαρίσουν τον κίνδυνο απότομων αλλαγών που ελλοχεύει ανά πάσα στιγμή. Είναι το λεγόμενο «κόστος αντικατάστασης» που χρησιμοποιούν οι βιομηχανίες για να έχουν ασφαλή τιμολογιακή πολιτική.
Επίσης, αλήθεια είναι ότι «στην αναμπουμπούλα ο λύκος χαίρεται». Δηλαδή όταν πολλές επιχειρήσεις πρόκειται να αναβαθμίσουν τις τιμές πώλησης, κυρίως λόγω αύξησης του κόστους, προσθέτουν και κάποια δεκαδικά στην κερδοφορία τους ελπίζοντας ότι θα περάσει απαρατήρητη.
Επίσης, η ύπαρξη ολιγοπωλίων διευκολύνει μερικούς επιχειρηματίες να προβαίνουν σε συνεννοήσεις, πράγμα παράνομο γιατί ακυρώνει την έννοια του ανταγωνισμού και της ελεύθερης αγοράς. Δύσκολο να εντοπισθούν αυτές οι πρακτικές και σχεδόν αδύνατον να αποδειχθούν.
Θα έλεγα ότι το price fixing, δηλαδή η ενδοσυνεννόηση μεταξύ επιχειρήσεων για τιμολογιακές πολιτικές είναι η αχίλλειος πτέρνα του καπιταλισμού και της έννοιας της ελεύθερης αγοράς.
Από την άλλη μεριά, η πολιτική αντιπαράθεση έρχεται για άλλη μια φορά να αποδείξει πόσο μικρότερη των περιστάσεων είναι η πολιτική ζωή στη χώρα μας. Έχει αποδειχθεί πολλές φορές στο παρελθόν, ότι ένα μεγάλο μέρος του πολιτικού μας συστήματος είναι, όχι απλά μικρότερο των περιστάσεων, αλλά ανύπαρκτο και ανίκανο να πρωτοστατήσει και να συνεργαστεί για την ανεύρεση ουσιαστικών λύσεων επί ουσιαστικών προβλημάτων.
Οι πολιτικοί θιασώτες και θαυμαστές του «όχι σε όλα» εκ φεύγουν σε ανούσιες αντιπαραθέσεις, ορμώμενοι από μικροκομματικές και ψηφοθηρικές πρακτικές και εκμεταλλευόμενοι την άγνοια και την αγωνία του κόσμου.
Και ποια είναι τα βασικά επιχειρήματα;
1. Η διαφορά των τιμών σε ίδια προϊόντα με άλλες χώρες του κόσμου.
α. Υπάρχουν πάρα πολλοί λόγοι γιατί μπορεί μια εταιρεία να διαθέτει ένα προϊόν σε διαφορετικές χώρες και σε διαφορετικές τιμές. Η τιμολογιακή πολιτική μιας επιχείρησης μπορεί να εξαρτάται από συμβατικές υποχρεώσεις, κλειδωμένες τιμές λόγω προαγορών, τον όγκο των διαθέσιμων πελατών, ιδιομορφίες της αγοράς, στρατηγικές αποφάσεις και από ένα σωρό άλλους λόγους που δεν είναι τόσο ευνόητοι όσο οι προηγούμενοι.
β. Είναι λοιπόν ανούσια η αντιπαράθεση για την τιμή της φέτας στην Ιρλανδία για τον λόγο ότι, δεν μπορεί να έχει ευθύνη μία τοπική κυβέρνηση, για την τιμολογιακή πολιτική μιας εταιρείας σε ξένη χώρα.
2. Η διαφορά των τιμών από το χωράφι στο ράφι.
α. Η δομή της αγοράς, σε παγκόσμιο επίπεδο, έχει αρκετούς συντελεστές στη συνολική διαδικασία διανομής των προϊόντων. Αυτοί είναι κατ’ αρχάς οι παραγωγοί, οι χονδρέμποροι, οι διανομείς και τέλος τα μαγαζιά λιανικής. Η αλήθεια είναι ότι όλοι αυτοί προσθέτουν αξία στο τελικό προϊόν, κυρίως μέσω πιστοποιήσεων, διαλογής, ποιοτικών ελέγχων, κατάλληλης αποθήκευσης και διανομής. Άρα δεν είναι τόσο απλό να εξαλειφθούν από την αλυσίδα της διανομής κυρίως αγροτικών προϊόντων.
