Αλλεπάλληλοι θα είναι οι «μαύροι κύκνοι» στην ενέργεια μέχρι να φτάσουμε στην πράσινη μετάβαση. Καθώς, οι Βρυξέλλες πασχίζουν να σβήσουν τη φωτιά με... νεροπίστολα, η ενεργειακή αγορά βλέπει ότι η παρούσα κρίση είναι μόνο η αρχή. Απουσία επενδύσεων στην αποθήκευση και μηχανισμών ελέγχου στα χρηματιστήρια ρύπων, με την Ευρώπη, από το μονοπώλιο του ΟΠΕΚ, να πηγαίνει σε ένα ακόμη σκληρότερο, αυτό του φυσικού αερίου, η ενεργειακή κρίση του 2021 δείχνει να είναι μια εκ των πολλών που έπονται.
Απουσία επενδύσεων στην αποθήκευση, χωρίς μηχανισμούς αντιστάθμισης τιμών, αποτελεσματικούς ελέγχους από χειραγώγηση των χρηματιστηρίων ρύπων, δίχως εναλλακτικές στην προμήθεια φυσικού αερίου, ο φόβος είναι ότι η κρίση του 2021 αποτελεί απλώς την αρχή.
Τα είπε με σαφήνεια χθες ο Ευάγγελος Μυτιληναίος, τα ίδια λένε και άλλοι παίκτες της αγοράς, μιλώντας για μια απαραίτητη πράσινη μετάβαση που γίνεται χωρίς σχεδιασμό ως προς το καύσιμο «γέφυρα», δηλαδή το αέριο, και αφήνοντας ελευθερία κινήσεων στους traders να βγάζουν υπερκέρδη στα χρηματιστήρια ρύπων. Αντί η Ευρώπη να εξασφαλίσει εγκαίρως τις ποσότητες φθηνού φυσικού αερίου που απαιτούνται για να γίνει η μετάβαση στη πράσινη οικονομία, συνειδητοποιεί μεσούσης της κρίσης ότι δεν υπάρχουν οι κατάλληλες υποδομές αποθήκευσης. Την ίδια στιγμή νέες επενδύσεις σε φυσικό αέριο αποκλείονται από οποιαδήποτε ευρωπαική χρηματοδότηση, καθώς θεωρούνται «βρώμικες» και μη βιώσιμες.
Η επόμενη εξάρτηση
Από τη μία, η Ευρώπη υπεραμύνεται της πράσινης μετάβασης, αλλά από την άλλη η Γερμανία παραμένει ο μεγαλύτερος χρήστης κάρβουνου. Ενώ η ΕΕ δηλώνει με κάθε ευκαιρία ότι πρέπει να απεξαρτηθεί από τη Ρωσία, κινδυνεύει να της συμβεί κάτι αντίστοιχο στο μέλλον με την ηλεκτροκίνηση και τη Κινα. Σήμερα, η ασιατική υπερδύναμη ελέγχει το μεγαλύτερο ποσοστό των παγκόσμιων αποθεμάτων κοβαλτίου, του αναγκαίου δηλαδή συστατικού των σύγχρονων μπαταριών που κινούν τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Και ταυτόχρονα, ένα μεγάλο τμήμα της εφοδιαστικής του αλυσίδας. Οσο η Ευρώπη βιάζεται να στραφεί στην ηλεκτροκίνηση και στην μαζική προμήθεια μπαταριών, βάζοντας τέλος στους ντιζελοκινητήρες, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος η επόμενη εξάρτησή της να προέρχεται από τη Κίνα.
Εγιναν όλα βιαστικά
Η κρίση αναδεικνύει ότι έγιναν όλα πολύ βιαστικά, χωρίς τις απαραίτητες μελέτες και ασκήσεις επί χάρτου απέναντι σε κρίσεις, κενό που αναδεικνύουν οι σπασμωδικές αντιδράσεις της Ευρώπης. «Δεν είναι τόσο παροδικό το φαινόμενο, θα κρατήσει, καθώς η Ευρώπη έχει αυτοπαγιδευτεί», σημειώνουν πηγές της αγοράς, μιλώντας για ανάγκη εξορθολογισμού της αγοράς και λήψης μέτρων, που παρ’ ότι άμεσα, δεν έρχονται, βάζοντας τις βάσεις για ένα δεύτερο ή τρίτο κύμα ακρίβειας.
