Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Η ώρα της αλήθειας για την Ευρώπη έφτασε. Οι επόμενες δέκα ημέρες είναι σίγουρα από τις πιο κρίσιμες στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέχρι… τις επόμενες. Το ευρωπαϊκό οικοδόμημα δέχεται αλλεπάλληλα χτυπήματα, με το προσφυγικό ζήτημα να είναι το σημαντικότερο, ενώ η οικονομική κατάσταση επιδεινώνεται και τα μέτρα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας δείχνουν ανεπαρκή.
Η προσπάθεια της Ευρώπης να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που συσσωρεύονται έχει… οσμή ιταλογερμανικής σύγκρουσης, καθώς, για μία ακόμα φορά, τα σχέδια του Mario Draghi δεν συνάδουν με τις επιθυμίες των Γερμανών.
Ο Ιταλός κεντρικός τραπεζίτης έχει δηλώσει ουκ ολίγες φορές ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα αναλάβει δράση αν αυτό κριθεί απαραίτητο. Τις ίδιες, ωστόσο, αν όχι περισσότερες φορές έχει δηλώσει ο Γερμανός κεντρικός τραπεζίτης, Jens Weidman, ότι η ΕΚΤ πρέπει να είναι προσεχτική και να λαμβάνει υπόψη της τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις.
Το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ συνεδριάζει στις 10 Μαρτίου και οι αναλυτές θεωρούν δεδομένο ότι ο Draghi θα ανακοινώσει κάποιο νέο μέτρο. Θα είναι όμως αυτή η κίνηση αρκετή για να δώσει στην οικονομία της Ευρωζώνης την απαραίτητη ώθηση, σε μία στιγμή που η προσφυγική κρίση μοιάζει ικανή να γκρεμίσει το ευρωπαϊκό οικοδόμημα; Και γιατί οι Γερμανοί δεν θέλουν να μεγαλώσει το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης (QE);
Ίσως πρόκειται για την πιο ιστορική συνεδρίαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Αναλυτές σημειώνουν με νόημα πως την ώρα που η Ευρώπη βρίσκεται στριμωγμένη στα σχοινιά, ο Ιταλός κεντρικός τραπεζίτης καλείται να βρει το «μαγικό φίλτρο» που θα κάνει, επιτέλους, τη διαφορά.
Τι θα κρίνει την απόφαση της ΕΚΤ
Οι φωνές που θέλουν τις κεντρικές τράπεζες, παγκοσμίως, να έχουν εξαντλήσει όλα τα περιθώρια νομισματικής πολιτικής αυξάνονται και πλέον μόνο μία πραγματικά ρηξικέλευθη απόφαση θα μπορούσε να σώσει την παρτίδα για το κοινό νόμισμα.
Όταν η κατάσταση είναι τόσο οριακή και ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, Wolfgang Schaeuble, δηλώνει ότι η δημοσιονομική και η νομισματική πολιτική έχουν εξαντλήσει όλα τα περιθώρια και η μοναδική λύση είναι οι μεταρρυθμίσεις, γίνεται αντιληπτό πως η Γερμανία δεν θα δώσει το πράσινο φως για να ρίξει ο Draghi… λεφτά από ελικόπτερο. Αυτή, όμως, είναι η πάγια στάση της Γερμανίας στα χρόνια της κρίσης.
Σε απάντηση του Γερμανού πολιτικού, ο διοικητής της Τράπεζας της Ιταλίας, Ignazio Visco, δήλωσε, στο περιθώριο του G-20, ότι ο Schaeuble κάνει λάθος και ότι υπάρχουν ακόμη περιθώρια για την εφαρμογή μέτρων νομισματικής πολιτικής που θα συμβάλλουν στην ταχεία βελτίωση των συνθηκών.
Η διελκυστίνδα μεταξύ του «μπλοκ» της Γερμανίας και των υπολοίπων χωρών δεν συναντάται μόνο σε οικονομικό έδαφος, αλλά, λόγω του προσφυγικού, έχει γίνει κυρίως πολιτική. Οι αποφάσεις που θα ληφθούν μέσα στις επόμενες δύο εβδομάδες σε πολιτικό επίπεδο ενδέχεται να λύσουν και τα χέρια του Mario Draghi, όμως, σε κάθε περίπτωση, δεν θα είναι εύκολο να υπάρξει ομόφωνη απόφαση στη συνεδρίαση της 10ης Μαρτίου.
