Η μεγάλη έκθεση που έχει η ελληνική οικονομία στον τουρισμό θα έχει σαν αποτέλεσμα η ύφεση να κυμανθεί κοντά στο 10%, ίσως και παραπάνω, ενώ η ανάκαμψη θα είναι σχήματος U και όχι V. Η επιστροφή στην κανονικότητα θα είναι επίπονη.
Στις επισημάνσεις αυτές καταλήγει έκθεση του Οικονομικού Επιμελητηρίου, που συνυπογράφουν δεκατρείς ακαδημαϊκοί, τονίζοντας με νόημα ότι η ανάκαμψη το 2021 θα εξαρτηθεί από τον τρόπο αντίδρασης κατά τη διάρκεια της κρίσης, δηλαδή ότι δεν είναι αυτονόητη η επιστροφή στην ανάπτυξη το αμέσως επόμενο διάστημα μετά τη λήξη των περιοριστικών μέτρων. Τα πάντα θα κριθούν από το διάστημα κατά το οποίο η οικονομία θα συνεχίσει να υπολειτουργεί, από το μέγεθος της βουτιάς των τουριστικών εσόδων, από το ύψος της δημοσιονομικής παρέμβασης.
Ταυτόχρονα η έκθεση σημειώνει ότι οι τράπεζες θα αντιμετωπίσουν προβλήματα τόσο ρευστότητας όσο και ζητήματα που άπτονται της κεφαλαιακής τους επάρκεια λόγω της επιδείνωσης της ποιότητας των στοιχείων του ενεργητικού τους. “Η κρίση αναπόφευκτα θα προκαλέσει ζημιές στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα διότι η επιδείνωση της φερεγγυότητας του ιδιωτικού τομέα θα έχει αρνητικό αντίκτυπο τόσο στην εξυπηρέτηση των υφιστάμενων τραπεζικών δανείων όσο και στη χορήγηση καινούργιων”, αναφέρει χαρακτηριστικά η έκθεση. Και επαναλαμβάνει ότι η δημιουργία μιας Bad Bank αποτελεί μονόδρομο.
Τα δύο σενάρια και ο κίνδυνος κρίσης χρέους
Ειδική αναφορά γίνεται στο ενδεχόμενο η πανδημία να μετατραπεί, ειδικά για χώρες, όπως η Ελλάδα, σε κρίση χρέους. Στην κατεύθυνση αυτή η έκθεση μιλά για τα δύο σενάρια τα οποία επικρατούν σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Σύμφωνα με το καλό σενάριο, η ταχύτητα στη λήψη αποφάσεων, με σημαντικούς πόρους της ΕΕ μετά το αρνητικό σοκ, θα περιορίσει τον κίνδυνο για την ευρωζώνη να βυθιστεί σε ένα αρνητικό σπιράλ συρρίκνωσης του ΑΕΠ και αύξησης του χρέους.
Στο δυσμενές όμως σενάριο, όπου θα ενσκήψει ο δισυπόστατος κίνδυνος μιας ανεξέλεγκτης εξάπλωσης και ανεπαρκών μέτρων αντιμετώπισης, τότε θα ενταθεί ο κίνδυνος μονιμότητας της κρίσης. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, η έκθεση σημειώνει ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να κατευθύνουν σημαντικούς πόρους προκειμένου να χρηματοδοτήσουν τα δημοσιονομικά ελλείμματα.
