Του Απόστολου Σκουμπούρη
Στους 27.000 τόνους αναμένεται η συνολική φετινή συγκομιδή ελληνικών καπνικών προϊόντων, παρουσιάζοντας μικρή μείωση έναντι του 2015 –λόγω καιρικών συνθηκών– ενώ η τιμή χοντρικής εκτιμάται ότι συνολικά θα είναι ανεβασμένη κατά 7%, σύμφωνα με πρόχειρες εκτιμήσεις από παράγοντες της αγοράς. Ωστόσο ο κλάδος, που για πολλές δεκαετίες, από τα τέλη του 19ου αιώνα έως τα μέσα περίπου του 20ού, ήταν ο στυλοβάτης της ελληνικής οικονομίας και όριζε την τύχη και τη ζωή εκατοντάδων χιλιάδων οικογενειών, αντέχει και δίνει εισόδημα σε περιοχές και εκμεταλλεύσεις που δύσκολα μπορούν να «πάνε» σε άλλες καλλιέργειες.
Η εικόνα από τα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα (οπότε και το προϊόν ήταν μαζί με τη σταφίδα το βασικό εξαγώγιμο, ακόμα και στις ταραγμένες περιόδους των Βαλκανικών Πολέμων) ασφαλώς και έχει αλλάξει, σχεδόν ολοσχερώς. Αποθήκες έχουν ερημώσει ή βρει δεύτερη χρήση φιλοξενώντας άλλες δράσεις, μικρές περιφερειακές καπνοβιομηχανίες έχουν κλείσει, ενώ άλλες έχουν μετασχηματίσει δραστηριότητες. Παρ'' όλα αυτά όμως, παρά το εκ βάθρων αλλαγμένο τοπίο τόσο από πλευράς καλλιεργειών, όσο και από πλευράς ευρωπαϊκών (εμπορικών) σχέσεων, τιμών, φορολογίας αλλά και λαθρεμπορίου, ο κλάδος καπνικών εξακολουθεί να είναι από τους ελάχιστους που συμβάλουν σοβαρά στην πρωτογενή παραγωγή της χώρας, ενώ τα καπνικά είναι από τα βασικά εξαγώγιμα ελληνικά προϊόντα, σύμφωνα και με τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ.
Πιο συγκεκριμένα ο κλάδος της καπνοβιομηχανίας εξακολουθεί να δίνει ζωή σ'' όλη τη Θράκη (Ξάνθη, Ροδόπη) σε χιλιάδες μικροκαλλιεργητές, όντας απολύτως κομβικής σημασίας για περισσότερες από 30.000 οικογένειες. Χώρια οι... παράπλευρες ωφέλειες, χώρια η συνεισφορά σ'' όλο το πλέγμα της υπόλοιπης οικονομικής αλυσίδας έως το τελικό προϊόν.
Το νομοσχέδιο
Στο μεταξύ την περασμένη Πέμπτη το βράδυ υπερψηφίστηκε με ευρύτατη συναίνεση το νομοσχέδιο για τα καπνικά προϊόντα, με τη Νέα Δημοκρατία, το ΠΑΣΟΚ και το Ποτάμι να καταψηφίζουν τις οριζόντιες απαγορεύσεις και το πλαίσιο αδειοδότησης.
Το νομοσχέδιο αποτελεί προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας προς την Οδηγία 2014/40/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 3ης Απριλίου 2014 σχετικά με την κατασκευή, την παρουσίαση και την πώληση προϊόντων καπνού και συναφών προϊόντων. Έτσι προσαρμόζεται η ελληνική νομοθεσία με αυτή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κλείνει μια «θεσμική εκκρεμότητα», σύμφωνα με τον υπουργό Υγείας, Ανδρέα Ξανθό.
