Η διαμάχη για την προτεραιότητα στην ενεργειακή σκακιέρα, η κλιματική αστάθεια, οι τεράστιες δημογραφικές διαφορές ανά ήπειρο, οι μεταναστευτικές πιέσεις, ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας στην καρδιά της Γηραιάς Ηπείρου, η κινέζικη επεκτατική πολιτική, η πολιτική αστάθεια στη Μέση Ανατολή, αλλά και οι αυξανόμενες απειλές στον κυβερνοχώρο, έχουν εκτοξεύσει εδώ και πέντε χρόνια τους προϋπολογισμούς άμυνας διεθνώς.
Η πρώτη μεγάλη αλλαγή στην αμυντική πολιτική πυροδοτήθηκε από τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλτ Τραμπ, ο οποίος όχι μόνο επικεντρώθηκε στην αύξηση του αμερικανικού προϋπολογισμού υπέρ των αμυντικών δαπανών, αλλά απαίτησε από τις χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ να τηρήσουν τη δέσμευση που ανέλαβαν τον Σεπτέμβριο του 2014 και να δαπανούν το 2% του ΑΕΠ τους στην άμυνα, με το 20% να προορίζεται για τον εξοπλισμό.
Υπό την αμερικανική πίεση πολλά μέλη του ΝΑΤΟ ήδη από το 2019 ανακοίνωσαν σχέδια πλήρους συμμόρφωσης και κάλυψης του κενού των αμυντικών τους δαπανών μέχρι το 2024, με τη Γερμανία και τη Γαλλία να έχουν το μεγαλύτερο ποσοστό προσαρμογής, ώστε να καλυφθεί το κενό των αναβαλλόμενων αμυντικών δαπανών.
Ειδικά όσον αφορά την Ευρώπη, η αμερικανική πίεση πλέον είναι περιττή. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και η ρήξη των σχέσεων της με τον δυτικό κόσμο, όπως και η έντονη προκλητικότητα της Κίνας στη θάλασσα της Ταϊβάν, έχουν ωθήσει τις περισσότερες χώρες σε περαιτέρω αυτόβουλη αύξηση των αμυντικών τους δαπανών.
Οι δηλώσεις του Μακρόν μετά την επίσκεψη του στην Κίνα, τόσο στην εφημερίδα «Les Echos» όσο και στη «Politico», είναι κάτι παραπάνω από αποκαλυπτικές για το περιβάλλον που διαμορφώνεται πλέον. «Η στρατηγική αυτονομία πρέπει να είναι η μάχη της Ευρώπης… Δεν θέλουμε να εξαρτόμαστε από άλλους για κρίσιμα θέματα όπως η ενέργεια, η άμυνα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η τεχνητή νοημοσύνη» ήταν μερικές από τις πιο χαρακτηριστικές δηλώσεις του.
Ο Εμανουέλ Μακρόν προέτρεψε ξεκάθαρα την Ευρώπη να αναπτύξει περισσότερη «στρατηγική αυτονομία» ως τρόπο αποφυγής του κινδύνου μετατροπής των χωρών της ΕΕ σε υποτελείς, σε περίπτωση που οι εντάσεις μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων, Κίνας-ΗΠΑ θερμανθούν υπερβολικά.
Προειδοποίησε μάλιστα για αυτό που ονόμασε «εξωεδαφικότητα» του δολαρίου ΗΠΑ, που μπορεί να αναγκάσει τις ευρωπαϊκές εταιρείες να εγκαταλείψουν τις συναλλαγές με τρίτες χώρες ή να κινδυνεύσουν να παραβιάσουν τις κυρώσεις.
Σημειωτέον ότι ο Γάλλος Πρόεδρος κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του στην Κίνα, ταξιδεύοντας με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, προσπάθησε να επιδιώξει σε αντίθεση με την προσέγγιση των ΗΠΑ, μια ισορροπία, τόσο για το εμπόριο και τις επενδύσεις, όσο και για τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της εδαφικής κυριαρχίας της Ουκρανίας.
