Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Στενεύουν ασφυκτικά τα περιθώρια για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν καθώς μέσα στις επόμενες ημέρες θα πρέπει να λάβει κρίσιμες αποφάσεις με στόχο την αντιστροφή του κλίματος πριν είναι πολύ αργά για την τουρκική οικονομία, ίσως και για τον ίδιο.
Τα μεγάλα οικονομικά προβλήματα της Τουρκίας, τα οποία έχουν καλυφθεί τα τελευταία χρόνια και «κρύφτηκαν» κάτω από το πέπλο της προεκλογικής περιόδου – άλλωστε αυτός ήταν ένας από τους βασικότερους λόγους που προκηρύχθηκαν πρόωρες εκλογές - γίνονται πλέον ορατά και φέρνουν τη χώρα πιο κοντά σε μια νέα οικονομική κρίση παρόμοια με αυτή που την οδήγησε στο παρελθόν στο ΔΝΤ.
Μπορεί ο πληθωρισμός να είναι στο 15% και όχι στο 60% όπως το 2001 και τα επιτόκια στο 17% και όχι στο 3.000%, όμως αν συνεχίσει έτσι ο Ερντογάν τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί.
Αναμφίβολα, η εβδομάδα που πέρασε ήταν μία από τις πιο περίεργες στα 15 χρόνια που βρίσκεται στην εξουσία ο αρχικά πρωθυπουργός, μετέπειτα πρόεδρος και σήμερα… σουλτάνος. Από τη μία γιόρτασε την εκλογική του νίκη και την απόλυτη κυριαρχία του μετά την εφαρμογή της συνταγματικής αναθεώρησης και από την άλλη είδε το τουρκικό νόμισμα και το χρηματιστήριο να καταγράφουν τη μεγαλύτερη πτώση από την παγκόσμια κρίση του 2008.
Αυτή τη στιγμή ο Ερντογάν, πιο ισχυρός σε ό,τι αφορά τη συγκέντρωση εξουσιών από ποτέ, δείχνει έτοιμος να πάει κόντρα στις αγορές, στους οίκους αξιολόγησης, στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και σε οποιονδήποτε του χαλάει το πάρτι της εκλογικής του νίκης.
Όμως, δύο ακριβώς χρόνια από την αποτυχημένη προσπάθεια πραξικοπήματος στη Τουρκία, ο σουλτάνος δέχεται το ένα «χαστούκι» μετά το άλλο. Την Πέμπτη ήταν το ΔΝΤ που έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου και την Παρασκευή η Fitch. Ο Τούρκος πρόεδρος γίνεται δέκτης ηχηρών προειδοποιήσεων να αλλάξει ρότα και να αφήσει στην άκρη τις ανορθόδοξες πολιτικές διότι το χείλος του γκρεμού είναι κοντά.
Ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ, Τζέρι Ράις, κάλεσε τον Ερντογάν να εφαρμόσει τις κατάλληλες οικονομικές πολιτικές και να εγγυηθεί την «πλήρη ανεξαρτησία» της κεντρικής τράπεζας της χώρας. Ο οίκος Fitch, από την πλευρά του, υποβάθμισε το αξιόχρεο της Τουρκίας πιο βαθιά στην κατηγορία «junk» σε «ΒΒ», προειδοποιώντας για μεγάλους κινδύνους στην περίπτωση που ο Τούρκος πρόεδρος συνεχίσει να προσπαθεί να εξυγιάνει την τουρκική οικονομία με… γιατροσόφια.
Την Πέμπτη 12 Ιουλίου η τουρκική οικονομία έφτασε πολύ κοντά σε ένα οικονομικό σοκ όταν η λίρα «άγγιξε» το ψυχολογικό επίπεδο των 5 λιρών ανά δολάριο, υπό το βάρος της επιμονής του Ερντογάν να μειώσει τα επιτόκια. Μην ξεχνάμε ότι πλέον ο σουλτάνος είναι αυτός που αποφασίζει και για τη νομισματική πολιτική της Τουρκίας. Μέσα στο 2018 το τουρκικό νόμισμα έχει υποχωρήσει σε ποσοστό 27% έναντι του δολαρίου προκαλώντας τεράστια προβλήματα, με τον πληθωρισμό να έχει σκαρφαλώσει στο 15%.
Το ΑΕΠ μπορεί να αναπτύσσεται με τρελούς ρυθμούς, ωστόσο, εκτός από το 2009 και το 2015 η ανάπτυξη δεν ήταν… καλής ποιότητας, αφού στηρίχθηκε σε υπερβολικό εξωτερικό δανεισμό που δεν κατευθύνθηκε σε παραγωγικές επενδύσεις. Ήδη, η Fitch προβλέπει ότι η ανάπτυξη φέτος θα περιοριστεί στο 3,8% από 7,4% πέρσι, κάνοντας λόγο για μεγάλη πιθανότητα «ανώμαλης προσγείωσης» της τουρκικής οικονομίας.
Μπορεί ο Ερντογάν να εφαρμόσει – μαζί με τον γαμπρό του – ένα αναπτυξιακό μοντέλο που θα βασίζεται στην παραγωγικότητα και θα έχει μακροπρόθεσμο ορίζοντα;
Αναλυτές εκτιμούν ότι ο σημαντικότερος παράγοντας περιορισμού των κινδύνων για την Τουρκία ήταν η δημοσιονομική πειθαρχία της περιόδου 2001-2008, όταν βρισκόταν σε πρόγραμμα του ΔΝΤ. Το πλάνο του Εντογάν είναι επικίνδυνο καθώς η ανάπτυξη που έχει κατά νου έχει ως κεντρικό άξονα τις δημόσιες επενδύσεις όταν τα επιτόκια αυξάνονται και η ρευστότητα στερεύει, γεγονός που μπορεί να την οδηγήσει πολύ γρήγορα στον δημοσιονομικό γκρεμό.
Σήμερα, το μεγαλύτερο πρόβλημα της Τουρκίας είναι το εξωτερικό χρέος και τα άνω των 200 δισ. δολάρια που χρωστάνε οι τουρκικές επιχειρήσεις. Με τη λίρα να εκτιμάται ότι θα συνεχίσει να διολισθαίνει, ο Ερντογάν πρέπει να βρει μία «μαγική» λύση, αλλιώς θα χρειαστούν κεφάλαια και τεχνογνωσία, πειθαρχία και άλλα χαρακτηριστικά που… θυμίζουν ΔΝΤ.
Όσο οι επενδυτές θα εγκαταλείπουν την Τουρκία, τόσο ο Τούρκος πρόεδρος θα στριμώχνεται στη γωνία και κάποια στιγμή ίσως είναι αναγκασμένος να ακολουθήσει την Αργεντινή και να ξεκινήσει συζητήσεις με το Ταμείο. Εκείνη η στιγμή θεωρείται πολύ κρίσιμη για το μέλλον της χώρας γιατί αν ο Ερντογάν δεν διασφαλίσει ότι θα κερδίσει κάτι στο πλαίσιο ενός ευρύτερου deal, είναι απίθανο να δώσει τα κλειδιά της Τουρκίας στο ΔΝΤ. Και αν δεν πειστεί να πειθαρχήσει, όπως έκανε όταν ανήλθε στην εξουσία, τότε θα ρισκάρει μία νέα μεγάλη κρίση και το μέλλον του ίδιου θα είναι δυσοίωνο…