Το... οξύμωρο είναι ότι το νομοσχέδιο θέτει κι άλλους περιορισμούς, απαγορεύοντας (και) το ηλεκτρονικό τσιγάρο σε κλειστούς, δημόσιους και επαγγελματικούς χώρους, παρά το γεγονός ότι πολλοί υποστηρίζουν ότι τέτοιες οριζόντιες απαγορεύσεις είναι αντιπαραγωγικές και κυρίως εμποδίζουν την ανάπτυξη των εναλλακτικών του καπνίσματος! Και όλα αυτά παρ'' ότι η χώρα μας είναι το μοναδικό κράτος που δεν έχει καταφέρει –ή δε θέλει– να επιβάλει... κανονική απαγόρευση του καπνίσματος, όπου ορίζει ο νόμος. Η Βουλή λοιπόν ψηφίζει νόμους τους οποίους οι ίδιοι οι βουλευτές δεν εφαρμόζουν, συνεχίζοντας το... θέατρο και το «κρυφτούλι» που έχει καθιερωθεί την τελευταία 6ετία των μνημονίων. Οι καταγγελίες της κας Νίκης Κεραμέως, ότι όντας έγκυος δεν έβρισκε «καθαρό» (άκαπνο) χώρο σ'' όλες τις εγκαταστάσεις της Βουλής, είναι όνειδος για όλο το Κοινοβούλιο.
Θυμίζουμε ότι 16 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ είχαν καταθέσει τροπολογία που έκοβε το προνόμιο πώλησης καπνικών σε ψιλικατζίδικα και μικρά μαγαζάκια, κάτι που θα τα καταδίκαζε σε λουκέτο, όμως η διάταξη αποσύρθηκε μετά τις σφοδρές αντιδράσεις, επιβεβαιώνοντας και την εν γένει... προχειρότητα θεσμών, λειτουργών και... θεματοφυλάκων.
Απαγόρευση για το ηλεκτρονικό τσιγάρο
Το νομοσχέδιο που ψηφίστηκε λοιπόν, παρά τις αντιδράσεις, εξισώνει το ηλεκτρονικό τσιγάρο με το παραδοσιακό κάπνισμα, 
οπότε έγινε δεκτή η άποψη ότι το ηλεκτρονικό τσιγάρο δεν αποτελεί στάδιο για τον περιορισμό του καπνίσματος, αλλά προθάλαμο και δούρειο ίππο προς το κάπνισμα. Μάλιστα προβλέπεται αδειοδότηση για τα συγκεκριμένα προϊόντα ανεξάρτητα εάν αυτά έχουν πάρει έγκριση για κυκλοφορία σε άλλη χώρα της Ε.Ε. Επίσης εξισώνεται η απαγόρευση που (υποτίθεται) υπάρχει για το... κανονικό κάπνισμα και για το άτμισμα σε δημόσιους χώρους.
Τι προσφέρει ο κλάδος στην Οικονομία
Ασχέτως λοιπόν με τα νομοσχέδια και μολονότι το κάπνισμα είναι μια βλαβερή και θανατηφόρα συνήθεια, η καπνοβιομηχανία εξακολουθεί να είναι σημαντικός πυλώνας για την ελληνική Οικονομία. Χιλιάδες εργαζόμενοι, δεκάδες χιλιάδες καλλιεργητές, εξαγωγές σε δεκάδες χώρες, συνάλλαγμα... Σε μια χώρα που έχει υποστεί μνημειώδη αποβιομηχάνιση, το γεγονός ότι υπάρχουν αξιοσημείωτα επενδυτικά προγράμματα σε εξέλιξη είναι σημαντικό.
Ο κλάδος του καπνού είναι από τους πλέον εξωστρεφείς, μιας που πλέον του 90% της εθνικής παραγωγής εξάγεται. Συνολικά, σ'' όλα τα στάδια της αλυσίδας παραγωγής, μεταποίησης, βιομηχανοποίησης και λιανικής πώλησης, εκτιμάται ότι απασχολούνται περισσότερες από 60.000 οικογένειες! Παράλληλα, περισσότερα από 3 δισ. ευρώ ετησίως μπαίνουν στα ταμεία του κράτους από την πώληση καπνικών προϊόντων, μέσω του ειδικού φόρου κατανάλωσης και του ΦΠΑ.
