Του Γιώργου Φιντικάκη
Όταν βγεις από την εντατική, το πρώτο πράγμα που θα κάνεις δεν θα είναι τζόκινγκ στο πάρκο, παρά μια ήρεμη βόλτα στη γειτονιά.
Όταν μια οικονομία σαν την Ελλάδας ακόμη παραπατάει, έχει ακόμη capital controls και της λείπει η τραπεζική χρηματοδότηση, δεν μπορείς νΑ περιμένεις ότι θα προσελκύσει επενδύσεις 40 και 50 δισ. το χρόνο, σαν τις προβλέψεις εκθέσεων όπως η πρόσφατη της PwC. Στη μελέτη του, ο οίκος εκτιμά ότι για να τρέξει με γοργούς ρυθμούς ανάπτυξης η χώρα την περίοδο 2017-2022 χρειάζεται σωρευτικά στην πενταετία 270 δισ. ευρώ. Τα ίδια υποστηρίζουν κι άλλοι, όπως ο επικεφαλής της McKinsey Ελλάδας-Κύπρου, Γιώργος Τσόπελας, που από το βήμα του Economist στη Φρανκφούρτη εκτίμησε ότι στην Ελλάδα είναι δυνατή η πραγματοποίηση επενδύσεων 55 δισ. το χρόνο και η δημιουργία 650.000 (!) νέων θέσεων εργασίας σε ετήσια βάση.
Τόσο η μία, όσο και η άλλη πρόβλεψη, σημαίνουν ότι η Ελλάδα πρέπει να κινητοποιεί σε ετήσια βάση επενδύσεις αυξημένες κατά 150% από τις σημερινές, δίχως να απαντούν αν μια χώρα που φορολογεί τα πάντα έχει την δυναμική για τέτοιες επιδόσεις.
Τα τελευταία όμως χρόνια, από το 2012 ως και το 2016, ο μέσος ετήσιος ρυθμός επενδύσεων κινείται στα 20 δισ. (10% του ΑΕΠ). Το μάξιμουμ μάλιστα των επενδύσεων που είχαμε ποτέ στην Ελλάδα σημειώθηκε το 2007 με 65,1 δισ. (25,9% του ΑΕΠ), εκ των οποίων περίπου το μισό ποσοστό (47%) αφορούσε σε κατασκευές και κατοικίες. Καινούργιο ωστόσο στοκ κατοικιών είναι προφανές ότι δεν πρόκειται να κτιστεί στα επόμενα χρόνια, το πολύ να αναβαθμισθεί το υφιστάμενο.
Αρκετοί φαντασιώνονται την Ελλάδα ως ένα νέο επενδυτικό Eldorado, παραγνωρίζοντας τις πραγματικές δυνατότητες της οικονομίας. Επιπλέον λησμονούν την κατάσταση στην οποία βρίσκεται το ελληνικό τραπεζικό σύστημα και την ουσιαστική του αδυναμία να συμβάλλει στην αύξηση των χρηματοδοτήσεων.
Τούτο φυσικά δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν επενδυτικές ευκαιρίες και μάλιστα πολλές, όπως επισήμανε και ο επικεφαλής της Fairfax, Prem Watsa. Επίσης οι επενδύσεις που ανακοίνωσαν το Μάρτιο η Παπαστράτος, για παραγωγή ράβδων καπνού στο εργοστάσιο του Ασπρόπυργου (300 εκατ) και μόλις χθες η Μυτιληναίος, για το νέο εργοστάσιο παραγωγής αλουμίνας στη Βοιωτία (400 εκατ), είναι οι μοναδικές εδώ και πάρα πολλά χρόνια στην βιομηχανία.
Είναι άλλο όμως αυτό και άλλο να μιλά κανείς για υπερδιπλασιασμό των επενδύσεων, από τα 20 στα 50 δισ. ευρώ από την μια ημέρα στην άλλη, όταν είναι γνωστό τοις πάσι ότι παρά την οκταετή κρίση, το παραγωγικό μοντέλο της οικονομίας δεν έχει αλλάξει, και όσα ξένα κεφάλαια και να έρθουν, είναι οι εγχώριες επενδύσεις και η κατανάλωση που θα τραβήξουν το κάρο.
Στην περίοδο 2000-2009 κατά μέσο όρο ετησίως, οι επενδύσεις για κατοικίες ανέρχονταν στο 34% του συνόλου και το 2007 έφτασαν όπως είπαμε στο 47%. Ουδείς απαντά πώς, σε τι χρονικό διάστημα και με τι θα αντικατασταθεί το έλλειμμα από την κατάρρευση της αγοράς κατοικίας. Ποιος δηλαδή θα πραγματοποιεί ετησίως επενδύσεις ύψους περίπου 18 δισ. ευρώ, με τα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα που προκαλούν στην οικονομία οι επενδύσεις σε κατοικίες.
