Έχουν περάσει περίπου 15 μήνες από την εμφάνιση του νέου κορoνοϊού στη ζωή μας και σχεδόν ένας χρόνος πανδημίας. Η ομαλή ροή της καθημερινότητάς μας, η «κανονικότητα» διακόπηκε απότομα.
Όμως μια τέτοιου είδους διακοπή δεν είναι καινούργια στην Ιστορία. Έχουν μεσολαβήσει και καταγραφεί πλήθος άλλες «διακοπές κανονικότητας», μας έχουν διδάξει πράγματα, μας έχουν κάνει καλύτερους, αποτελεσματικότερους, σοφότερους, ακριβώς γιατί έπρεπε να ανταπεξέλθουμε σε αυτές.
Το ίδιο προσπαθούμε να κάνουμε και τώρα. Και φαίνεται να τα καταφέρνουμε. Έχουμε ήδη απαντήσεις σε πάρα πολλές ερωτήσεις για τον νέο κορωνοϊό και την COVID-19, έχουμε απαντήσεις που δεν δόθηκαν ακόμη, έχουμε όμως και ερωτήσεις που γεννιούνται καθημερινά και πρέπει να απαντηθούν. Η κ. Ευθυμία Κοντέλα Ειδική παθολόγος, Διευθύντρια Τμήματος Επειγόντων Περιστατικών Metropolitan Hospital απαντάει στα συχνότερα ερωτήματα που αφορούν στην πανδημία και μας απασχολούν όλους:
Τι είναι ο κορωνοϊός και τι η λοίμωξη COVID-19;
Οι κορωνοϊοί είναι μια οικογένεια ιών που συνήθως προκαλούν λοίμωξη ποικίλης σοβαρότητας σε ζώα και ανθρώπους. Στους ανθρώπους προκαλούν συχνά αναπνευστικές λοιμώξεις. Περίπου το 1/3 των λοιμώξεων ανώτερου αναπνευστικού στον άνθρωπο μπορεί να προκαλείται από κορωνοϊούς. Στην πόλη Wuhan, επαρχία Hubei, στην Κίνα, εμφανίστηκε συρροή κρουσμάτων πνευμονίας τους τελευταίους μήνες του 2019. Στις 9 Ιανουαρίου 2020 οι υγειονομικές αρχές της Κίνας ανακοίνωσαν ότι πρόκειται για νέο στέλεχος κορωνοϊού (2019-nCoV). Το στέλεχος αυτό που τώρα ονομάζεται SARS-CoV-2 φαίνεται πως είναι υπεύθυνο για την ασθένεια που ονομάζεται COVID-19.
Ποια είναι τα συμπτώματα της νόσου;
Ο ιός προσβάλλει διάφορα άτομα με διαφορετικούς τρόπους. Μεταξύ των ατόμων που εμφανίζουν συμπτώματα, τα περισσότερα (περίπου 80%) αναρρώνουν από την ασθένεια χωρίς να χρειάζονται νοσοκομειακή θεραπεία. Περίπου 15% αρρωσταίνουν σοβαρά και χρειάζονται οξυγόνο και 5% αρρωσταίνουν σοβαρά και χρειάζονται εντατική φροντίδα.
Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα της νόσου είναι δεκατική πυρετική κίνηση ή πυρετός, ξηρός βήχας, αίσθημα κόπωσης και κακουχίας. Άλλα λιγότερο συχνά συμπτώματα της νόσου που μπορεί να επηρεάσουν ορισμένους ασθενείς περιλαμβάνουν διαταραχή ή απώλεια γεύσης και όσφρησης, ρινική συμφόρηση, φαρυγγαλγία, κεφαλαλγία, μυαλγίες, αρθραλγίες, δερματικά εξανθήματα, ναυτία, εμετούς, διάρροιες.