Επίσης, ο κλάδος αποτελεί περίπου το 10% των εξαγωγών των αγροτικών προϊόντων, ενώ το 2015 ήταν το 2ο προϊόν πίσω από το ελαιόλαδο σε ανάπτυξη εξαγωγών. Παράλληλα, είναι κλάδος που έχει δείξει ανθεκτικότητα και αντίσταση στα χρόνια της κρίσης, λόγω της... ιδιαιτερότητάς του.
Γάγγραινα το λαθρεμπόριο – Οι αιτίες της έξαρσης
Το λαθρεμπόριο τσιγάρων είναι μια πραγματική γάγγραινα για τον κλάδο στη χώρα μας και διεθνώς. Το τσιγάρο, όπως έχει «φορτωθεί» τα τελευταία χρόνια με τους φόρους και όλα τα υπόλοιπα, συνδυαστικά με το κοινωνικό status που έχει και ό,τι αυτό πρεσβεύει για δεκαετίες, έχει καταστεί ένα από τα δημοφιλέστερα –παγκοσμίως– προϊόντα λαθρεμπορίου. Η διείσδυση των παράνομων καπνικών στην Ελλάδα τα χρόνια της κρίσης είναι ραγδαία, καθώς το 2009 ήταν μόλις στο 3%, ενώ πλέον ξεπερνά το 22%.
Το 2014 κατασχέθηκαν συνολικά 428 εκατ. τσιγάρα, με την Ελλάδα να βρίσκεται στην 4η θέση του λαθρεμπορίου τσιγάρων πανευρωπαϊκά, πίσω από Λετονία, Νορβηγία και Λιθουανία, με τα λαθραία τσιγάρα να αντιστοιχούν σε άνω του 20% της συνολικής αγοράς, όταν ο πανευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 10,4%.
Εκτιμάται ότι η Ελλάδα χάνει ετήσια έσοδα 670 εκατ. ευρώ από το λαθρεμπόριο 4 δισ. λαθραίων τσιγάρων, σύμφωνα με υπολογισμούς. Πρόκειται για τεράστιο νούμερο απώλειας κεφαλαίων.
Η οικονομική κρίση, η εξέλιξη της τεχνογνωσίας των παράνομων κατασκευαστών, αλλά και η υπερφορολόγηση είναι οι βασικές αιτίες της αύξησης του λαθρεμπορίου στα καπνικά.
Και μόνο ότι έχουν γίνει εφτά αυξήσεις σε πέντε χρόνια, καθιστώντας πλέον το 85% της τιμής ενός πακέτου να είναι... φορολογία, λέει πολλά, αν όχι όλα. Για κάθε ένα ευρώ λοιπόν που πληρώνει ένας καταναλωτής, τα 0,85 ευρώ πάνε στο κράτος, (ΕΦΚ και ΦΠΑ) και μόλις 15 cents σ'' όλη την εφοδιαστική αλυσίδα, καλλιεργητές, κόστος πρώτης ύλης, βιομηχανίες, διανομείς, λιανέμποροι!
Τα λαθραία τσιγάρα, τα οποία διατίθενται στη «μαύρη» αγορά έναντι 12 ευρώ/κούτα, προέρχονται κυρίως από την Κίνα, την Αίγυπτο και το Πακιστάν.
Τα παράνομα πακέτα RGD κοστίζουν 1,5 ευρώ το καθένα, λιγότερο απ' το μισό απ' ότι κοστίζει ένα πακέτο Marlboro ή Prince στα περίπτερα.
Philip Morris International
Ο αμερικανικός κολοσσός, μητρική της μεγαλύτερης ελληνικής καπνοβιομηχανίας Παπαστράτος, έχει δεσμευτεί να απορροφήσει συνολικά 30.000 τόνους την τριετία 2016-2018 από τους Έλληνες καπνοπαραγωγούς, συμφωνία που υπογράφηκε τον περασμένο Φεβρουάριο.
Η εταιρεία δηλαδή θα απορροφήσει το 50% της συνολικής παραγωγής του ελληνικού καπνού, με ό,τι συνεπάγεται αυτό...
