Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Παραδοσιακά οι Έλληνες προτιμούν να ασχολούνται με την επιχειρηματικότητα και να είναι… αφεντικά του εαυτού τους. Όμως η κρίση και κατ' επέκταση η τρομακτική αβεβαιότητα που κυριάρχησε την τελευταία δεκαετία, απομάκρυναν το «όνειρο» για τους περισσότερους. Βασική αιτία ήταν ο φόβος της αποτυχίας, αφού σε ένα άρρωστο οικονομικό περιβάλλον οι δυσκολίες είναι πολλές και τα εμπόδια ακόμη περισσότερα. Από την θανάσιμη υπερφορολόγηση και τις κάθε λογής επιβαρύνσεις μέχρι τα σοβαρά εμπόδια της γραφειοκρατίας και τις αέναες διαδικασίες επίλυσης διενέξεων.
Όπως φαίνεται σε έρευνα του ΙΟΒΕ, στο πλαίσιο συμμετοχής του στο διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα Global Entrepreneurship Monitor (GEM), η κρίση έχει αφήσει ισχυρό αρνητικό αποτύπωμα στην ψυχολογία όσων ενδιαφέρονται να εμπλακούν στην επιχειρηματική δράση. Συγκεκριμένα, αν και το 46,4% των ερωτηθέντων απάντησε το 2018 ότι διαθέτει τις απαραίτητες γνώσεις, την εμπειρία και την ικανότητα να ξεκινήσει μία νέα επιχείρηση, έναντι μόλις 38,3% στη Γερμανία, το 68,5% δήλωσε ότι ο φόβος της αποτυχίας θα μπορούσε να αποτρέψει ένα νέο επιχειρηματικό εγχείρημα. Το ποσοστό αυτό, ήταν το μεγαλύτερο που σημειώθηκε σε σύγκριση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες που περιλαμβάνονται στην έρευνα, ενώ ο μέσος όρος της ομάδας ομοειδών χωρών ανήλθε σε 40,4%. Βέβαια, είναι άλλο το να νομίζει κανείς ότι έχει τις ικανότητες και τις απαραίτητες γνώσεις και άλλο να μπορεί να σταθεί στον επιχειρηματικό στίβο.
Σήμερα, ωστόσο, παρατηρείται μία τάση «επιστροφής» στην επιχειρηματικότητα αλλά και αναβάθμισης του ρόλου της στα μάτια των πολιτών. Η πλειοψηφία των νέων εγχειρημάτων σχετίζεται με προϊόντα και υπηρεσίες που απευθύνονται στον τελικό καταναλωτή. Το 2018 το ποσοστό αυτό ανήλθε σε 54,7%, που είναι το υψηλότερο μεταξύ επιλεγμένων χωρών, υποδεικνύοντας ότι το εμπόριο και ειδικότερα το λιανικό αποτελεί το επίκεντρο ενδιαφέροντος των νέων και εν δυνάμει επιχειρηματιών, πιθανότατα διότι απαιτεί συγκριτικά μικρότερου ύψους κεφαλαιουχικές επενδύσεις.
Σύμφωνα με όσα αναφέρει σε έκθεσή της η Alpha Bank, η αναβάθμιση της επιχειρηματικότητας, τόσο της καθιερωμένης, δηλαδή εκείνης που κατάφερε να επιβιώσει κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, όσο και της νεοφυούς, είναι ένας από τους παράγοντες που αναμένεται να στηρίξουν την αύξηση των επενδύσεων τα επόμενα χρόνια στην Ελλάδα.
Η βελτίωση των περισσοτέρων υποδεικτών του δείκτη «Ease of Doing Business», κατά τη διάρκεια των προγραμμάτων προσαρμογής, αποτυπώνει ουσιαστικά και τη βελτίωση στις συνθήκες έναρξης επιχειρηματικής δραστηριότητας στη χώρα μας, ωστόσο πρέπει να γίνουν ακόμη πολλά, όπως παρεμβάσεις ο περιορισμός του χρόνου απονομής δικαιοσύνης, αποτελεσματικής εκτέλεσης συμβάσεων και επίλυσης διενέξεων.
Εκτός από την διαμόρφωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος με τέτοιο τρόπο που να ενισχύεται η πραγματική οικονομία, σημαντικό είναι και το κοινωνικό περιβάλλον. Όσον αφορά στο κοινωνικό περιβάλλον έναντι της επιχειρηματικότητας, φαίνεται ότι έχουν γίνει σημαντικά βήματα στη φάση ανάκαμψης που διανύει πλέον η ελληνική οικονομία. Καθώς η αντίληψη που έχει η κοινωνία απέναντι στην επιχειρηματικότητα βελτιώνεται, μπορεί να επηρεάσει ευνοϊκά τις αποφάσεις των ατόμων για ανάληψη νέων επιχειρηματικών εγχειρημάτων.
Στο γράφημα που παραθέτει η Alpha Bank, απεικονίζεται ένας Σύνθετος Δείκτης Κοινωνικής Αποδοχής της Επιχειρηματικότητας, ο οποίος έχει προκύψει ως ο αστάθμητος μέσος όρος των θετικών απαντήσεων (δείγμα πληθυσμού 18-64 ετών), σε τρία ερωτήματα της «Ετήσιας έρευνας επιχειρηματικότητας 2018-2019» του ΙΟΒΕ: (α) αν η επιχειρηματικότητα αντιμετωπίζεται από την ελληνική κοινωνία ως μια καλή επιλογή σταδιοδρομίας, (β) αν η ελληνική κοινωνία αντιμετωπίζει τους επιχειρηματίες με σεβασμό και (γ) αν τα ΜΜΕ της χώρας παρουσιάζουν συχνά επιτυχημένες ιστορίες επιχειρηματιών και επιχειρηματικότητας. Ως έτος βάσης υπολογίζεται το 2003, το πρώτο δηλαδή έτος της χρονοσειράς.
Όπως παρατηρείται, ο δείκτης είχε διαμορφωθεί στο ανώτατο σημείο το 2008 με τη μεγαλύτερη αύξηση της περιόδου εκείνης να καταγράφεται στο πεδίο της προβολής της επιχειρηματικότητας από τα ΜΜΕ, καθώς το ποσοστό του πληθυσμού που απάντησε θετικά στην εν λόγω ερώτηση ανήλθε σε 55,4% το 2008, έναντι 39,5% το 2003.
Από το 2009, ο δείκτης επιχειρηματικής αποδοχής σημείωσε πτώση, φθάνοντας σταδιακά στο χαμηλότερο επίπεδο της περιόδου, το 2013 (89,3 μονάδες). Το ποσοστό του πληθυσμού που θεωρούσε την επιχειρηματικότητα ως καλή επιλογή σταδιοδρομίας διαμορφώθηκε σε 60,1%, από 75,4% το 2008, ενώ ο δείκτης «κοινωνική καταξίωση και σεβασμός στους επιτυχημένους επιχειρηματίες», μειώθηκε στο 65,1% το 2013, από 77,7% το 2008. Τέλος, την πενταετία 2013 - 2018, ο δείκτης επιχειρηματικής αποδοχής ανέκαμψε, υπερβαίνοντας το 2018 το επίπεδο των 100 μονάδων, δηλαδή την επίδοση του 2003.
