Με τον Τζέιμι Ντάιμον να είναι στην επικαιρότητα τις τελευταίες ώρες μετά τις ζοφερές εκτιμήσεις του για τον τυφώνα που βλέπει να έρχεται στην παγκόσμια οικονομία, έρχεται στο μυαλό ο Πόλ Βόλκερ, διοικητής της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ την περίοδο 1979-1987. Τότε που ο πληθωρισμός έφτασε στο 14,8% αναγκάζοντας τη Fed να αυξήσει τα επιτόκια έως το… εξωφρενικό 20% τον Μάρτιο του 1980. Αποτέλεσμα ήταν ο πληθωρισμός να υποχωρήσει κάτω από το 3% το 1983, αφού πρώτα η οικονομία των ΗΠΑ είχε βυθιστεί σε ύφεση τα έτη 1980-1982.
Θυμηθήκαμε τον Βόλκερ γιατί ο ίδιος ο Ντάιμον, ως επικεφαλής της μεγαλύτερης τράπεζας του κόσμου, είχε δηλώσει στο παρελθόν ότι ο Βόλκερ δεν καταλάβαινε τις αγορές κεφαλαίου, κάτι που μάλιστα του είχε εκμυστηρευτεί ο ίδιος ο κεντρικός τραπεζίτης. Τι έχει να πει σήμερα ο Ντάιμον για τον Τζερόμ Πάουελ, τον άνθρωπο που κρατάει στα χέρια του την μπαγκέτα των επιτοκίων; Ότι δεν υπήρξε ποτέ ξανά μία τόσο επιθετική σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής, επομένως αυτά που θα δούμε τους επόμενους μήνες θα είναι εξελίξεις που θα γράψουν ιστορία για τα επόμενα 50 χρόνια.
Ο Ντάιμον αναφέρεται σε κάτι παρόμοιο με το «σοκ Βόλκερ». Ως «σοκ Βόλκερ» έμεινε στην ιστορία η απόφαση της Fed να δαμάσει τον πληθωρισμό με πολύ υψηλά επιτόκια προκαλώντας κατ’ επέκταση ύφεση, όπως προαναφέρθηκε. Μία πρακτική που είναι αμφιλεγόμενη και η οποία δεν είναι βέβαιο ότι μπορεί να εφαρμοστεί στις μέρες μας με την ίδια σφοδρότητα ή με τα ίδια αποτελέσματα.
Παρ’ όλα αυτά, οι προειδοποιήσεις του Ντάιμον θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη. Γιατί όπως τόνισε, σήμερα μπορεί να έχουμε ηλιοφάνεια και όλοι να νομίζουν ότι η Fed θα τα καταφέρει να προσγειώσει ομαλά την οικονομία, ήτοι να τιθασεύσει τον πληθωρισμό χωρίς να προκαλέσει νέα οικονομική κρίση, όμως ο τυφώνας είναι ορατός στον ορίζοντα και πλησιάζει. Το μόνο που δε γνωρίζουμε, πρόσθεσε, είναι αν θα είναι μικρός τυφώνας ή σαν τον τυφώνα Σάντι, το μεγαλύτερο σύστημα τροπικών καταιγίδων που έχει ποτέ καταγραφεί στον Ατλαντικό.
Στην πραγματική οικονομία, πάντως, και στις συζητήσεις των πολιτών η νέα οικονομική κρίση που φαίνεται πως πλησιάζει και ο κίνδυνος να είναι πολλαπλή (ενεργειακή, γεωπολιτική, επισιτιστική) είναι το κορυφαίο θέμα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι αναζητήσεις στο Google για τη λέξη «στασιμοπληθωρισμός» είναι οι περισσότερες που έχουν καταγραφεί όσο υπάρχει διαδίκτυο. Είναι μία λέξη που ακούγεται συχνά και ενώ δεν είναι το ίδιο βαρύγδουπη με τη λέξη «ύφεση», είναι λογικό να θέλει ο κόσμος να μάθει τι ακριβώς τον περιμένει.
Τι είναι όμως ακριβώς ο στασιμοπληθωρισμός; Να πούμε εδώ ότι ο στασιμοπληθωρισμός είναι μία σχετικά σύγχρονη έννοια. Μέχρι το πετρελαϊκό σοκ της δεκαετίας του 1970 οι οικονομολόγοι δεν πίστευαν ότι μπορεί να υπάρξει μία περίοδος χαμηλής ανάπτυξης και υψηλού πληθωρισμού. Τον όρο χρησιμοποίησε πρώτος τη δεκαετία του 1960 ο Βρετανός βουλευτής Ίαν ΜακΛίοντ, ο οποίος προσπάθησε να περιγράψει μία περίοδο οικονομικής στασιμότητας (stagnation) και ταυτόχρονα υψηλού πληθωρισμού (inflation). Οι βασικές επιπτώσεις του στασιμοπληθωρισμού είναι η μείωση της κατανάλωσης, η πτώση της αγοραστικής δύναμης, η αναβολή επενδυτικών σχεδίων και η αύξηση της ανεργίας.
Σήμερα, λοιπόν, είναι δύσκολο να φανταστεί κάποιος ένα σενάριο στο οποίο οι οικονομίες των ΗΠΑ και της Ευρώπης δε θα βιώσουν μία περίοδο στασιμοπληθωρισμού. Το ερώτημα που δεν έχει απαντηθεί είναι πόσο θα διαρκέσει αυτή η περίοδος και αν θα έχουμε νέα ύφεση. Τα χρέη σε ολόκληρο τον πλανήτη, είτε πρόκειται για κρατικό είτε για ιδιωτικό χρέος, βρίσκονται στα υψηλότερα επίπεδα όλων των εποχών, ο πληθωρισμός δείχνει ότι δύσκολα θα υποχωρήσει με τις αυξήσεις επιτοκίων αφού κυρίως οφείλεται στην ενεργειακή κρίση που προκαλεί ο πόλεμος στην Ουκρανία, ενώ η ανάπτυξη δέχεται χτυπήματα από παντού, από τις επιπτώσεις της πανδημίας, του πολέμου της Ουκρανίας και πρόσφατα των lockdown στην Κίνα.
Όλα αυτά μαζί κάνουν τους αναλυτές να πιστεύουν ότι ο στασιμοπληθωρισμός είναι ήδη εδώ, απλά χρειάζεται ένα διάστημα να φανεί στα επίσημα στοιχεία, κάτι που μάλλον θα δούμε μετά το καλοκαίρι.