Επενδύσεις σαν αυτές των Παπαστράτου και Μυτιληναίου είναι πάρα πολύ σημαντικές, αλλά θα έπρεπε να είναι επαναλαμβόμενες, τα εργοστάσια στην Ελλάδα να αρχίσουν να ξεφυτρώνουν το ένα μετά το άλλο, προκειμένου να επιβεβαιωθούν προβλέψεις σαν εκείνες της PwC για νέες επενδύσεις 270 δισ. έως το 2022.
Πέρα λοιπόν από τα ευχολόγια και τις γενικόλογες ρήσεις, οι ειδικοί συνιστούν «παιδιά ψυχραιμία». Σε αντίθεση με τους θιασώτες και ρήτορες της ταχύτατης ανάπτυξης, ακόμη και το «αισιόδοξο» Μεσοπρόθεσμο Σχέδιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής προβλέπει ότι από φέτος έως και το 2021 τα χρήματα από επενδύσεις στην Ελλάδα θα ανέλθουν στα 140 δισ. ευρώ. Και αυτό με ένα μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 9,2%. Άλλες φωνές, πιο αισιόδοξες, μιλούν για ετήσιο ρυθμό αύξησης 10%-15% και ανεβάζουν το ποσό στα 150-160 δισ.
Με άλλα λόγια το σωστό ερώτημα είναι τι πρέπει να κάνουμε σαν πολιτεία και οικονομία, ώστε να προσελκύσουμε επενδύσεις 150 δισ. ευρώ, και όχι 250 και 300 δισ. Ενα νούμερο που θυμίζει, τηρουμένων των αναλογιών, τα 50 δισ. ευρώ από ιδιωτικοποιήσεις που υποτίθεται ότι θα εισπράττονταν την περίοδο 2011-2015, ποσό το οποίο είχε ζητήσει η τρόικα στις αρχές των μνημονίων και η κυβέρνηση Παπανδρέου το είχε αποδεχτεί, προκαλώντας τότε σχόλια του τύπου «από πού θα βρεθούν τόσα λεφτά, μήπως πουλήσουμε και την Ακρόπολη;». Τελικά η Ακρόπολη δεν πουλήθηκε, αλλά μέχρι στιγμής έχουν εισρεύσει στα κρατικά ταμεία για την εξυπηρέτηση του χρέους γύρω στα 4 δισ. ευρώ.
Όταν λοιπόν και αν αρχίσει μια ισχυρή επενδυτική - αναπτυξιακή στροφή, αυτό θα συμβεί σε δύο χρόνους, λένε οι ειδικοί. Βραχυχρόνια, με την αύξηση της εμπιστοσύνης, θα μπορέσει να υπάρξει μια άνοδος και της κατανάλωσης και κάποιων επενδύσεων – αυτό είναι το πιο εύκολο, αν και ακόμη και εκεί φαίνεται πως δυσκολευόμαστε. Αλλά για να ξεκινήσει η πραγματική σύγκλιση με τις περισσότερο ανεπτυγμένες ευρωπαϊκές οικονομίες θα χρειαστούν κάποια χρόνια. Ίσως μια δεκαετία στην οποία θα υπάρχουν θετικά βήματα, που σταδιακά θα βελτιώνουν τόσο το θεσμικό πλαίσιο όσο και την αξιοπιστία μας. Τα εισοδήματα θα αυξάνονται και δουλειές θα δημιουργούνται, ίσως όχι με τον πολύ γρήγορο τρόπο που ιδανικά θα θέλαμε, αλλά με τρόπο που θα είναι διατηρήσιμος και έτσι στην επόμενη κρίση - γιατί κάποια στιγμή και αυτή θα υπάρξει - δεν θα καταρρεύσουν.
Με άλλα λόγια, δεν είναι απαραίτητο να τρέξει η οικονομία με τους ρυθμούς της PwC. Και πιο αργά να πάμε και πάλι η ανάπτυξη θα είναι μεγαλύτερη από τους ρυθμούς της τάξης του 1% που προβλέπει το ΔΝΤ. Άλλωστε το αποτέλεσμα των μεταρρυθμίσεων, όπως γνωρίζει κάθε οικονομολόγος, δεν φαίνεται άμεσα αλλά μετά από 3-4 χρόνια. Απλώς η Ελλάδα θα πληρώνει για κάμποσο ακόμη καιρό τα λάθη, τις καθυστερήσεις, τις ουτοπίες και τις αυταπάτες των προηγουμένων ετών, και θα κάνουμε λες και ζούμε σε χρόνο εικονικό, πανηγυρίζοντας που επιστρέψαμε επιτέλους στο 2014. Από την ασυγκράτητη ευφορία κάποιων για τις επενδύσεις, εμείς προτιμάμε τον ρεαλισμό.