Ακόμα λιγότερο συχνά συμπτώματα που σχετίζονται με σοβαρή νόσηση είναι δύσπνοια, υποξαιμία, ανορεξία, σύγχυση, θωρακαλγία, εμμένουσα υψηλή πυρετική κίνηση (πάνω από 38 ° C) διαταραχές ύπνου, ανησυχία και ευερεθιστότητα, και πιο σοβαρές νευρολογικές επιπλοκές.
Ποια άτομα κινδυνεύουν περισσότερο από τη νόσο;
Οποιοδήποτε άτομο μπορεί να αρρωστήσει με COVID-19 και να νοσήσει σοβαρά ή να πεθάνει σε οποιαδήποτε ηλικία. Φαίνεται όμως πως άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω, και άτομα με υποκείμενα ιατρικά θέματα όπως αρρύθμιστη αρτηριακή πίεση, σακχαρώδη διαβήτη, παχυσαρκία, καρδιακά και πνευμονικά νοσήματα, κακοήθεια υπό χημειοθεραπεία, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εκδήλωσης σοβαρής νόσησης.
Υπάρχουν επιπλοκές σε ασθενείς που αναρρώνουν από τη νόσο;
Οι συχνότερες επιπλοκές σε ασθενείς που αναρρώνουν από την COVID-19 είναι καρδιαγγειακά, πνευμονικά και μυοσκελετικά προβλήματα, πνευμονοπάθεια, διαταραχές συναισθήματος και διάθεσης, νευρολογικές επιπλοκές όπως οξεία σύγχυση, πολυνευροπάθεια, μυοπάθεια, εγκεφαλοπάθεια, επιληπτικές κρίσεις, εγκεφαλική υποξία, γνωσιακές διαταραχές. Λιγότερο συχνά μπορεί να εμφανιστεί θρομβοεμβολική νόσος με έμφραγμα μυοκαρδίου, εγκεφαλικό επεισόδιο, πνευμονική εμβολή, καθώς και ψύχωση και μυοκαρδιοπάθεια.
Τι περιλαμβάνει ο δρόμος προς την ίαση;
Εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως έχουν μολυνθεί από τον κορωνοϊό και πολλοί από αυτούς είναι πλέον και πάλι υγιείς. Υπάρχει και μια «γκρίζα ζώνη» ενός ποσοστού ανθρώπων που προσβλήθηκαν από τον κορωνοϊό, αλλά ήταν ασυμπτωματικοί. Στην περίπτωση που ο ασθενής παρουσιάσει βαριά συμπτώματα, δεν σημαίνει ότι, μετά από εβδομάδες, είναι και πάλι εντελώς υγιής. Τα ερωτήματα παραμένουν: Ποιες είναι οι πιθανές παρενέργειες και πόσο καιρό διαρκούν; Μπορεί και μια ζωή; Το ερώτημα περί διάρκειας δεν μπορεί να απαντηθεί, γιατί δεν είναι ακόμη γνωστές οι μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις για τον ασθενή.
Είναι γνωστό ότι πολλοί ασθενείς μετά από ήπια πορεία της νόσου, αισθάνθηκαν πολύ γρήγορα και πάλι υγιείς. Οι περισσότεροι μπόρεσαν να επιστρέψουν στην καθημερινότητά τους, ωστόσο η αποθεραπεία μπορεί να είναι διαφορετική σε κάθε περίπτωση και φαίνεται να εξαρτάται και από την πιθανή παρουσία υποκείμενων νοσημάτων. Ελάχιστα γνωρίζουμε για την απώλεια γεύσης και όσφρησης, που παρατήρησαν ασθενείς με ήπια συμπτώματα.
