Μία απλή ματιά στον σύγχρονο κόσμο αρκεί για να γίνει αντιληπτός ο καθοριστικός ρόλος που παίζει η άμμος στη ζωή μας. Για να χτιστεί ένα κτίριο χρειάζεται άμμο, τα παράθυρά του το ίδιο. Η άσφαλτος στα ατελείωτα χιλιόμετρα δρόμων που συνδέουν τις πόλεις επίσης θέλουν άμμο, ενώ ακόμη και τα τσιπ που έχουν ρόλο εγκεφάλου στους υπολογιστές και τις έξυπνες συσκευές μας φτιάχνονται από άμμο.
Σε παγκόσμιο επίπεδο εκτιμάται ότι κάθε χρόνο ο άνθρωπος χρησιμοποιεί περίπου 50 δισεκατομμύρια τόνους αμμοχάλικου, ποσότητα που είναι αρκετή για να καλύψει δύο φορές την Ελλάδα και διπλάσια από τα ιζήματα που «γεννούν» τα ποτάμια του πλανήτη. Αποτέλεσμα, ορισμένες περιοχές του πλανήτη θα ξεμένουν ήδη από άμμο, όπως το Βιετνάμ. Επιπλέον, εξαιτίας του γεγονότος ότι η άμμος δύσκολα μεταφέρεται αυξάνεται εύκολα η τιμή της -κυρίως σε χώρες που βιώνουν μεγάλη αστική ανάπτυξη- βάζοντας στο παιχνίδι μέχρι και εγκληματικές οργανώσεις που εκμεταλλεύονται φτωχούς ανθρώπους για την εξόρυξή της και καταστρέφουν το φυσικό περιβάλλον.
Eως το 2050 εκτιμάται ότι 7 στους 10 ανθρώπους θα ζουν σε αστικές περιοχές, ενώ μόνο ο πληθυσμός της Ινδίας αναμένεται να αυξηθεί από 1,3 σε 1,7 δισεκατομμύρια. Στο μεταξύ, Κίνα και Ινδία «στρώνουν» κάθε χρόνο εκατοντάδες χιλιάδες χιλιόμετρα δρόμων. Με τους ρυθμούς, λοιπόν, που εξελίσσεται η αστικοποίηση σε Κίνα και Ινδία, η άμμος δεν αποκλείεται να αποδειχθεί το «πετρέλαιο» του 21ου αιώνα.
Πού θα βρουν όμως την άμμο που χρειάζονται; Εγκαταστάσεις όπως αυτή στην κινεζική λίμνη Πονγιάνγκ παράγουν περίπου 1.000.000 τόνους άμμου την ημέρα, όμως πόλεις σαν τη Σανγκάη και τη Βομβάη διψούν για τεράστιες ποσότητες τσιμέντου, άρα και άμμου, που είναι αδύνατο να τις βρουν από την εθνική τους παραγωγή.
Συνήθως, οι εταιρείες που χρειάζονται άμμο την προμηθεύονται από τοπικές πηγές, καθώς το κόστος μεταφοράς είναι μεγάλο και γι’ αυτό η άμμος δεν αποτελεί σημαντικό μέρος του παγκόσμιου εμπορίου, αν και αυτό αλλάζει, καθώς υπάρχουν παραδείγματα χωρών που προμηθεύονται άμμο και από το εξωτερικό. Διότι το πρόβλημα με την άμμο είναι ότι ενώ είναι πολύτιμη σε πολλές εφαρμογές, σχεδόν σε κάθε της χρήση «ταιριάζει» διαφορετικός τύπος άμμου.
Σήμερα η άμμος είναι τόσο πολύτιμη που μεταφέρεται σχεδόν από τη μία άκρη του κόσμου στην άλλη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ψηλότερο κτίριο στον πλανήτη, το περίφημο Burj Khalifa στο Ντουμπάι, το οποίο ενώ χτίστηκε στην κυριολεξία πάνω στην άμμο, κατασκευάστηκε από τσιμέντο με άμμο από την Αυστραλία. Οι αραβικές χώρες προμηθεύονται επίσης άμμο από την Αυστραλία και για έργα αποκατάστασης του εδάφους. Το Κατάρ, από την πλευρά του, εισάγει ετησίως ποσότητες άμμου αξίας 6 δισ. δολαρίων, ενώ το Βιετνάμ προβλέπεται να ξεμείνει από άμμο μέσα στο 2020, που σημαίνει ότι θα πρέπει να κάνει εισαγωγές και κάπως έτσι το διεθνές εμπόριο άμμου βρίσκεται σε άνθηση.
Το συνολικό μέγεθος της παγκόσμιας αγοράς άμμου είναι δύσκολο να εκτιμηθεί λόγω της μαύρης αγοράς. Η αγορά εξόρυξης άμμου φέρεται να φτάνει τα 70 δισ. δολάρια τον χρόνο, ωστόσο η πορεία της στον χρόνο ως εμπόρευμα θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες και κυρίως από το αν οι κυβερνήσεις θα θεσπίσουν συγκεκριμένους κανόνες με φόντο την κλιματική αλλαγή.