Στην ίδια κατεύθυνση έδειξε χθες και ο Ευ.Μυτιληναίος, μιλώντας για την πρώτη από μια σειρά κρίσεων, καθώς απουσιάζουν σχέδιο και επενδύσεις που θα μας οδηγήσουν στον στόχο. «Έχουμε αποφασίσει ότι καύσιμο μετάβασης θα είναι το φυσικό αέριο. Ξέρετε πού είμαστε τώρα; Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν ούτε οι υποδομές για να δεχτούν ως καύσιμο μετάβασης το αέριο, ούτε έχουν γίνει οι επενδύσεις τρισεκατομμυρίων για αυτή τη μετάβαση», ανέφερε. Θα έπρεπε να υπάρχουν αποθέματα ασφαλείας, συνέχισε. Για να προσθέσει: «Τώρα στην κρίση σκέφτηκαν οι αρχές στην ΕΕ ότι χρειάζονται μεγάλοι χώροι αποθήκευσης αερίου; Τώρα το αποφασίσαμε; Τι έχει συμβεί: Φύγαμε μπροστά, αφήσαμε στο πλάι τις επενδύσεις σε φυσικό αέριο και πετρέλαιο (μπαίνεις σε μαύρη λίστα των επενδυτών αν ασχολείσαι) και τώρα λέμε δεν έχει φυσικό αέριο γιατί έχει κρύο;».
Ο μηχανισμός ETS και οι traders
Τα παραδείγματα της απουσίας κανόνων του παιχνιδιού που ενισχύουν τους φόβους ότι τα χειρότερα είναι μπροστά, πολλά. Στο μέτωπο της αγοράς δικαιωμάτων CO2, η ΕΕ έφτιαξε ένα μηχανισμό, αφήνοντας την αγορά να διορθώσει τις όποιες αδυναμίες του, με αποτέλεσμα τα παιχνίδια των traders με τους ρύπους, τις καταγγελίες για χειραγώγηση της αγοράς και το διπλασιασμό τιμών από αρχές του έτους (στα 59 ευρώ/ τόνος χθες). Τώρα και κατόπιν εορτής, η ΕΕ εξετάζει να αυστηροποιήσει το μηχανισμό.
Το ίδιο προβληματικά αποδεικνύεται ότι δουλεύει και η χρηματιστηριακή αγορά στον ηλεκτρισμό (target Model). Τώρα που οι τιμές βρίσκονται στα ύψη - 216,74 ευρώ σήμερα το κόστος της μεγαβατώρας- ο καταναλωτής φτάνει να πληρώνει μια τιμή που διαμορφώνεται 100% από τη spot αγορά. Τα τιμολόγιά του, με άλλα λόγια δεν αντανακλούν το πραγματικό κόστος του ενεργειακού μείγματος, που αποτελείται από ένα αυξανόμενο ποσοστό φθηνών ΑΠΕ (30%-35%), ένα ποσοστό ακριβού φυσικού αερίου (30%), ένα ποσοστό επίσης ακριβού λιγνίτη (10%), υδροηλεκτρικά (10%) και εισαγωγές (10%). Αθροίζοντας τα παραπάνω κόστη και υπολογίζοντας μια μέση τιμή, αυτή κανονικά δεν υπερβαίνει τα 100 ευρώ, αντί για τα 200 και πλέον ευρώ, τα οποία πληρώνει.
Ποια η λύση ; Να πάψει να βασίζεται η προμήθεια ρεύματος κατά 100% στα χρηματιστήρια και να περάσουμε σε πράσινα διμερή συμβόλαια, που να αντανακλούν το πραγματικό κόστος. Στη Γερμανία για παράδειγμα, όπως και στη Γαλλία, μόνο το 10% της προμήθειας ρεύματος που καταλήγει στον καταναλωτή περνά από το χρηματιστήριο. Το υπόλοιπο 90% αφορά διμερή συμβόλαια.
Στην πράξη, η ενεργειακή αγορά δεν επιθυμεί να γυρίσει πίσω τους δείκτες, ούτε να ακυρώσει την απανθρακοποίηση ή να καθυστερήσει τη πράσινη μετάβαση. Διαπιστώνει ωστόσο ότι η Ευρώπη εχει αυτοπαγιδευτεί, ότι η απουσία κανόνων, η βιασύνη με την οποία στήθηκαν πολλοί μηχανισμοί, η έλλειψη εναλλακτικών απέναντι στη ρωσική εξάρτηση, είναι το τέλειο καύσιμο για πολλές ακόμη ενεργειακές κρίσεις, για την υπονόμευση του ίδιου του στόχου.
Αν οι ανακοινώσεις της Κομισιόν αφορούν γενναίες παρεμβάσεις με μεταρρυθμίσεις και άρση στρεβλώσεων, τότε θα έχει γίνει ένα πρώτο βήμα, λένε οι συνομιλητές μας. Αν αντίθετα, δούμε μια ακόμη ανακύκλωση χρημάτων των ευρωπαίων φορολογουμένων, μέσω νέων επιδοτήσεων απλώς για να μειωθεί προσωρινά η τιμή στο ρεύμα, τότε θα έρθουμε ακόμη πιο κοντά στην επόμενη ενεργειακή κρίση.