“Η αρχική προσέγγιση των Βρυξελλών για το ύψος του δημοσιονομικού προγράμματος στο 2-3% θεωρείται εξαιρετικά ανεπαρκής. Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να αξιολογηθεί η αναστολή για μια διετία του Συμφώνου Σταθερότητας, η εξάλειψη των πληθωριστικών στόχων και η προετοιμασία έκδοσης ομολόγων που θα επιτρέπουν την αμοιβαιοποίηση του κινδύνου”, αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Γιατί η ελληνική οικονομία είναι η πιο ευάλωτη
Τέσσερα χαρακτηριστικά καθιστούν την ελληνική οικονομία την πιο ευάλωτη στην κρίση σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες, σύμφωνα με την έκθεση. Το σημαντικό ποσοστό των μικρών επιχειρήσεων, το μικρό ποσοστό του εργατικού δυναμικού που μπορεί να εργασθεί με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων, το υψηλό ποσοστό της συνεισφοράς στο ΑΕΠ του τομέα των υπηρεσιών που επηρεάζονται από την κρίση και τέλος από τα περιορισμένα δημοσιονομικά μέσα για την αντιμετώπιση της κρίσης.
Ταυτόχρονα οι αναλυτές υποστηρίζουν ότι η κρίση βρήκε την ελληνική οικονομία ευάλωτη λόγω της στρεβλής της παραγωγικής δομής και της υπερβολικής εξάρτησης όχι μόνο από τον τουρισμό, αλλά γενικότερα από τις υπηρεσίες. Η κρίση μεταδόθηκε με μεγάλη ταχύτητα πλήττοντας ταυτόχρονα τη ζήτηση και την προσφορά της οικονομίας, προκαλώντας έτσι κάθετη πτώση της κατανάλωσης, των εξαγωγών, των επενδύσεων και τέλος της συνολικής ζήτησης.
Σε ό,τι αφορά τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, όπως σημειώνεται στη μελέτη, αυτές βρίσκονται στο επίκεντρο της κρίσης και η ευπάθειά τους στο σοκ της προσφοράς αλλά και της ζήτησης (ιδίως όσον αφορά τη ρευστότητά τους) θέτει σε σοβαρό κίνδυνο την επιβίωση μεγάλου αριθμού που σύμφωνα με τη μελέτη του ΟΟΣΑ μπορεί να φτάσει το 50% σε παγκόσμιο επίπεδο.
Χρειαζόμαστε ένα νέο τουριστικό προϊόν
Στο σκέλος του τουρισμού, σημειώνεται ότι το μονοδιάστατο προϊόν «ήλιος και θάλασσα» έχει προ πολλού ολοκληρώσει τον κύκλο ζωής του και ακολουθεί πλέον πορεία επιβράδυνσης. Το νέο μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης που τώρα αναδύεται, θα πρέπει να στηρίζεται στον ποιοτικό τουρισμό, όπου οι δυνητικοί επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα για ποιοτικές τουριστικές υπηρεσίες σε προσιτές τιμές (value for money). Το πέρας της υγειονομικής κρίσης θα δείξει του λόγου το αληθές, αναφέρουν οι οικονομολόγοι που συνυπογράφουν την έκθεση.
Ταυτόχρονα το νέο παραγωγικό μοντέλο της χώρας θα πρέπει, σύμφωνα με την έκθεση, να στηρίξει της μεταποίησης με νέες μεγάλες επενδύσεις, απρόσκοπτες χωροθετήσεις νέων μονάδων σε βιομηχανικές περιοχές και άμεση ενσωμάτωση τεχνολογιών και περιβαλλοντικών πρακτικών της λεγόμενης τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης.
Οι προτεινόμενες πολιτικές
Τα μέτρα που προτείνονται από τους ακαδημαϊκούς διαχωρίζονται σε άμεσα και σε μεσο-μακροπρόθεσμου ορίζοντα και εξειδικεύονται στις εξής κατευθύνσεις και τομείς πολιτικής:
1. Δημόσια χρηματοδότηση και πρόσβαση σε αυξημένες τραπεζικές πιστώσεις: Περιλαμβάνει, ως πρώτη ζώνη άμυνας της οικονομίας, όλες τις παρεμβάσεις που στοχεύουν στη διευκόλυνση της πρόσβασης σε δημόσια χρηματοδότηση και τραπεζικές πιστώσεις για ΜμΕ και στη μείωση του σχετικού κόστους δανεισμού, μέτρα για τη δημιουργία ή την ευνοϊκότερη αναδιαμόρφωση κάθε είδους επιδοτούμενης χρηματοδότησης για ΜμΕ που παρέχονται από περιφερειακούς δημόσιους οργανισμούς, όπως άτοκα δάνεια, μη επιστρεπτέα δάνεια, εναλλακτικά χρηματοοικονομικά μέσα, ταμεία εγγύησης πιστώσεων (εθνικά ή και περιφερειακά), η μείωση των τόκων, η αναστολή για τις δόσεις δανείων ή αναδιάταξη των πληρωμών των χρεολυσίων απόσβεσης σε μεγαλύτερες περιόδους.