Λίγες ώρες όμως μετά την αναχώρηση του από την Κίνα, άρχισαν οι στρατιωτικές ασκήσεις γύρω από την Ταϊβάν, ως αντίποινα για την επίσκεψη στις ΗΠΑ από τον Ταϊβανέζο πρόεδρο Τσάι Ινγκ-Γουέν.
Το Πεκίνο προχώρησε σε τριήμερα γυμνάσια με πραγματικά πυρά, με 11 πολεμικά πλοία και 59 στρατιωτικά αεροσκάφη γύρω από τη νήσο, σε μια άσκηση που από την πλευρά τους οι κινεζικές ένοπλες δυνάμεις χαρακτήρισαν ως «προσομοίωση ενός αποκλεισμού της Ταϊβάν».
Το θερμόμετρο ανέβηκε εκ νέου με «την παρείσφρηση» ενός αμερικανικού αντιτορπιλικού σε περιοχή της Νότιας Σινικής θάλασσας με το αμερικανικό Πολεμικό Ναυτικό να χαρακτηρίζει την κίνηση του ως «επιχείρηση ελευθερίας της ναυσιπλοΐας» στην περιοχή.
Είναι προφανές ότι το κλίμα μεταξύ ΗΠΑ-Κίνας έχει αρχίσει να γίνεται επικίνδυνα εύφλευκτο με διακύβευμα την ειρήνη σε μια περιοχή που όπως έχουμε εξηγήσει είναι πολύτιμη για όλους. (σ.σ: Περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε στην ανάλυση «Γιατί η Ταϊβάν είναι πολύτιμη για όλους».
Αν σκεφτούμε ότι το νέο άλμα στις αναδυόμενες τεχνολογίες της κβαντικής πληροφορικής, της Τεχνητής Νοημοσύνης, της αυτόνομης οδήγησης και των 5G τηλεπικοινωνιών θα επιτευχθεί μέσω των προηγμένων αγωγών, ήτοι τα τσιπ με μέγεθος 5 και 3 νανομέτρων και ότι η Ταϊβάν είναι η παγκόσμια υπερδύναμη στην παραγωγή τους, τότε κατανοούμε πολύ καλύτερα τις δηλώσεις του Γάλλου Προέδρου περί στρατηγικής αυτονομίας στην Ευρώπη.
Μιας αυτονομίας που πέρα από τα τσιπ αγκαλιάζει εξίσου τον κλάδο της διαστημικής τεχνολογίας και της άμυνας. Βλέπετε, μια πιθανή ρήξη μεταξύ των ΗΠΑ με την Κίνα θα αναγκάσει τα ευρωπαϊκά κράτη να δημιουργήσουν τα μέσα για να αναλάβουν μεγαλύτερη ευθύνη για τη δική τους ασφάλεια.
Μέσα από αυτό το πρίσμα ήταν απόλυτα αναμενόμενη η πρόσφατη απόφαση των Υπουργών Άμυνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης να εγκρίνουν την τρίτη σημαντική αύξηση του προϋπολογισμού του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας –εφεξής EDA- για το 2023.
Αξίζει δε να τονιστεί ότι ο επιχειρησιακός προϋπολογισμός για τα έργα συνεταιριστικής άμυνας θα αυξηθεί κατά 47% το επόμενο έτος. Ένα σημαντικό μέρος του αυξημένου προϋπολογισμού πρόκειται να επενδυθεί από τον EDA στην καινοτομία μέσω του Hub for Defense Innovation -HEDI- του Οργανισμού.
Οι δαπάνες για άμυνα αυξάνονται και πληθύνονται
Οι ΗΠΑ κρατάνε σταθερά την πρώτη θέση των συνολικών δαπανών για την εθνική άμυνα όπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα που περιλαμβάνει τις 20 χώρες με τις μεγαλύτερες αμυντικές δαπάνες. Μαζί δε με τη συμπληρωματική χρηματοδότηση στην Ουκρανία ο αμερικανικός προϋπολογισμός για άμυνα θα φτάσει φέτος τα 886 δις δολάρια, ξεπερνώντας κατά πολύ τον αρχικό προϋπολογισμό και τα 728 δις του 2022. Υπόψιν δε ότι σύμφωνα με το αίτημα του Προέδρου Μπάιντεν, οι επιπλέον δαπάνες τα επόμενα χρόνια θα προσεγγίσουν τα 274 δις δολάρια. (σ.σ: H Ελλάδα στη συγκεκριμένη κατάταξη βρίσκεται στην 31η θέση).
