Ο Βλαντιμίρ Πούτιν δοκιμάζει, επιτυχώς μέχρι στιγμής έστω, την υπομονή ή για την ακρίβεια την ανυπομονησία του Ντόναλντ Τραμπ για τη λήξη ενός πολέμου που σε κάθε περίσταση ο Αμερικανός πρόεδρος διατείνεται ότι επί δικής του θητείας δεν θα είχε ξεκινήσει ποτέ. Η υπομονή που δοκιμάζεται συνήθως γίνεται θυμός. Όμως, ο θυμός του Ντόναλντ Τραμπ δεν κατευθύνεται στον θύτη.
Έχουν περάσει 46 ημέρες αφότου το Κίεβο συμφώνησε δίχως όρους, προϋποθέσεις και αστερίσκους με την πρόταση Τραμπ για εκεχειρία διάρκειας 30 ημερών στην Ουκρανία. Το Κρεμλίνο αρνήθηκε. Αντί να εισπράξει η ρωσική πλευρά την αμερικανική οργή υπό μορφή ουσιαστικής πίεσης για να συμφωνήσει σε κατάπαυση του πυρός, η διαπραγματάτευση μετατοπίστηκε απευθείας σε ένα αμερικανικό «ειρηνευτικό σχέδιο» που είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό, αν και όχι εξ ολοκλήρου, υπέρ της Μόσχας.
Η Ρωσία επιδίδεται εντέχνως στην επιχείρηση «αγοράζω χρόνο» για να επεκτείνει τα εδαφικά κέρδη και να διαπραγματευτεί διμερώς με τις Ηνωμένες Πολιτείες τους δικούς της όρους για τη μεταπολεμική Ουκρανία γνωρίζοντας ότι ο Ντόναλντ Τραμπ αδημονεί να επιδείξει τη μεγάλη διπλωματική «νίκη» που έχει προαναγγείλει και να αναβιώσει τους επιχειρηματικούς δεσμούς με τη Μόσχα.
Η χθεσινή τέταρτη κατά σειρά επίσκεψη του ειδικού απεσταλμένου και προσωπικού φίλου του Τραμπ Στιβ Γουίτκοφ στη Μόσχα για χειραψίες και συνομιλίες με τον Βλαντιμίρ Πούτιν ήλθε καθώς ενώπιον του Κιέβου έχει τεθεί υπό μορφή τελεσιγράφου μία πρόταση ισοδύναμη με συνθηκολόγηση, η οποία οριστικοποιήθηκε στον Λευκό Οίκο κατόπιν της προηγούμενης συνάντηση Πούτιν-Γουίτκοφ στην Αγία Πετρούπολη στις 11 Απριλίου. Ερήμην της Ευρώπης και της ίδιας της Ουκρανίας κινούνται τα νήματα καθώς η Δύση όπως τη γνωρίζαμε δεν υπάρχει πια και το Κίεβο συμπιέζεται όλο και περισσότερο ανάμεσα στους ελιγμούς της Ουάσινγκτον και της Μόσχας.
Η έκρηξη παγιδευμένου αυτοκινήτου που κόστισε τη ζωή στον υποστράτηγο Γιάροσλαβ Μοσκάλικ ανήμερα της επίσκεψης Γουίτκοφ στη Ρωσία -η οποία φέρει τα σημάδια ανάλογων ουκρανικών ενεργειών στο παρελθόν και για την οποία η Μόσχα κατηγόρησε το Κίεβο- επιβαρύνει περαιτέρω το κλίμα όσον αφορά τη συνομιλία που ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι έχει δηλώσει ότι θα επιδιώξει να έχει σήμερα με τον Ντόναλντ Τραμπ στο περιθώριο της κηδείας του Πάπα Φραγκίσκου στη Ρώμη, η οποία και λαμβάνει τη μορφή μίας άτυπης διεθνούς συνόδου κορυφής λόγω της παρουσίας δεκάδων αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων για το τελευταίο αντίο στον προκαθήμενο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.
Ο Γιάροσλαβ Μοσκάλικ ήταν αναπληρωτής επικεφαλής της Κύριας Επιχειρησιακής Διεύθυνσης του Γενικού Επιτελείου των Ρωσικών Ενόπλων Δυνάμεων. Διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στη στρατιωτική στρατηγική και συντονισμό, ιδιαίτερα σε επιχειρήσεις συνδεόμενες με την Ουκρανία. Ήταν μέλος της ρωσικής αντιπροσωπείας στις διαπραγματεύσεις του αποκαλούμενου Σχήματος της Νορμανδίας μετά την προσάρτηση της Κριμαίας και την εισβολή στο Ντονμπάς το 2014, ενώ κατά τα ρωσικά μέσα συμμετείχε σε συνάντηση του 2019 σχετικά με τις συμφωνίες Μινσκ, στην οποία είχε παραστεί επίσης ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Πρόκειται για τη δεύτερη δολοφονία Ρώσου αντιστράτηγου σε τέσσερις μήνες. Οι υπηρεσίες πληροφοριών του Κιέβου είχαν παραδεχθεί ότι βρίσκονταν πίσω από τη δολοφονία του Ιγκόρ Κιρίλοφ τον περασμένο Δεκέμβριο.
