Photo by Eric Fischer (modified)
Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Με απίστευτη ταχύτητα εξελίσσεται η τραπεζική κρίση στην Ιταλία και κάθε ημέρα που περνάει η Ευρώπη έρχεται πιο κοντά στο να αντιμετωπίσει μία κατάσταση που δεν θυμίζει σε τίποτα το ελληνικό ζήτημα. Γιατί αν η πιθανότητα του Grexit απειλούσε με ντόμινο απρόβλεπτων εξελίξεων την Ευρωζώνη το 2010, το 2012 και το 2015, η ιταλική κρίση δεδομένα «δοκιμάζει» την πολιτική και οικονομική συνοχή ολόκληρης της ένωσης.
Το ερώτημα που καλείται να απαντήσει η ηγεσία της Ευρώπης είναι σαφές: πόσο αντέχουν οι τράπεζες να… καλύπτουν τα «κόκκινα» δάνεια πριν χρειαστεί να αναλάβουν μέρος του βάρους οι καταθέτες. Με άλλα λόγια, πόσο κοντά είναι το bail-in; Μόνο τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα Ιταλίας και Ελλάδας φτάνουν τα 480 δισ. ευρώ!!!
Ο συνδυασμός του Brexit και των ιταλικών πολιτικών και οικονομικών ανησυχιών δεν αφήνει περιθώρια εφησυχασμού και όλοι γνωρίζουν στην Ευρώπη ότι ενδεχόμενη κλιμάκωση της τραπεζικής κρίσης θα φέρει στην επιφάνεια γαλλικούς και γερμανικούς σκελετούς.
Όταν ο Mario Draghi έλεγε ότι η ΕΚΤ είναι έτοιμη να κάνει ότι είναι απαραίτητο στην περίπτωση του Brexit, τα προβλήματα των ιταλικών τραπεζών ενώ ήταν γνωστά δεν είχαν λάβει την… απαραίτητη δημοσιότητα. Τουλάχιστον σε τέτοιο βαθμό που να αναγκάζουν τους αναλυτές να χρησιμοποιούν «απαγορευμένες» έννοιες, όπως το bail-in, το bank run και η υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας. Αυτό όμως συμβαίνει σήμερα.
Είναι ίσως η πρώτη φορά που η Ευρώπη καλείται να αντιμετωπίσει μία κρίση της οποίας η άμεση και επιθετική αντιμετώπιση δεν μπορεί να περιμένει. Η συνηθισμένη πρακτική που έχουμε δει να επιλέγεται καθ'' όλη τη διάρκεια της ελληνικής κρίσης, με τους Ευρωπαίους να εφαρμόζουν το γνωστό «kicking the can down the road», είναι βέβαιο ότι στην περίπτωση της Ιταλίας μόνο καταστροφικές συνέπειες μπορεί να έχει. Συνέπειες που δεν θα αφορούν μόνο την Ιταλία, όπως συνέβη στην περίπτωση της Ελλάδας, αλλά το σύνολο του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.
Παρ' όλα αυτά, οι Γερμανοί δείχνουν… ατάραχοι. Ο Wolfgang Schaeuble δηλώνει ότι η Ιταλία δεν ζητάει κάποια ειδική μεταχείριση στο θέμα των τραπεζών και γενικότερα οι αντιδράσεις των Γερμανών αξιωματούχων μόνο πανικό δεν φανερώνουν.
Στο μεταξύ, το σκηνικό στις αγορές είναι πραγματικά εκρηκτικό με τις αποδόσεις των ιταλικών ομολόγων να παίρνουν την ανιούσα, τις μετοχές των ιταλικών τραπεζών να δέχονται αλλεπάλληλα χτυπήματα (χάνουν 30% της αξίας τους από το βρετανικό δημοψήφισμα και 57% μέσα στο 2016) και το ευρώ να κινείται «σαστισμένα» χωρίς να είναι σαφές αν οι πιέσεις έχουν ιταλική ή βρετανική προέλευση.