Τα αεροσκάφη, η ναυπηγική, η διαστημική και η αντιπυραυλική άμυνα εμφανίστηκαν σε μεγάλο βαθμό στις κατανομές του 2023. Αυτό πιθανότατα θα συνεχιστεί τα επόμενα χρόνια, καθώς οι ΗΠΑ κάνουν βήματα στην ανάπτυξη και την ενσωμάτωση αεροσκαφών έκτης γενιάς και πλατφορμών πυραυλικής άμυνας με βάση το διάστημα, ενισχύοντας επίσης τον ναυτικό στόλο.
Από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, παρά τις πρόσφατες αυξήσεις στις αμυντικές δαπάνες, η αμυντική ικανότητα της Ευρώπης έχει σαφώς δρόμο μπροστά της, καθώς δεκαετίες υποεπενδύσεων στέρησαν από τη Γηραιά Ήπειρο κρίσιμες δυνατότητες.
Επιπλέον, o δυτικός συνασπισμός δωρητών αμυντικού εξοπλισμού στην Ουκρανία θα χρειαστεί να αντικαταστήσει όπλα και εξοπλισμό αξίας τουλάχιστον 30 δις ευρώ που έχει δώσει μέχρι στιγμής στους Ουκρανούς, από τον Νοέμβριο του 2022 έως σήμερα.
Η Γερμανία είναι η χώρα με τις μεγαλύτερες εξοπλιστικές δαπάνες στην Ευρώπη, φτάνοντας το 1,5% του ΑΕΠ το 2022 και το 1,6% το 2023.
Ωστόσο, όταν ανακοινώθηκε πέρυσι για πρώτη φορά το ειδικό ταμείο ύψους 100 δις ευρώ για τον εκσυγχρονισμό την επόμενη πενταετία της Bundeswehr -εγκρίθηκε από το κοινοβούλιο τον περασμένο Ιούνιο- ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς ανακοίνωσε ότι ο τελικός στόχος των δαπανών για Άμυνα είναι το 2% του ΑΕΠ, ενώ η Γερμανία είναι έτοιμη να αυξήσει τον αμυντικό της προϋπολογισμό έως και 10 δις ευρώ το επόμενο έτος, προκειμένου να βοηθήσει στη χρηματοδότηση πρόσθετων αναγκών που προκλήθηκαν από τον πόλεμο της Ρωσίας με την Ουκρανία.
Έως το 2024 λοιπόν, οι αμυντικές δαπάνες της Γερμανίας αναμένεται να ξεπεράσουν τα 60 δις ευρώ.
Παράλληλη πορεία ακολουθεί και η αμέσως επόμενη ευρωπαϊκή χώρα σε αμυντικούς εξοπλισμούς - και 9η στη διεθνή κατάταξη, η Γαλλία.
Η Γαλλία αποφάσισε πρόσφατα οι ετήσιοι προϋπολογισμοί για την άμυνα να αυξάνονται από έτος σε έτος κατά τουλάχιστον 3 δις ευρώ έως το 2030,. Πιο συγκεκριμένα, θα προστεθούν 3,1 δισ. ευρώ στον αμυντικό προϋπολογισμό του 2024 και εν συνεχεία ο προϋπολογισμός θα αυξηθεί κατά 3 δις ευρώ το 2025, το 2026 και το 2027 και κατά 4,3 δις ευρώ το 2028, το 2029 και το 2030.
Μέχρι το 2030, ο ετήσιος αμυντικός προϋπολογισμός της Γαλλίας αναμένεται να ξεπεράσει τα 60 δις ευρώ, σχεδόν το διπλάσιο από το ποσό που διατέθηκε το 2017, ύψους 32 δις ευρώ.