Παράλληλα, περισσότεροι από 10.000 καπνοκαλλιεργητές έχουν εκπαιδευτεί σε προγράμματα σε θέματα ασφάλειας εργασίας, σε θέμα ορθών πρακτικών καλλιέργειας κ.ά. Άλλωστε, η καλλιέργεια καπνού ήταν το πρώτο προϊόν που μπήκε στη συμβολαιακή καλλιέργεια από τις αρχές του 1990. Επίσης συμβάλλει με 1,1 δισ. ευρώ στα δημόσια έσοδα (ΕΦΚ, ΦΠΑ, λοιποί φόροι, εισφορές).
Στη Θράκη δεσπόζει η ποικιλία μπασμά, μια εξαιρετική ποικιλία ανατολικού καπνού και, όπως φαίνεται, θα είναι σταθερά ανερχόμενη και στο εγγύς μέλλον. Δίνει στην περιοχή δουλειά σε πάρα πολύ κόσμο, καθιστώντας τη Ροδόπη ως τη μεγαλύτερη ομάδα παραγωγών καπνού στην Ευρώπη, έστω και κατακερματισμένη σε πολλούς μικρούς παραγωγούς.
Παπαστράτος
Η μεγαλύτερη ελληνική καπνοβιομηχανία απασχολεί σήμερα άμεσα και έμμεσα 800 εργαζόμενους, συνεργάζεται με 25.000 λιανοπωλητές και με 700 προμηθευτές. Αποτελεί τη 10η εταιρεία στην Ελλάδα με βάση τον τζίρο για το 2015. Η συνεισφορά της στην καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου καπνικών προϊόντων ανήλθε στα 3,5 εκατ. ευρώ.
(Φωτ.: Τα κεντρικά γραφεία της Παπαστράτος στον Ασπρόπυργο.)
Όπως επισήμανε την περασμένη Τρίτη, σε εκδήλωση για τη συμπλήρωση 85 χρόνων αδιάλειπτης παρουσίας στην οικονομική ζωή της χώρας στον Πειραιά, ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος, κ. Χρήστος Χαρπαντίδης, η εταιρεία εισφέρει το 2,5% των εσόδων του τακτικού προϋπολογισμού (ΦΠΑ και ΕΦΚ), ήτοι 1,1 δισ. ευρώ, ενώ οι αγορές ελληνικών καπνών αντιστοιχούν στο 50% της συνολικής παραγωγής. Σύμφωνα με τον κ. Χαρπαντίδη, μόνο την τελευταία διετία οι αγορές ελληνικών καπνών ανήλθαν σε 150 εκατ. ευρώ. Η Παπαστράτος το 2014-2015 προχώρησε σε μια μεγάλη επένδυση ύψους 25 εκατ. ευρώ στον Ασπρόπυργο Αττικής με τη δημιουργία επτά νέων γραμμών παραγωγής και επεξεργασίας καπνού, καθιστώντας το συγκεκριμένο εργοστάσιο σε εξαγωγικό κέντρο, καθώς το 60% της παραγωγής κατευθύνεται σε περισσότερες από 30 χώρες σε όλο τον κόσμο, από τα Βαλκάνια και την Ευρώπη έως τη Σιγκαπούρη, το Μεξικό και την Ινδονησία.
Καρέλιας
Η Καρέλιας είναι η πιο ιστορική καπνοβιομηχανία της χώρας, μιας και ιδρύθηκε πριν από 128 χρόνια, το 1888. Πιο γνωστά σήματα από τη δεκαετία του ''30 ήταν τα «Εξτρα Καρέλια» και «Αφοί Καρέλια», ενώ σημείο αναφοράς ήταν και τα «Σέρτικα Λαμίας», ένα άφιλτρο «κοντό» τσιγάρο με ευρεία αποδοχή στις λαϊκές μάζες. Τα μεγάλα άλματα τα έκανε κυρίως μετά τη δεκαετία του ''50 όταν και κυκλοφόρησε το ιστορικό σήμα Καρέλια φίλτρο, στη γνωστή θρυλική κασετίνα που έγινε το πιο δημοφιλές και αναγνωρίσιμο τσιγάρο της χώρας.