β. Έστω όμως και αν ήταν δυνατόν να εξαλειφθούν οι ενδιάμεσοι από τη συνολική αλυσίδα διανομής, πράγματι οι τιμές θα έπεφταν, αλλά κάποιος θα έπρεπε να στοιχειοθετήσει τι θα έκαναν οι περίπου 180,000 άνεργοι από αυτήν τη μετατροπή.
γ. Η συνήθης πρακτική των λαϊκιστών πολιτικών, είναι να σου δείχνουν το πλεονέκτημα σε μια πρότασή τους, αποκρύπτοντας εντέχνως όλα τα μειονεκτήματα που παρασύρουν αυτές οι προτάσεις σε βάθος χρόνου και που συνήθως θα κόστιζαν περισσότερο από το αρχικό δήθεν πλεονέκτημα.
3. Η κατάργηση ή δραστική μείωση του ΦΠΑ σε ευαίσθητα προϊόντα.
α. Η εμπειρία από τέτοιες κινήσεις στο παρελθόν έχει δείξει ότι δεν επηρεάζονται οι τιμές ιδιαίτερα, αλλά και αν μειωθούν πρόσκαιρα, σε ελάχιστους χρόνους οι τιμές αποκαθίστανται και η ζωή συνεχίζεται. Το απόλυτο παράδειγμα είναι αυτό της Ισπανίας, όπου η μείωση του ΦΠΑ την άνοιξη του 2023, δεν επηρέασε σχεδόν καθόλου τον πληθωρισμό της.
β. Παράλληλα πρέπει κάποιος να σκεφθεί και την παράλληλη μείωση των εσόδων από κρατικής πλευράς και τι αυτό μπορεί να σημαίνει σε επίπεδο κοινωνικού κράτους.
4. Η αγοραστική δύναμη των Ελλήνων είναι η δεύτερη χειρότερη στην ευρωζώνη μετά τη Βουλγαρία.
α. Η στατιστική ανάλυση της Eurostat αυτό λέει, αλλά η απόλυτη αλήθεια δεν είναι αυτή και αυτό είναι σχεδόν προφανές. Οι διεθνείς στατιστικοί οργανισμοί χρησιμοποιούν επίσημα στοιχεία εισοδημάτων χωρίς να λαμβάνουν υπόψιν τους την παραοικονομία και τα αδήλωτα εισοδήματα που υπάρχουν. Με απλά λόγια οι ελεύθεροι επαγγελματίες στην Ελλάδα δηλώνουν ετήσια εισοδήματα περίπου 9,000 ευρώ κατά μέσο όρο. Μάλιστα...
β. Ο κεντρικός τραπεζίτης της χώρας μας είπε ότι η διαφορά μεταξύ των δηλωθέντων εισοδημάτων (80 δισ.) και της δηλωμένης κατανάλωσης (120 δισ.) και αυτό χωρίς παράλληλη μείωση καταθέσεων, μας υποδεικνύει το μέγεθος της παραοικονομίας. Με απλά μαθηματικά αυτό βελτιώνει αρκετά την αγοραστική δύναμη των Ελλήνων, χωρίς να θέλω να πω ότι αυτή που τελικά έχουμε είναι αρκετή.
γ. Αν οι πολιτικοί που χρησιμοποιούν αυτό το επιχείρημα, δεν γνωρίζουν τα παραπάνω στοιχεία τότε είναι απλά ανόητοι. Αν τα γνωρίζουν, που είναι σχεδόν βέβαιο, τότε είναι κάτι πολύ χειρότερο.
Η άποψη του κεντρικού τραπεζίτη είναι ότι οι τιμές δεν πρόκειται να μειωθούν και ότι στην καλύτερη των περιπτώσεων θα σταθεροποιηθούν. Αυτή είναι η αλήθεια, όσο και αν δεν αρέσει αυτό σε πολλούς. Η επιλεκτική ακοή είναι χρόνια παθογένεια αυτής της κοινωνίας, η οποία παθογένεια μας έχει ταλαιπωρήσει στο παρελθόν και σχεδόν καταστρέψει.
Τα τελευταία στοιχεία της Eurostat δείχνουν ότι ο ετήσιος πληθωρισμός τον Μάιο έπεσε στο 2,3% από 3,2% τον Απρίλιο, με τον αντίστοιχο της Ευρωζώνης στο 2,6%.
Η αγοραστική δύναμη των Ελλήνων μπορεί να βελτιωθεί μόνο με αύξηση των εισοδημάτων, η οποία γίνεται ήδη και θα συνεχίσει να γίνεται με την υγιή ανάπτυξη της οικονομίας.
Είδωμεν.
* O Κώστας Αγγελάκης είναι Σύμβουλος Επιχειρήσεων [email protected] - www.pro-visions.eu