Ειδικά το αμυντικό πρόγραμμα της Γαλλίας έχει μια από τις πιο βαριές ατζέντες, από την ανάπτυξη του αεροπλανοφόρου επόμενης γενιάς της χώρας με το όνομα PANG και τις 15 νέες φρεγάτες έως το 2030, εως τον πύραυλο αέρος-επιφανείας μεσαίου βεληνεκούς -ASMPA-R- και την ανάπτυξη του αναμενόμενου διαδόχου του, του πυραύλου τέταρτης γενιάς ASN4G - η ArianeGroup έχει συνάψει σύμβαση για την ανάπτυξη και την κατασκευή του - και από τον αεροπορικό στόλο των νέων Rafale έως το 2035 - τα έχει αναλάβει η Dassault Aviation- εως το Future Combat Air System -FCAS- επόμενης γενιάς, ένα πρόγραμμα μαχητικών και όπλων που αναπτύσσεται από τη Γαλλία, την Ισπανία και τη Γερμανία.
Ο γαλλικός στρατός θα συνεχίσει επίσης να εκσυγχρονίζει τις χερσαίες δυνάμεις του μέσω του προγράμματος γενικής επισκευής «Scorpion», ενώ συνεχίζονται οι μελέτες για το σχεδιασμό του άρματος μάχης επόμενης γενιάς του γαλλογερμανικού συστήματος κύριας μάχης εδάφους –MGCS.
Εντυπωσιακός είναι ο σχεδιασμός και για τον τομέα του διαστήματος, όπου η Γαλλία σχεδιάζει να ξεκινήσει ένα νέο έργο τροχιακής επιτήρησης, χρησιμοποιώντας νανοδορυφόρους για την περιπολία της Geostationary Orbit (GEO). Στόχος θα είναι ο εντοπισμός πιθανών απειλών σε τροχιά για εθνικούς πόρους και η απενεργοποίηση τυχόν απειλής με ενσωματωμένο λέιζερ. Το χρονοδιάγραμμα προβλέπει μέχρι το 2030 το project «Egide» να αναλάβει την αποστολή του δορυφόρου «περιπολίας».
Η Γαλλία αναμένει επίσης την ανάπτυξη ενός συστήματος λέιζερ εδάφους-διαστήματος με το όνομα BLOOMLASE ενώ ο υποθαλάσσιος πόλεμος έχει γίνει επίσης μείζον θέμα από τότε που η πρώην υπουργός Άμυνας Florence Parly δημοσίευσε την πρώτη υποθαλάσσια στρατηγική στις αρχές του 2022. Ο προϋπολογισμός αν και δεν έχει αναφερθεί επισήμως υπολογίζεται ότι θα ανέρχεται σε «εκατοντάδες εκατομμύρια» ευρώ και θα περιλαμβάνει επενδύσεις σε υποβρύχια drones που μπορούν να φτάσουν τα 6.000 μέτρα βάθος, άλλους τύπους υποθαλάσσιων τηλεχειριζόμενων οχημάτων και αναβαθμίσεις σε υπάρχοντα σκάφη.
Εξίσου εντυπωσιακά είναι τα αμυντικά προγράμματα πολλών επίσης ευρωπαϊκών χωρών- και όχι μόνο- αν και δεν μπορούμε να μη σκεφτούμε ότι οι αμυντικοί προϋπολογισμοί θα στερήσουν προφανώς πολύτιμα κονδύλια από κλάδους όπως η Υγεία ή η Παιδεία.
Όπως και να έχει, οι ολοένα υψηλότερες δαπάνες στον κλάδο Defense & Aerospace νομοτελειακά θα μεταφραστούν τουλάχιστον σε μεσαία ως υψηλή μονοψήφια ανάπτυξη για πολλές εταιρείες της βιομηχανίας τα επόμενα χρόνια.
Περισσότερα όσον αφορά τις εταιρείες –σηματωρούς για την αμυντική βιομηχανία:
Η νέα εποχή του αμυντικού κλάδου και οι ακραίες διακυμάνσεις στις τιμές