Τα… σίγουρα και τα πιθανά μέτρα
Η ρητορική του Draghi έχει πείσει τους επενδυτές ότι στις 10 Μαρτίου ο Ιταλός θα… πάρει το όπλο του. Μόνο που μέχρι σήμερα τα όπλα της ΕΚΤ έχουν αποδειχθεί σχεδόν άσφαιρα.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τις εκτιμήσεις των αναλυτών, στις αγορές υπάρχει πλήρης βεβαιότητα ότι η ΕΚΤ θα μειώσει το επιτόκιο καταθέσεων στο -0,4%, από -0,3%. Αυτό σημαίνει ότι οι τράπεζες που «παρκάρουν» την περισσευούμενη ρευστότητά τους στην κεντρική τράπεζα θα πληρώνουν μεγαλύτερο τίμημα. Στόχος είναι να υποχρεωθούν τα πιστωτικά ιδρύματα να ρίξουν τα χρήματα αυτά στην οικονομία και κατ' επέκταση να αυξηθεί ο πληθωρισμός.
Όμως αν ήταν τόσο εύκολο να λειτουργήσει αυτό το σχέδιο, θα είχε ήδη συμβεί, σημειώνουν αναλυτές από το Citi του Λονδίνου. Και επειδή τα αποτελέσματα αυτής της «ασύμβατης» νομισματικής επιλογής δεν φαίνονται να επαρκούν, οι αναλυτές προβλέπουν ότι η ΕΚΤ θα μειώσει έως και στο -0,6% το επιτόκιο καταθέσεων μέχρι το τέλος του έτους.
Το πρόβλημα, όμως, είναι πως αν ο Draghi δεν ικανοποιήσει πλήρως τη μανία των αγορών για την εφαρμογή ενός πραγματικά παρεμβατικού μέτρου, τότε υπάρχει μεγάλος κίνδυνος η μείωση του επιτοκίου καταθέσεων να έχει αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα. Για παράδειγμα, αναλυτές αναφέρουν την απόφαση της Bank of Japan και εκτιμούν ότι ο Draghi ενδέχεται να ανακοινώσει ένα σύστημα διπλών επιτοκίων για τις καταθέσεις, εκ των οποίων το ένα θα είναι εξαιρετικά τιμωρητικό.
Πόση… ποσοτική χαλάρωση;
Επαρκούν τα 60 δισ. ευρώ ομολόγων τον μήνα που αγοράζει η ΕΚΤ; Μάλλον, όχι, όμως, όπως εξηγούν αναλυτές, αν αυξηθεί κατά 20 δισ. ευρώ τον μήνα το QE, τότε η Γερμανία ενδέχεται να έρθει αντιμέτωπη με προβλήματα ρευστότητας.
Οι Κεντρικές Τράπεζες αγοράζουν ομόλογα της χώρας τους, υπό την προϋπόθεση ότι η απόδοσή τους είναι υψηλότερη από το επιτόκιο καταθέσεων και έχουν διάρκεια 2 έως 30 χρόνια. Μπορούν να αγοράσουν το 33% κάθε έκδοσης.
Οι αγορές στις οποίες προβαίνει η κεντρική τράπεζα της Γερμανίας αποτελούν, λόγω του μεγέθους της οικονομίας, σχεδόν το ένα τέταρτο του QE. Από τους 51 τίτλους του σχετικού δείκτη του Bloomberg για τα γερμανικά κρατικά ομόλογα, μόνο οι 15 πληρούν τα κριτήρια, που αντιστοιχούν σε 379 δισ. ευρώ, από τα 1,1 τρισ. ευρώ που είναι συνολικά τα ομόλογα στον δείκτη.
Έτσι, σύμφωνα με το ινστιτούτο Bruegel, η Γερμανία μπορεί να αντιμετωπίσει προβλήματα ρευστότητας μεταξύ Απριλίου 2017 και Μαρτίου 2018, ενώ αν αυξηθεί κατά 20 δισ. ευρώ το QE, τότε τα προβλήματα θα εμφανιστούν ακόμη και τον ερχόμενο Νοέμβριο.
