Της Μαίρης Βενέτη
Η υιοθέτηση του ευρώ το 1999 δημιούργησε προσδοκίες πως το ευρωπαϊκό νόμισμα σύντομα θα απολάμβανε μια θέση ακριβώς δίπλα στο δολάριο.
Όμως μετά από μια αρχική περίοδο ανάπτυξης, το ευρώ δεν παίζει μεγαλύτερο ρόλο απ΄ ότι έπαιζαν το γερμανικό μάρκο ή το γαλλικό φράγκο τα οποία και αντικατέστησε.
Οι εποχές όμως άλλαξαν.
Οι βασικές ευρωπαϊκές βιομηχανίες πιέζονται από τον αυξανόμενο ανταγωνισμό από την Κίνα ,αλλά και από την απρόβλεπτη ηγεσία των ΗΠΑ, με αποτέλεσμα η Ευρώπη να επανεξετάζει το ρόλο του ευρώ μέσα από την οπτική γωνία της συνεισφοράς του στην προάσπιση της ευρωπαϊκής βιομηχανικής πολιτικής και του εμπορίου.
Για όσους μάλιστα παρακολουθούν από κοντά τα ευρωπαϊκά δρώμενα, είναι πλέον προφανές ότι η ΕΚΤ έχει «στρατολογηθεί» για να επικοινωνήσει τις οικονομικές συνέπειες της μεγαλύτερης χρήσης του ευρώ διεθνώς.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο άλλωστε ότι η νέα πρόεδρος της Κομισιόν, Ursula von der Leyen, έχει συμπεριλάβει σύμφωνα με τους Financial Times τον στόχο της ενίσχυσης του ευρώ σε όλες τις επιστολές προς την ομάδα της.
Για πολλούς αξιωματούχους, το εγχείρημα της ενίσχυσης του status του ευρώ θα πρέπει να αντιμετωπιστεί όπως η αμυντική πολιτική.
Μπορεί να φαίνεται υπερβολική μια τέτοια άποψη, αλλά αν δούμε το ευρώ ως βασικό μέσο προστασίας της Ε.Ε από την προσπάθεια των ΗΠΑ να κάνουν το δολάριο όπλο μέσω των οικονομικών κυρώσεων, τότε σίγουρα κατανοούμε την πεποίθηση των Ευρωπαίων ηγετών, ότι ένα ευρώ με πιο εξέχοντα ρόλο, είναι το κλειδί για να διασφαλιστεί η χρηματοοικονομική και νομισματική αυτονομία της περιοχής.
Οι μηχανές έχουν ήδη ξεκινήσει
Από την αρχή του έτους, η Κομισιόν εργάζεται σιωπηρά για την προώθηση της χρήσης του ευρώ στις διασυνοριακές τιμολογήσεις, ιδιαίτερα για τα ενεργειακά προϊόντα.
Καταρχήν, έχει ήδη δημιουργηθεί οίκος εκκαθάρισης, ώστε να παρακαμφθούν οι απειλές των ΗΠΑ να εξαιρέσουν από το σύστημα του αμερικανικού δολαρίου τις εταιρείες που έχουν εμπόριο με το Ιράν.
Η απόφαση του Τραμπ να αποσυρθεί από την πυρηνική συμφωνία του Ιράν τον Μάιο του 2018, ανέδειξε το γεγονός ότι οι ευρωπαϊκές εταιρείες παραμένουν εξαρτημένες από τις εκφρασμένες σε δολάρια χρηματαγορές.
Υπό τις κυρώσεις που έχει επιβάλει η κυβέρνηση Τραμπ, οι Ευρωπαίοι που είχαν εμπορικές συναλλαγές με την Τεχεράνη κινδύνευσαν να έρθουν ανά πάσα στιγμή αντιμέτωποι με αμερικανικές ποινές.
Κάτω από αυτό το πρίσμα, ο υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας ζήτησε να υπάρξουν κανάλια πληρωμής που είναι ανεξάρτητα από τις ΗΠΑ και ένα ανεξάρτητο σύστημα Swift- υπηρεσία μηνυμάτων που χρησιμοποιείται για τη διεύθυνση των διασυνοριακών πληρωμών- καθώς το ήδη υπάρχον, έχει έδρα μεν στο Βέλγιο, αλλά έχει παρουσία στις ΗΠΑ και ως εκ τούτου είναι ενσωματωμένο στο χρηματοοικονομικό τους σύστημα.