Στη Ρώμη, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι προσβλέπει να αξιοποιήσει τη συγκυρία ελπίζοντας να μπορέσει να επηρεάσει κατά το δυνατόν τη διαδικασία. Θα είναι η πρώτη προσπάθεια κατ’ ιδίαν προσέγγισης του Αμερικανού προέδρου μετά το δημόσιο λεκτικό «μαστίγωμα» του Ζελένσκι από τους Ντόναλντ Τραμπ και Τζέι Ντι Βανς στο Οβάλ Γραφείο στα τέλη Φεβρουαρίου. Δεδομένης όμως της οργής Τραμπ που διοχετεύεται σχεδόν αποκλειστικά κατά του Ζελένσκι -ιδίως όσον αφορά το ζήτημα της αναγνώρισης της ρωσικής κυριαρχίας στην Κριμαία- πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι στην πραγματικότητα ίσως είναι καλύτερα να μην έλθουν ενώπιος ενωπίω στη σημερινή κηδεία του ποντίφικα στο Βατικανό.
Παρά την άρνηση του Πούτιν να συμφωνήσει στην αμερικανική πρόταση κατάπαυση του πυρός 30 ημερών και τις συνεχείς πυραυλικές επιθέσεις στην Ουκρανία, ο Τραμπ κατακεραυνώνει διαρκώς τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι ενόσω υιοθετεί τα ρωσικά αφηγήματα για τον πόλεμο και τις ρωσικές απαιτήσεις. Το «Βλαντιμίρ, σταμάτα» μετά τους βομβαρδισμούς στο Κίεβο -που δεν συνοδεύτηκε από σκληρή καταδίκη αλλά έγινε επισήμανση για «πολύ κακό timing»- ήταν μία παρένθεση ανάμεσα στις κατηγορίες κατά του Ζελένσκι ότι ευθύνεται για τον πόλεμο, τις προειδοποιήσεις ότι εάν δεν συμφωνήσει θα χάσει όλη τη χώρα, μέχρι του σημείου ότι η… «παραχώρηση» του Πούτιν είναι να μην καταλάβει ολόκληρη την Ουκρανία κατά τα όσα ανέφερε σε συνέντευξή του στο Time.
Ο Ρώσος πρόεδρος έχει εκμεταλλευτεί μία αποδυναμωμένη διατλαντική συμμαχία και έχει παρατείνει τις «ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις» αρκετά ώστε να παρουσιαστεί η Ουκρανία ως εμπόδιο, και οι επόμενες ημέρες προδιαγράφονται κρίσιμες για το Κίεβο με την πλευρά Τραμπ να έχει ανεβάσει πλέον στο «κόκκινο» την πίεση καθώς ο Αμερικανός πρόεδρος επιδιώκει να επιδείξει απτή πρόοδο πριν συμπληρώσει 100 ημέρες στην προεδρία την προσεχή Τρίτη. Ήταν «σχήμα λόγου» λέει τώρα ο Τραμπ για τα περί τερματισμού του πολέμου σε 24 ώρες, όμως πιέζει για απαντήσεις-υποχωρήσεις πριν κλείσει 100 μέρες στην προεδρία, ενώ παράλληλα συντηρεί την απειλή εξόδου των ΗΠΑ από τις διαπραγματεύσεις.
Από τα πλέον ακανθώδη και αμφιλεγόμενα σημεία του σχεδίου Τραμπ είναι η πρόθεση για de jure αναγνώριση από τις ΗΠΑ της ρωσικής κυριαρχίας στη χερσόνησο της Κριμαίας, γεγονός που εγείρει επικίνδυνο προηγούμενο διεθνώς. Αντίκειται στο Διεθνές Δίκαιο και στην αρχή ότι τα σύνορα δεν μπορούν να επαναχαραχθούν διά της βίας -κανόνας που έχει καθορίσει την παγκόσμια σταθερότητα από το 1945 και την ίδια την αμερικανική εξωτερική πολιτική. Η πρόταση περιλαμβάνει επίσης de facto αναγνώριση σχεδόν του συνόλου των ρωσοκρατούμενων εδαφών μετά την εισβολή του 2022.
Ο Ουκρανός πρόεδρος γνωρίζει ότι η μετάβαση από τον Μπάιντεν στον Τραμπ καθιστά αδύνατη μια ολοκληρωτική υπεράσπιση της χώρας έναντι της Ρωσίας, πολλώ δε μάλλον την ανάκτηση της Κριμαίας που έχει προσαρτηθεί παράνομα από τη Ρωσική Ομοσπονδία από το 2014. Ωστόσο δεν θέλει, ούτε και μπορεί βάσει του Συντάγματος, να αναγνωρίσει επίσημα τον εδαφικό ακρωτηριασμό του ενός πέμπτου της Ουκρανίας, με την ελπίδα μιας έστω μερικής ανάκτησης όταν πλέον ο Πούτιν θα έχει φύγει..