Πολύτιμος πόρος
Η άμμος είναι ο φυσικός πόρος που χρησιμοποιεί περισσότερο ο άνθρωπος μετά το νερό και ταυτόχρονα αποτελεί ζωτικής σημασίας υλικό για τον κατασκευαστικό κλάδο, αφού το τσιμέντο στο οποίο βασίζονται οι σύγχρονες μεγαλουπόλεις αποτελείται κατά τα δύο τρίτα από άμμο. Αυτό το κοκκώδες υλικό, με το κιτρινοκαφέ χρώμα, που προέρχεται από τη διάβρωση των πυριτικών και άλλων πετρωμάτων και είναι γνωστό τόσο από τις ερήμους όσο και από τη θάλασσα, τις παραλίες και τις κοίτες των ποταμών, είναι πολύ πιθανό να αποτελέσει το πιο πολύτιμο εμπόρευμα του αιώνα που διανύουμε.
Όμως η άμμος είναι ακόμη πιο πολύτιμη για τον ίδιο τον πλανήτη, αφού σύμφωνα με τη NASA μέσω των ανέμων μεταφέρονται απίστευτες ποσότητες άμμου από τη Σαχάρα στον Αμαζόνιο. Κάθε χρόνο η Αφρική «ταΐζει» το τροπικό δάσος του Αμαζονίου 22.000 τόνους φωσφόρου, παρέχοντας στον μεγαλύτερο φυσικό πνεύμονα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά που χάνει από τις βροχές και τις πλημμύρες.
Θα ξεμείνουμε από άμμο; Για να καταλάβουμε το μέγεθος της αστικής ανάπτυξης είναι πραγματικά εκπληκτικό ότι, σύμφωνα με τους ειδικούς, η Κίνα κατανάλωσε μέσα σε τρία χρόνια περισσότερη άμμο απ’ όση χρησιμοποίησαν οι ΗΠΑ ολόκληρο τον 20ο αιώνα, ενώ η Ινδία έχει υπερτριπλασιάσει τη χρήση άμμου στις κατασκευές από το 2000. Την ίδια ώρα, η Σιγκαπούρη έχει αυξήσει το χερσαίο τμήμα της κατά 20% από το 1965 που ανεξαρτητοποιήθηκε, εισάγοντας τεράστιες ποσότητες άμμου από την Καμπότζη. Στην Ινδονησία εκτιμάται ότι έχουν καταστραφεί εντελώς πάνω από 20 μικρά νησιά, τα οποία έγιναν… ουρανοξύστες σε κάποια μεγαλούπολη.
Επενδύοντας στην άμμο
Το να επενδύσει κάποιος στην άμμο δεν είναι και το πιο εύκολο πράγμα του κόσμου, από τη στιγμή που δεν υπάρχει χρηματιστηριακή τιμή μέσω παραγώγων και άλλων χρηματοοικονομικών εργαλείων, όπως συμβαίνει με τα υπόλοιπα εμπορεύματα, π.χ. το πετρέλαιο ή τα μέταλλα. Επενδυτικές ωστόσο επιλογές υπάρχουν μέσω των μετοχών εταιρειών που δραστηριοποιούνται στον κλάδο των δομικών υλικών ή της πυριτικής άμμου, που αποτελεί την κύρια πρώτη ύλη για την παραγωγή γυαλιού και πυρίμαχων υλικών.
Όσοι βλέπουν ευκαιρίες και θέλουν να ποντάρουν στις προοπτικές της άμμου μπορούν επίσης να επενδύσουν σε εταιρείες που παράγουν άμμο ή αποτελούν μέρος της εφοδιαστικής αλυσίδας μέχρι η άμμος να καταλήξει σε κάποιο κτίριο ή υπολογιστή. Ορισμένοι από τους μεγαλύτερους παραγωγούς πυριτικής άμμου είναι οι αμερικανικές US Silica Holdings και Sibelco, η γαλλική Saint Gobain, η γερμανική Euroquarz και η ιαπωνική Tochu.
Εκτός από την κατασκευαστική βιομηχανία, η άμμος είναι απολύτως σημαντική και για την υδραυλική ρωγμάτωση, ή fracking, ήτοι τη διαδικασία εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου, που βρίσκονται εγκλωβισμένα σε συμπαγή σχιστολιθικά πετρώματα, μέσω της διοχέτευσης ενός μίγματος νερού και άμμου υπό πίεση. Και μπορεί οι ευρωπαϊκές χώρες να… αντιστέκονται στη χρήση της αμφιλεγόμενης, για περιβαλλοντικούς λόγους, αυτής τεχνικής, όμως το fracking κατέστησε ενεργειακά αυτόνομη την οικονομία των ΗΠΑ.
Όσο περίεργο και αν φαίνεται, υπάρχουν πολλά είδη άμμου, καθένα από τα οποία έχει μοναδικό σχήμα, μέγεθος, σκληρότητα και χρώμα. Από τη άμμο που χρησιμοποιείται στα γήπεδα γκολφ και μπιτς βόλεϊ, μέχρι την άμμο που φτιάχνονται τα τσιπάκια των υπολογιστών. Η άμμος επίσης προστίθεται στον άργιλο για την κατασκευή τούβλων, ενώ η άμμος που αποτελείται από κόκκους καθαρού διοξειδίου του πυριτίου αποτελεί βασικό συστατικό για την παρασκευή γυαλιού. Η μίξη της άμμου με τσιμέντο και ασβέστη χρησιμοποιείται συχνά στην τοιχοποιία και η μίξη της με μπογιά δημιουργεί ένα τέλειο φινίρισμα για τοίχους, οροφές και αντιολισθητικές επιφάνειες δαπέδων.
Αναδημοσίευση από την οικονομική εφημερίδα «Liberal Markets» που κυκλοφόρησε με τον «Φιλελεύθερο» του Σαββάτου 15 Φεβρουαρίου