Ως απάντηση, η Γερμανία, η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο δημιούργησαν έναν οίκο εκκαθάρισης για τις συναλλαγές με το Ιράν, το γνωστό Instex.
Υπάρχουν όμως και άλλες πρωτοβουλίες.
Στο πλαίσιο να αυξηθεί το μερίδιο του ευρώ στο εμπόριο με τον έξω κόσμο, η Von der Leyen έχει δώσει εντολή στην επίτροπο ενέργειας Kadri Simson να εξετάσει τρόπους για να αυξηθεί σημαντικά η χρήση του ευρώ στις αγορές ενέργειας.
Κατά το παρελθόν, ο περισσότεροι προμηθευτές ενέργειας ήταν συνδεδεμένοι με το δολάριο, καθώς οι ΗΠΑ ήταν ο μεγαλύτερος καταναλωτής.
Αυτό όμως δεν ισχύει πλέον.
Η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας ενέργειας στον κόσμο, εισάγοντας το 53 % της ενέργειάς της με ετήσιο κόστος περίπου 400 δισεκατομμύρια ευρώ.
Επιπλέον, κάποιοι από τους μεγαλύτερους προμηθευτές δεν συνδέονται πλέον με το δολάριο.
Αν λοιπόν δημιουργηθούν νέες ενεργειακές τιμές αναφοράς, οι χρηματαγορές θα ενθαρρυνθούν να δημιουργήσουν εργαλεία αντιστάθμισης κινδύνου σε ευρώ.
Η πρωτοβουλία αυτή φαίνεται πως ήδη έχει αρχίσει να περνάει στο επόμενο στάδιο.
Μετά από τη συνάντηση μεταξύ Ρώσων και Ευρωπαίων αξιωματούχων τον Ιούνιο, τα ρωσικά ΜΜΕ μετέδωσαν πως θα δημιουργηθεί κοινή ομάδα εργασίας για την αλλαγή του νομίσματος στην τιμολόγηση ενέργειας.
Τον Οκτώβριο η Rosneft, η μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής πετρελαίου της Ρωσίας, ανακοίνωσε πως άλλαξε όλα τα συμβόλαια εξαγωγών της, από δολάρια σε ευρώ.
Η αρχή έγινε λοιπόν και έπεται συνέχεια.
Η στιγμή είναι η καλύτερη δυνατή
Δεδομένου ότι το δολάριο αντιμετωπίζει προβλήματα λόγω των απρόβλεπτων πολιτικών του Τραμπ, ενώ ταυτόχρονα δεν είναι λίγες οι χώρες που αναζητούν εναλλακτικές έναντι του αμερικανικού χρηματοοικονομικού συστήματος, η δεδομένη χρονική στιγμή είναι κάτι παραπάνω από ευνοϊκή για να αναπτύξει νέα ταχύτητα το ευρώ.
Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι η ηγεμονία του δολαρίου βρίσκεται ήδη υπό πίεση από τις ταχείες αλλαγές στην τεχνολογία πληρωμών και το λανσάρισμα ψηφιακών εναλλακτικών έναντι του ρευστού.
Ο ρόλος των ψηφιακών νομισμάτων
Τα ψηφιακά νομίσματα μπορούν πράγματι να επιταχύνουν την απομάκρυνση από το δολάριο.
Το κύριο επιχείρημα είναι ότι όσο περισσότερο μπαίνεις σε εναλλακτικές πλατφόρμες, τόσο λιγότερο εξαρτάσαι από τις ΗΠΑ.
Για παράδειγμα, η κινεζική εφαρμογή πληρωμών, WeChat, εξαρτάται πολύ λιγότερο από το αμερικανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Το Πεκίνο φέρεται να βρίσκεται κοντά στο λανσάρισμα επίσημου ψηφιακού νομίσματος, με την άμεση εμπλοκή της Κεντρικής τράπεζας της Κίνας.
Το ίδιο επιδιώκουν να κάνουν και οι ρωσικές αρχές.
Θα μπορούσε να υπάρξει ευκαιρία για αύξηση της χρήσης του ευρώ, μέσω της δημιουργίας μιας ευρωπαϊκής εναλλακτικής έναντι των πρωτοβουλιών αυτών;
Η απάντηση είναι θετική.