Θα πάρει… πάνω της τα «κόκκινα» δάνεια η ΕΚΤ;
Τα «κόκκινα» δάνεια αποτελούν στη δεδομένη χρονική στιγμή το μεγαλύτερο πρόβλημα για την Ευρώπη, γιατί πολύ απλά το θέμα της τεράστιας έκθεσης των γαλλικών και γερμανικών τραπεζών σε παράγωγα συμβόλαια… κρύβεται επιμελώς.
Στην ΕΚΤ γνωρίζουν ότι τα NPLs δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν και να μειωθούν εν μία νυκτί, καθώς για κάτι τέτοιο χρειάζονται κεφάλαια που αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν. Η διαχείριση θα πάρει χρόνο και θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την πορεία της οικονομίας. Γι' αυτό άλλωστε σφίγγει ο κλοιός γύρω από την εταιρική διακυβέρνηση των τραπεζών σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, ένα θέμα που έχει προκαλέσει αντιδράσεις και στην Ελλάδα.
Όμως σε αυτό το περιβάλλον η Ευρωζώνη κινδυνεύει να εγκλωβιστεί στο φαύλο κύκλο που δημιουργείται από τα «κόκκινα» δάνεια. Διότι οι τράπεζες, κυρίως στην Ιταλία και στην Ελλάδα, όσο έχουν τόσο υψηλά ποσοστά προβληματικών δανείων στους ισολογισμούς τους δεν μπορούν να χρηματοδοτήσουν την πραγματική οικονομία με αποτέλεσμα η πολυπόθητη ανάκαμψη να καθυστερεί, γεγονός που δρα ανασταλτικά στη διαχείριση των δανείων.
Κατά συνέπεια, χρειάζεται κάποιος να λύσει τον γόρδιο δεσμό, έστω κι αν χρειαστεί να χρησιμοποιηθούν εργαλεία έκτακτης ανάγκης. Για παράδειγμα, θα μπορούσε η ΕΚΤ να αγοράσει «κόκκινα» δάνεια, αναλαμβάνοντας τον κίνδυνο σε μια προσπάθεια να ξεμπλοκάρουν οι τραπεζικοί ισολογισμοί.
Πως, όμως, μπορεί ο Draghi να βρει συμμάχους για μία τέτοια ακραία κίνηση, όταν έχει κατά καιρούς κατηγορηθεί ότι τα μη συμβατικά μέτρα που παίρνει αποσκοπούν στη διάσωση των ιταλικών τραπεζών; Μέχρι και για την άνοδο των ευρωσκεπτικιστών τον έχει κατηγορήσει ο Schaeuble.
Μάλιστα, τα πυρά κατά του Draghi δεν είναι μόνο γερμανικά. Ο ίδιος ο Matteo Renzi δήλωσε ότι ο Draghi έπρεπε να είχε κάνει περισσότερα για να βοηθήσει τις ιταλικές τράπεζες όταν είχε την κρίσιμη θέση του γενικού διευθυντή στο υπουργείο Οικονομικών της Ιταλίας τη δεκαετία του '90. Τελικά ο Draghi βοηθάει ή δημιουργεί προβλήματα στις τράπεζες; Περίεργα πράγματα…
Σημειώνεται ότι με βάση τα όσα αναφέρουν ξένοι αναλυτές για την κατάσταση στην Ιταλία, το τραπεζικό σύστημα έκανε ένα λάθος στη διαχείριση των «κόκκινων» δανείων που θυμίζει Ελλάδα. Στον απόηχο της παγκόσμιας κρίσης του 2008, οι λύσεις που παρείχαν οι τράπεζες για την αναδιάρθρωση δανείων ήταν βραχυπρόθεσμες αφού πίστευαν ότι η οικονομία θα γύριζε με αποτέλεσμα να αναμενόταν βελτίωση της ικανότητας εξυπηρέτησης από πλευράς δανειοληπτών.
Τα 360 δισ. ευρώ των «κόκκινων» δανείων στους ισολογισμούς των ιταλικών τραπεζών είναι βέβαιο ότι θα ταρακουνήσουν την Ευρωζώνη. Αυτό που μένει να δούμε είναι αν θα ξυπνήσουν τα αντανακλαστικά των Γερμανών και θα αλλάξουν την πορεία της Ευρωζώνης ή θα ζήσουμε μία νέα περίοδο ακραίας αβεβαιότητας.