Καθώς λάμβαναν χώρα χθες οι συνομιλίες Πούτιν-Γουίτκοφ στο Κρεμλίνο, ο Ζελένσκι επαναλάμβανε πως η Κριμαία ανήκει στην Ουκρανία και καλούσε εκ νέου τις ΗΠΑ να ασκήσουν πίεση στη Ρωσία, τονίζοντας ότι είναι εκείνη που δεν έχει αποδεχθεί την εκεχειρία που εισηγήθηκε ο Ντόναλντ Τραμπ και εκείνη που δεν επιθυμεί την ειρήνη. Η συνάντηση στο Κρεμλίνο διήρκησε τρεις ώρες και χαρακτηρίστηκε από σύμβουλο της ρωσικής προεδρίας εποικοδομητική όχι μόνο στο σκέλος της Ουκρανίας, αλλά και σε διμερές επίπεδο.
Μεταξύ άλλων συζητήθηκε η προοπτική για απευθείας συνομιλίες μεταξύ Μόσχας και Κιέβου, κατά τον Γιούρι Ουσάκοφ. Πρόκειται για το υποτιθέμενο «άνοιγμα» που έκανε προ ημερών ο Πούτιν για απευθείας συνομιλίες με το Κίεβο για τα… μάτια του Τραμπ. Πληροφορίες του Bloomberg ανέφεραν πως ο Στιβ Γουίτκοφ επρόκειτο να ζητήσει από τον Πούτιν να εγκαταλείψει τα περί αποστρατιωτικοποίησης της Ουκρανίας, δεδηλωμένο πολεμικό στόχο, ως μέρος μίας ευρύτερης προσπάθειας για εξασφάλιση εγγυήσεων στο Κίεβο.
Η απόσταση που χωρίζει την προεδρία Τραμπ από το Κίεβο και τους Ευρωπαίους συμμάχους του για την πορεία της διαδικασίας καταγράφεται στο σχέδιο που παρουσίασε ο Στιβ Γουίτκοφ στις 17 Απριλίου στη συνάντηση με τους Ευρωπαίους στο Παρίσι και στην αντιπρόταση και συντάχθηκε στις 23 Απριλίου στο Λονδίνο (όπου αποφάσισαν την τελευταία στιγμή να μην μεταβούν ως ήταν προγραμματισμένο οι Μάρκο Ρούμπιο και Στιβ Γουίτκοφ). Τα έγγραφα έφερε κατ’ αποκλειστικότητα χθες στη δημοσιότητα το πρακτορείο Reuters και οι αποκλίσεις κυμαίνονται από το εδαφικό έως τις εγγυήσεις ασφαλείας.
Το αμερικανικό σχέδιο προβλέπει ότι ο αποκαλούμενος «συνασπισμός των προθύμων» υπό την ηγεσία του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας θα εγγυηθεί την ασφάλεια στην Ουκρανία χωρίς τις ΗΠΑ, ενώ οι Ευρωπαίοι ζητούν να δοθούν «ισχυρές» εγγυήσεις υπό τη μορφή της δέσμευσης που απορρέει από το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ ότι θα προστρέξουν όλοι σε βοήθεια εάν η Ουκρανία δεχθεί επίθεση.
Στην αντιπρόταση το Κίεβο και η ευρωπαϊκή πλευρά δεν αποδέχονται να αποκλείσουν οι ΗΠΑ δια παντός την Ουκρανία από το ΝΑΤΟ, προτιμώντας να παρακάμψουν το ζήτημα, και δεν αποδέχονται επίσης καμία προσπάθεια να περιοριστούν η αποστολή οπλισμού ή ευρωπαϊκές δυνάμεις στο έδαφος της Ουκρανίας. Καίριο σημείο είναι ότι οι Ουκρανοί και οι Ευρωπαίοι θα συζητήσουν το εδαφικό ζήτημα μόνο μετά την έναρξη ισχύος εκεχειρίας. Η αμερικανική συμφωνία προσφέρει νομική αναγνώριση της παράνομης προσάρτησης της Κριμαίας από τη Ρωσία και την de facto αναγνώριση του ρωσικού ελέγχου άλλων τεσσάρων κατεχόμενων περιοχών, συμπεριλαμβανομένου ολόκληρου του Λουχάνσκ.
Το αμερικανικό σχέδιο προβλέπει άμεση άρση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας από το 2014 και έπειτα, ενώ στην αντιπρόταση γίνεται λόγος για σταδιακή χαλάρωση μετά από μια βιώσιμη ειρήνη. Εξίσου βαρύνουσας σημασίας είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχει ρητή αναφορά στο σχέδιο Γουίτκοφ για τα παιδιά που απήχθησαν και μεταφέρθηκαν παράνομα στη Ρωσία, αλλά έχει κεντρική θέση στην ευρωπαϊκή-ουκρανική απάντηση.