Ο σύνδεσμος των ιδιωτικών εμπορικών τραπεζών στη Γερμανία έχει ζητήσει τη δημιουργία ενός ψηφιακού ευρώ, έναντι να αποφευχθεί η εξάρτηση από τις κινεζικές ή αμερικανικές υπηρεσίες.
Μήπως αν δώσουμε έμφαση σε ένα διαφανές και καλά ρυθμισμένο ευρωπαϊκό ψηφιακό σύστημα πληρωμών, μειώσουμε την εξάρτηση από τα συστήματα που έχουν έδρα στις ΗΠΑ;
Τι δίνει αληθινή αξία σε ένα νόμισμα
Οι οικονομολόγοι μέχρι πρότινος «μετρούσαν» τον παγκόσμιο ρόλο ενός νομίσματος εξετάζοντας τη χρήση του στα διεθνή αποθέματα των Κεντρικών τραπεζών και των μεγάλων ιδιωτών επενδυτών.
Τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει να δίνουν μεγαλύτερη σημασία σε ένα διαφορετικό βαρόμετρο: το νόμισμα που επιλέγεται για την εμπορική τιμολόγηση και τις συναλλαγές.
Εδώ ακριβώς έγκειται και η νομισματική κυριαρχία του δολαρίου. Στην εκτεταμένη χρήση του στις διεθνείς εμπορικές συναλλαγές.
Δείτε για παράδειγμα τον αναδυομένο κόσμο.
Για πολλές αναδυόμενες αγορές, πάνω από το 80% των εισαγωγών τους τιμολογείται σε δολάρια ΗΠΑ. Αυτό το γεγονός όμως έχει μια πολύ συγκεκριμμένη «μετάφραση».
Έναντι να προστατευθούν του συναλλαγματικού κινδύνου, αποταμιεύουν σε δολάρια, που με τη σειρά του οδηγεί σε κυριαρχία του δολαρίου στις αγορές assets.
Εν ολίγοις, όταν μεγάλα τμήματα του κόσμου εμπορεύονται μεταξύ τους, αποταμιεύουν, δανείζονται και διακρατούν αποθέματα σε δολάρια , όλα αυτά τα κανάλια αλληλοενισχύονται και ενισχύουν την ηγετική θέση του δολαρίου.
Η κυρίαρχη θέση του δολαρίου στην τιμολόγηση και τις πληρωμές είναι αυτή όμως που προσδίδει κάποια από τα πιο σημαντικά μακροοικονομικά πλεονεκτήματα στις ΗΠΑ.
Για παράδειγμα, ο υπόλοιπος κόσμος είναι πολύ πιο ευαίσθητος στην αμερικανική νομισματική πολιτική, χωρίς η σχέση αυτή να είναι αμφίδρομη.
Επίσης ο πληθωρισμός των ΗΠΑ είναι αρκετά προστατευμένος από τις νομισματικές κινήσεις της Fed.
Μελετώντας λοιπόν τις συνισταμένες που έχτισαν την κυριαρχία του δολαρίου, στην ουσία η Κομισιόν αναπτύσσει τη στρατηγική της, ώστε να αυξήσει το μερίδιο του ευρώ στο εμπόριο με τον έξω κόσμο και ιδιαίτερα στην ενέργεια.
Η αναλογία που επείγει να αλλάξει
Το ευρώ είναι το δεύτερο πιο χρησιμοποιούμενο νόμισμα του κόσμου. Αντιπροσωπεύει περίπου το ένα πέμπτο των παγκόσμιων αποθεμάτων ξένου συναλλάγματος και παρόμοιο μερίδιο στα διεθνή holdings ομολόγων, δανείων και καταθέσεων.
To δολάριο όμως αντιπροσωπεύει πάνω από το ήμισυ.
Ένας από τους ελάχιστους τομείς όπου το ευρώ πλησιάζει το δολάριο είναι στις παγκόσμιες πληρωμές και τις τιμολογήσεις, όπου σύμφωνα με στοιχεία της ΕΚΤ και τα δυο νομίσματα αντιπροσωπεύουν περίπου το 40% έκαστο.
Ωστόσο, το εμπόριο μεταξύ των δύο οικονομικών υπερδυνάμεων γίνεται κατά το μεγαλύτερο μέρος του σε δολάρια.