2. Μέτρα για την προστασία της εργασίας, επιδόματα εργασίας και πρόνοιας: τα μέτρα και οι πολιτικές για τη διατήρηση των επιπέδων απασχόλησης και υποστήριξη των προσωρινά ανέργων εργαζομένων στις ΜμΕ πρέπει να είναι στην πρώτη γραμμή στήριξης μαζί με την παροχή ρευστότητας.
3. Στοχευμένες δράσεις προς την κατεύθυνση αλλαγής του παραγωγικού υποδείγματος της χώρας: Στο πλαίσιο της «πράσινης» και της «γαλάζιας» ανάπτυξης, απαιτείται σχεδιασμός και εφαρμογή μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής για τη στήριξη της βιώσιμης ανάπτυξης στον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα αλλά και ειδικότερα στον τομέα των θαλασσών και των θαλάσσιων μεταφορών συνολικά.
Τη συγγραφική ομάδα της έκθεση αποτέλεσαν:
Μέργος Γεώργιος, Ομότιμος Καθηγητής Τμήματος Οικονομικών Επιστημών, Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (σελ. 48-52) Γάτσιος Κωνσταντίνος, Καθηγητής Τμήματος Οικονομικών Επιστημών, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (σελ. 53-56) Κάπρος Παντελής, Καθηγητής Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Η/Υ, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (σελ. 31-33) Λαγός Δημήτριος, Καθηγητής Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων, Πανεπιστήμιο Αιγαίου (σελ. 40-43) Νεκτάριος Μιλτιάδης, Καθηγητής Τμήματος Στατιστικής και Ασφαλιστικής Επιστήμης, Πανεπιστήμιο Πειραιά (σελ. 44-47) Χιόνης Διονύσης, Καθηγητής Τμήματος Οικονομικών Επιστημών, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (σελ. 7-10) Χλέτσος Μιχάλης, Καθηγητής Οικονομικών, Τμήμα Οικονομικών Σπουδών, Πανεπιστημίου Πειραιώς (σελ. 27-30)Χριστοδουλάκης Νίκος, Καθηγητής Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (σελ. 17-21) Καινούργιος Δημήτρης, Αν. Καθηγητής Τμήματος Οικονομικών Επιστημών & Διευθυντής Κέντρου Μελετών και Εκπαίδευσης Χρηματοοικονομικής (ΚΕΜΕΧ), Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (σελ. 22-26) Παντουβάκης Άγγελος, Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήματος Ναυτιλιακών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Πειραιά (σελ.38-39) Δότσης Γιώργος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήματος Οικονομικών Επιστημών, Εθνικό και Κα-ποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (σελ. 11-16)Ροδόπουλος Νικόλαος, Πρόεδρος ΔΣ της Ελληνικής Εταιρείας Logistics (σελ. 34-37) Σαββάκης Γεώργιος, Επιστημονικός Συνεργάτης Τμήματος Οικονομικών Επιστημών και ΚΕΜΕΧ, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (σελ. 22-26)
Επιμέλεια Έκδοσης: Μπουσούνη Βασιλική, Προϊσταμένη Διεύθυνσης Μελετών και Δραστηριοτήτων ΟΕΕ Μητρόπουλος Φώτης, Μεταδιδακτορικός Ερευνητής και Επιστημονικός Συνεργάτης ΟΕΕ