Μελέτες δείχνουν ότι μετά από 2 με 3 εβδομάδες τα συμπτώματα εξαφανίζονται στην πλειονότητα των ασθενών. Σε ποσοστό όμως 5 με 10% των περιπτώσεων τα συμπτώματα εξακολουθούν να υπάρχουν για καιρό. Η διάρκεια συμπτωμάτων που μοιάζουν με αυτά της εποχικής γρίπης ήταν μεγαλύτερη από τη διάρκειά τους σε κανονική γρίπη, αλλά αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί και δεδομένο. Η εντατική είναι ο τελευταίος σταθμός για ασθενείς, των οποίων η δύσπνοια έχει φτάσει σε τέτοιο βαθμό που πρέπει να πάρουν οξυγόνο μέσω μηχανικού αναπνευστήρα. Αυτή η μέθοδος εγκυμονεί κινδύνους, γιατί όσο περισσότερο διαρκεί, τόσο περισσότερο ατονούν οι μύες των πνευμόνων. Ιδιαίτερα για τους ηλικιωμένους είναι δύσκολη η επαναφορά στην προηγούμενη κατάσταση.
Σε μερικούς ασθενείς καταγράφονται σοβαρές νευρολογικές παθήσεις, εγκεφαλοπάθειες με συμπτωματολογία όπως ανησυχία, σύγχυση, ενδεχομένως απώλεια μνήμης, ίσως μακροπρόθεσμα ακόμα και εγκεφαλικό. Φαίνεται πως ασθενείς με επίμονα και σοβαρά αναπνευστικά ή νευρολογικά συμπτώματα χρειάζονται πολύ περισσότερο χρόνο αποθεραπείας.
Ποια εμβόλια υπάρχουν;
Το μεγαλύτερο μέρος της έρευνας για τη δημιουργία ανοσίας σχετικά με τα εμβόλια κατά της COVID-19 αφορά την πρόκληση απόκρισης ενάντια σε μια πρωτεΐνη (είτε ολόκληρη, είτε τμήμα αυτής), η οποία βρίσκεται μόνο στον ιό που προκαλεί την COVID-19. Όταν ένα άτομο λαμβάνει το εμβόλιο δημιουργείται ανοσοαπόκριση. Τα περισσότερα εμβόλια κατά της COVID-19 χρειάζονται δύο δόσεις για τη δημιουργία ανοσίας. Εάν το άτομο προσβληθεί αργότερα από τον ιό, το ανοσοποιητικό σύστημα είναι σε θέση να τον αναγνωρίσει και είναι ήδη προετοιμασμένο να του επιτεθεί.
Εμβόλια που αγοράζει η ευρωπαϊκή επιτροπή:
1) Εμβόλια νουκλεϊκού οξέος (mRNA) BIONTECH/PFIZER / MODERNA /CUREVAC
2) Εμβόλια βασισμένα σε πρωτεΐνη: SANOFI/GSK
3) Εμβόλια ιικού φορέα: ASTRAZENECA / JOHNSON & JOHNSON
Εάν το εμβολιασμένο άτομο εκτεθεί αργότερα στον ιό, το φυσικό αμυντικό του σύστημα είναι σε θέση να αναγνωρίσει την πρωτεΐνη του ιού, οπότε και έτοιμο να σκοτώσει τον ιό και να αποτρέψει την είσοδό του στα κύτταρα ή την περαιτέρω εξάπλωσή του.
Τι γίνεται με τα μεταλλαγμένα στελέχη;
Όλοι οι ιοί, συμπεριλαμβανομένου του SARS-CoV-2, μεταλλάσσονται. Οι μεταλλάξεις δημιουργούνται κατά τη διαδικασία του ιικού πολλαπλασιασμού. Οι περισσότερες μεταλλάξεις δεν επιφέρουν κάποια συνέπεια στις ιδιότητες του ιού, αλλά μερικές μπορούν να τον καταστήσουν πιο μολυσματικό ή απειλητικό για τον ξενιστή, δηλαδή τον άνθρωπο.
Παραδείγματα αποτελούν τα στελέχη Β.1.1.7, ή Β.1.351 από το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Νότια Αφρική, αντίστοιχα. Προς το παρόν δεν υπάρχουν ενδείξεις πως τα νέα στελέχη προκαλούν σοβαρότερη νόσο. Το στέλεχος του ιού από τη Νότιο Αφρική πιθανόν να είναι πιο μολυσματικό, κάτι που αν ισχύει, θα χρειαστεί να εφαρμοστούν αυστηρότερα περιοριστικά μέτρα για τον έλεγχο της διασποράς του. Μέχρι τώρα επίσης δεν είναι σαφές εάν η COVID-19 θα γίνει εποχική νόσος.