Σύμφωνα με μελέτη του ΔΝΤ, περίπου τα τρία τέταρτα των πωλήσεων της ευρωζώνης προς τις ΗΠΑ και πάνω από το 90% των εισαγωγών της από αυτές τιμολογούνται σε δολάρια.
Η αναλογία αυτή προφανώς και πρέπει να μετατοπιστεί.
Γιατί το ευρώ υστερεί έναντι του $
Το βασικό τροχοπέδη είναι η σπανιότητα υψηλής ποιότητας εμπορεύσιμων στοιχείων σε ευρώ και η γενική έλλειψη ρευστότητας σε σύγκριση με τις αγορές χρέους σε δολάριο.
Η έλλειψη assets σε ευρώ έγινε εντονότερη λόγω της κρίσης κρατικού χρέους στην ευρωζώνη το 2010-2012, όταν οι επενδυτές φοβήθηκαν το ενδεχόμενο διάλυσης του ευρώ.
Λόγω των πιστωτικών υποβαθμίσεων κατά την προηγούμενη κρίση και του γεγονότος ότι η αγορά ιδιωτικών τίτλων παραμένει κατακερματισμένη, το ευρώ διαθέτει ένα μικρό μέρος από τα αξιόπιστα περιουσιακά στοιχεία που οι παγκόσμιοι επενδυτές χρησιμοποιούν ως αποθέματα. Ήτοι τα ασφαλή ομόλογα με αξιολόγηση ΑΑΑ που εκδίδουν οι πιστωτικά φερέγγυες κυβερνήσεις ή εταιρείες.
Μέσα από αυτό το πρίσμα, η ΕΚΤ έχει εκπονήσει μια ενδιαφέρουσα ανάλυση όσον αφορά την εμβάθυνση των ευρωπαϊκών κεφαλαιαγορών και την εισαγωγή ενός ασφαλούς περιουσιακού στοιχείου.
Αυτό θα ήταν κάτι που θα μπορούσε να αλλάξει το παιχνίδι, μιας και χωρίς την ύπαρξη αγορών με ρευστότητα σε ένα asset αναφοράς, κανένα νόμισμα δεν μπορεί να γίνει κυρίαρχο.
Υπάρχει όμως μια προϋπόθεση.
Να βελτιωθεί η αρχιτεκτονική της ευρωζώνης.
Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση μέσω μιας κεντρικής δημοσιονομικής οντότητας, της τραπεζικής ένωσης και της ένωσης των Κεφαλαιαγορών είναι πλέον το επόμενο βήμα.
Do it like Fed
Η ενίσχυση της αρχιτεκτονικής της ευρωζώνης είναι όμως μόνο η αρχή.
Σύμφωνα με το Institute for International Finance, θα πρέπει να στηριχθεί ενεργά η «φυσική πρόσβαση» των επενδυτών εκτός ευρωζώνης στο κοινό νόμισμα.
Μεταξύ άλλων, η ΕΚΤ πρέπει να είναι πιο πρόθυμη να παράσχει γραμμές swap -ευρώ προς άλλες κεντρικές τράπεζες- εκτός της ευρωζώνης.
Αυτό δηλαδή που κάνει χρόνια τώρα η Fed με τα δολάρια.
Για να γίνουμε περισσότερο κατανοητοί, σκεφτείτε το εξής: Οι ευρωπαϊκές τράπεζες κατά τη διάρκεια της πρόσφατης κρίσης, εξαρτώνταν σε πολύ μεγάλο βαθμό από τη δολαριακή χρηματοδότηση που παρείχε η Fed, μιας και η κρίση ήταν στο επίκεντρο της.
Τι θα γινόταν όμως αν το σοκ προερχόταν από μια χώρα εκτός της περιοχής ευθύνης της Fed;
Για να μην είναι εξαιρετικά δυσάρεστη η απάντηση σε ένα τέτοιο σενάριο, χρειαζόμαστε πιο βαθιές και περισσότερο υποστηριζόμενες αγορές ευρώ, έναντι να έχουμε και τράπεζες με περισσότερη χρηματοδότηση σε ευρώ.
Αποποίηση Ευθύνης: Το υλικό αυτό παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως προσφορά, συμβουλή, ή προτροπή για αγορά ή πώληση των αναφερομένων προϊόντων.
Παρόλο που οι πληροφορίες που περιέχονται, βασίζονται σε πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες, καμία διασφάλιση δεν δίνεται ότι είναι ακριβείς ή πλήρεις και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως τέτοιες.