Η εταιρεία Καρέλια τα τελευταία χρόνια έχει έρθει στο προσκήνιο λόγω της ξεχωριστής εργοδοτικής πολιτικής που εφαρμόζει, που την καθιστά μοναδική περίπτωση στα επιχειρηματικά πράγματα της χώρας. Την τελευταία 5ετία έχει «γυρίσει» στους εργαζόμενους περίπου 10,5 εκατ. ευρώ, με τη μορφή bonus, αυξήσεων, επιδομάτων ή δώρων. Πέρα όμως από την πράγματι εντυπωσιακή εργασιακή πολιτική, είναι μια εταιρεία που καταφέρνει και σημειώνει εντυπωσιακές 
επιδόσεις!
Η Καρέλιας είναι η μεγαλύτερη ελληνικών συμφερόντων καπνοβιομηχανία της χώρας και ο πρώτος εξαγωγέας τσιγάρων της Ελλάδας, καθώς εξάγει σε περισσότερες από 70 χώρες, ενώ το 80% των πωλήσεών της (σε όγκο) πραγματοποιείται εκτός συνόρων. Ταυτόχρονα, είναι μια από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες ανεξάρτητες καπνοβιομηχανίες του κόσμου, κατέχοντας το 0,32% της παγκόσμιας κατανάλωσης, έχοντας παρουσία στη Δυτική και στην Ανατολική Ευρώπη, στη Βόρειο Αμερική, στη Μέση Ανατολή, στην Αφρική, αλλά και στην Άπω Ανατολή.
Διαθέτει θυγατρικές σε Αγγλία, Βέλγιο, Τουρκία και Βουλγαρία. Απασχολεί 525 εργαζόμενους ο όμιλος (488 η εταιρεία).
Είναι από τις λίγες ελληνικές εταιρείες που πραγματοποιεί πωλήσεις άνω των 500 εκατ. ευρώ, ενώ το 2015 ο κύκλος εργασιών ξεπέρασε τα 700 εκατ. ευρώ! Διαθέτει δυνατότητα παραγωγής 45.000.000 τσιγάρων ημερησίως και 45.000 σημεία πώλησης σε όλη την Ελλάδα.
Το 2015 πραγματοποιήθηκαν επενδύσεις 3,5 εκατ. ευρώ με σκοπό την αύξηση της παραγωγικής της δυνατότητας. Για το 2016 έγιναν επενδύσεις σε μηχανολογικό εξοπλισμό ύψους 14,1 εκατ. ευρώ με σκοπό την προσαρμογή της εταιρείας στη νέα κοινοτική οδηγία (αντιαισθητικές φωτογραφίες πάνω σ' όλα τα πακέτα τσιγάρων στην Ε.Ε. από τον Μάιο).
Νέα εποχή για τη ΣΕΚΑΠ
Η ΣΕΚΑΠ, που έχει περάσει από μεγάλες δυσκολίες τα τελευταία χρόνια, βρίσκεται σε φάση ανασύνταξης και ανασυγκρότησης. Η εταιρεία έχει περάσει σε νέο ιδιοκτησιακό καθεστώς, όντας μια μεγάλη επένδυση για τη Βόρεια Ελλάδα, καθώς έχουν δαπανηθεί 35 εκατ. ευρώ. Στη ΣΕΚΑΠ λαμβάνει χώρα τη διετία 2014-2016 μια ολική αναδιάρθρωση σ'' όλους τους τομείς δράσεις, από την παραγωγή, τις εγκαταστάσεις, το προσωπικό, τη διανομή, το desing, το... αμπαλάρισμα, τη δημιουργία νέων σημάτων και την είσοδο σε νέες αγορές.
Η εταιρεία, μετά από αυτήν τη γενικευμένη αναδιάρθρωση την τελευταία 3ετία πέτυχε το 2015 να επιστρέψει στα κέρδη (1,1 εκατ. ευρώ), μετά από μια ζημιογόνα πενταετία. Παράλληλα, το 59% του κύκλου εργασιών, που το 2015 έφτασε στα 22,4 εκατ. ευρώ (+5,5% έναντι του 2014), ήρθε από τις πωλήσεις σε ξένες αγορές, στοιχείο που δείχνει ότι η εταιρεία έχει καλό ρυθμό διείσδυσης σε χώρες που έως πρότινος δεν είχε παρουσία.