Υπάρχει αβεβαιότητα σχετικά με την πιθανότητα και τη συχνότητα εμφάνισης νέων μεταλλαγμένων στελεχών, τη μείωση της αποτελεσματικότητας των εμβολίων, το κρίσιμο ζήτημα της ανοσίας μεταξύ των διαφορετικών στελεχών και τη συνέπεια της ανθρώπινης συμπεριφοράς αναφορικά με τα μέτρα πρόληψης.
Ωστόσο, η προοπτική της εποχικότητας της COVID-19 είναι ορατή. Εάν η ανοσία από φυσική μόλυνση ή από εμβολιασμό εξασθενεί, αυτή η προοπτική θα αυξάνεται περαιτέρω. Υπάρχουν πολλά ακόμα να ανακαλύψουμε τους επόμενους μήνες σχετικά με τα στελέχη, τα εμβόλια και την ανοσία.
Η γύρη ευνοεί τη μετάδοση;
Όσο μεγαλύτερη είναι η έκθεση των ανθρώπων στη γύρη που μεταφέρεται αερογενώς, τόσο φαίνεται να αυξάνεται η μεταδοτικότητα ορισμένων αναπνευστικών ιών, μεταξύ των οποίων και ο νέος κορωνοϊός.
Η αερομεταφερόμενη γύρη, όταν εισπνέεται και κολλάει στους πνευμονικούς αεραγωγούς, εξασθενεί το αμυντικό σύστημα των πνευμόνων έναντι της λοίμωξης από τον κορωνοϊό, κάτι που έχει ήδη παρατηρηθεί και στους ιούς των κρυολογημάτων, με συνέπεια να διευκολύνεται ο πολλαπλασιασμός των ιικών εισβολέων μέσα στον οργανισμό.
Οι ερευνητές συνιστούν στους ανθρώπους που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κίνδυνου και ιδιαίτερα σε άτομα με χρόνια αναπνευστικά προβλήματα να φοράνε μάσκα με φίλτρο, που κρατά μακριά τα σωματίδια του αέρα, ιδίως τώρα που αρχίζει η άνοιξη και η γύρη αυξάνεται στο περιβάλλον.
Η Ιστορία θυμίζει και διδάσκει
Η εποχή μας εγγράφεται στην Ιστορία. Οι ζωές μας θα περιγράφονται και θα διδάσκονται στις επόμενες γενεές. Θα μιλούν για τις ημέρες μας. Όπως κάνουμε και εμείς για άλλες παλαιότερες αντίστοιχες καταστάσεις, γιατί η COVID-19 δεν είναι η πρώτη πανδημία που πλήττει τον πλανήτη και αλλάζει ̶ σε μικρό ή μεγαλύτερο βαθμό ̶ τον ρου της ανθρώπινης ιστορίας.
Η πρώτη πανδημία καταγράφηκε το 430 π.Χ., κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, στην πόλη-κράτος των Αθηνών, προκαλώντας τον θάνατο ενός μεγάλου ποσοστού των κατοίκων, μεταξύ των οποίων και ο Περικλής. Η εν λόγω πανδημία ονομάστηκε «Λοιμός των Αθηνών» ή «Σύνδρομο του Θουκυδίδη» και αντιμετωπίστηκε με τη συνεισφορά του Ιπποκράτη, ο οποίος βρισκόταν στην πόλη εκείνο το διάστημα. Εκείνη την πρώτη πανδημία την ακολούθησε, ωστόσο, πλήθος πανδημιών που είχαν αντίκτυπο σε όλη την υφήλιο, δοκιμάζοντας τις ανθρώπινες υποδομές και αντοχές.