Μια από τις βασικές κατευθύνσεις είναι η ανάπτυξη των εξαγωγών, ενώ, κατόπιν άδειας της μητρικής εταιρείας, η ΣΕΚΑΠ παράγει και στέλνει στη Ρωσία τσιγάρα όπως Aroma Rich, Continent, Nasha Marka, Donskoy Tabak, καθώς και το COOPER.
Έχει εγκατασταθεί εξοπλισμός για τη συσκευασία των τσιγάρων σε κασετίνες SENATOR, ενώ εκσυγχρονίστηκε η γραμμή παραγωγής καπνού σε σακουλάκια.
Η ΣΕΚΑΠ προ διμήνου λάνσαρε ένα νέο σήμα με την επωνυμία Cooper Jack, μια φιλόδοξη πρόταση, με καινούριο dising και ιδιαίτερο χαρμάνι, στην τιμή των 3,60 ευρώ το πακέτο. Το προσωπικό της εταιρείας αποτελείται από 172 άτομα.
Θυμίζουμε ότι η ΣΕΚΑΠ ιδρύθηκε το 1975 στην Ξάνθη με στόχο να ενισχύσει τους καπνοπαραγωγούς της περιοχής και να αξιοποιήσει τα προϊόντα τους, ενώ το 2015 είχε μερίδιο αγοράς 4%, με βασικά σήματα τα GR, BF και Cooper. Τον Ιούλιο του 2013, μέσω της συναλλαγής με τους βασικούς μετόχους της Αγροτικής Τράπεζας και του ΣΕΚΕ, το 84,5% της καπνοβιομηχανίας μεταβιβάστηκε στην εταιρεία Donskoy Tabak, η οποία ανήκει στον όμιλο Agrokom του Ιβάν Σαββίδη. Το ποσό της συναλλαγής ήταν 5 εκατ. ευρώ.
Το Hub στον Πειραιά και οι νέες επενδύσεις της British American Tabacco
Τον Ιανουάριο του 2016 η British American Tobacco Hellas ανακοίνωσε νέες επενδύσεις ύψους 100 εκατ. ευρώ σε βάθος τριετίας, «χρίζοντας» τον Πειραιά ως το νέο διαμετακομιστικό στρατηγικό διεθνές κέντρο.
Η λειτουργία του Διεθνούς Διαμετακομιστικού Kέντρου της British American Tobacco στον Πειραιά ξεκίνησε ήδη, και στην πλήρη ανάπτυξή του θα έχει δυνατότητα κάλυψης 10 χωρών. Θα δημιουργήσει έναν διεθνή κόμβο, στον οποίο θα διακινούνται από την Ευρώπη προϊόντα ετήσιας αξίας έως 1,1 δισ. ευρώ και θα μεταφέρονται σε Κύπρο, Μάλτα, με δυνατότητα επέκτασης σε χώρες της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής.
Photo by Benmooe - Own work, CC BY-SA 3.0
Η απόφαση για τη δημιουργία του νέου Hub της εταιρείας στον Πειραιά αναμένεται να έχει πολλαπλά θετικά οφέλη για την κίνηση στο λιμάνι, τις μεταφορές και την ελληνική Οικονομία γενικότερα. Με δυνατότητα να διπλασιάσει τον όγκο προϊόντων, συμβάλλοντας στην απασχόληση στην περιοχή, με μεγάλη αύξηση στη διακίνηση και στον αριθμό των φορτηγών εμπορευματοκιβωτίων, κάτι που θα γίνει εφικτό με τη λειτουργία του Διεθνούς Διαμετακομιστικού Κέντρου.
Η British American Tobacco Hellas είναι μια από τις κορυφαίες εταιρείες προϊόντων καπνού στην ελληνική αγορά. Η εταιρεία στηρίζει πάνω από 10.000 ανθρώπους που απασχολούνται στην παραγωγή καπνού και 30.000 εργαζόμενους στο λιανεμπόριο και στη διανομή σε όλη την Ελλάδα.
