Photo by AgnosticPreachersKid - Own work, CC BY-SA 3.0.
Του Γιώργου Φιντικάκη
Δεν ήταν χωρίς ανταλλάγματα απ'' ότι φαίνεται η απόφαση της Αθήνας να μπλοκάρει τις κυρώσεις σε βάρος της ιρανικής τράπεζας Bank Saderat, κίνηση που έχει ήδη προκαλέσει τη μήνη του State Department.
Σύμφωνα με πληροφορία που προέρχεται από διπλωματικές πηγές και που το liberal.gr μεταφέρει με κάθε επιφύλαξη, πριν από περίπου ένα μήνα, οι Ιρανοί έταξαν στην ελληνική κυβέρνηση ότι θα ανοίξουν τραπεζικό υποκατάστημα στην Αθήνα, και θα μεταβιβάσουν άμεσα σε αυτό 5 δισ. δολάρια που έχουν στην Τουρκία.
Σε δεύτερη μάλιστα φάση, και εφόσον με την ελληνική βοήθεια αίρονταν οι κυρώσεις, οι Ιρανοί φέρονται να έχουν τάξει ότι θα μπορούσαν να μεταφέρουν στην Ελλάδα πολύ μεγαλύτερα ποσά, υποσχόμενοι ότι η χώρα θα μετατραπεί σε πύλη εισόδου περσικών κεφαλαίων.
Η προϋπόθεση ήταν μόνο μία. Να βάλει πλάτη η Αθήνα στις Βρυξέλλες, προκειμένου αυτές να «ξεπαγώσουν» ιρανικά περιουσιακά στοιχεία πολλών δισεκατομμυρίων σε ευρωπαϊκές ή μη τράπεζες. Δηλαδή να ασκήσει βέτο η Αθήνα, όπως και έγινε, στην επιμονή των Βρυξελλών να παραμείνουν στη «μαύρη λίστα» τράπεζες όπως η Bank Saderat που διαχειρίζεται το μεγαλύτερο πιστωτικό δίκτυο του Ιράν, αλλά κατηγορείται από τις ΗΠΑ ότι χρηματοδοτεί δίκτυα τρομοκρατίας, όπως η Χεζμπολάχ.
Όπως άλλωστε είχε γράψει πρώτο το liberal.gr, τη βοήθεια της ελληνικής κυβέρνησης να ξεπεράσει τις τραπεζικές δυσκολίες είχε θέσει για πρώτη φορά ο κεντρικός τραπεζίτης του Ιράν, Valiollah Seif (ΦΩΤ.), που επικεφαλής ιρανικής αντιπροσωπείας είχε επισκεφθεί στις 29-30 Σεπτεμβρίου την Αθήνα.
Photo by Mohammad Hassanzadeh - http://www.tasnimnews.com/fa/media/1394/12/01/1006097/???????-??-???-??????-???-?????-????-??-????-???-??????-??-????-??????-???????, CC BY 4.0.
«Βάσει μελλοντικών συνεργασιών οι τράπεζες»
Τότε ο ιρανός τραπεζίτης είχε συναντηθεί με αρκετούς κυβερνητικούς αξιωματούχους, μεταξύ των οποίων και ο Γιάννης Δραγασάκης. Στην ανακοίνωση που είχε εκδώσει η αντιπροεδρία της κυβέρνησης μετά το τέλος της συνάντησης ανέφερε μεταξύ άλλων ότι ο Seif, «έθεσε την έναρξη των ελληνοϊρανικών σχέσεων στον τραπεζικό τομέα ως βάση μελλοντικών οικονομικών συνεργασιών».
Τη βοήθεια της Αθήνας να «αποχαρακτηριστούν» από την Ευρωπαϊκή Ένωση μια σειρά από ιρανικές τράπεζες, είχε ζητήσει ο Seif και από άλλους Έλληνες αξιωματούχους με τους οποίους είχε τότε συναντηθεί.
Ένα περίπου μήνα μετά την επίσκεψη Seif στην Αθήνα, και κατ' εντολή προφανώς της ηγεσίας του υπ. Εξωτερικών, η μόνιμη ελληνική αντιπροσωπεία στις Βρυξέλλες αψήφισε την πρόθεση των συμμάχων και έθεσε βέτο στην ανανέωση των κυρώσεων της Bank Saderat.
Το νομικό πάτημα υπήρχε
Ούτως ή άλλως το νομικό πάτημα υπήρχε, όπως είχαν εξηγήσει οι Ιρανοί στην ελληνική πλευρά. Τον περασμένο Απρίλιο το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο απεφάνθη ότι η προσφυγή της Bank Saderat κατά των κυρώσεων της Ε.Ε. είναι νόμιμη, με το σκεπτικό ότι οι Βρυξέλλες δεν διαθέτουν επαρκή στοιχεία πως η τράπεζα χρηματοδοτεί τρομοκρατικές δραστηριότητες. Σαν αποτέλεσμα, το δικαστήριο έδωσε περιθώριο στις Βρυξέλλες να διατηρήσουν για έξι μόνο μήνες το πάγωμα των περιουσιακών της στοιχείων. Η επιπλέον αυτή περίοδος έληξε στις 22 Οκτωβρίου, ωστόσο καθ΄όλη τη μεταβατική αυτή περίοδο, χώρες όπως η Μ. Βρετανία, έκαναν ό,τι μπορούσαν προκειμένου να προσκομίσουν στοιχεία, ώστε οι κυρώσεις να επεκταθούν και μετά τον Οκτώβριο.
Photo by ????? - Own work, CC BY-SA 4.0.
Παρ' ότι οι 27 από τις 28 κυβερνήσεις ήταν έτοιμες να επεκτείνουν την παραμονή της Bank Saderat στη «μαύρη λίστα», ο εκπρόσωπος της ελληνικής αντιπροσωπείας αντιτέθηκε στην κίνηση, επικαλούμενος την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Όπως άλλωστε αναφέρει έλληνας αξιωματούχος που επικαλείται η Wall Street Journal, η οποία και αποκάλυψε προχθες το θέμα, «υπάρχει απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ και πρέπει να γίνει σεβαστή».
Δώδεκα ημέρες πριν την άφιξη Obama
Ουδείς αμφισβητεί ότι η κυβέρνηση οφείλει να αναζητά επενδυτικά κεφάλαια από οπουδήποτε, και ειδικά από χώρες με δυναμική σαν το Ιράν, αρκεί ωστόσο με τις κινήσεις αυτές να μην διαταράσσει άλλες ισορροπίες.
Και δίχως να μπορεί κανείς να προδικάσει τις επιπτώσεις της συγκεκριμένης κίνησης, είναι προφανές ότι η ελληνική πρωτοβουλία έχει δυσαρεστήσει το State Department, όπως φαίνεται και από τη χθεσινή του ανακοίνωση.
«Η ιρανική τράπεζα Bank Saderat παρά τον αποχαρακτηρισμό της από την ΕΕ, παραμένει στην λίστα των ΗΠΑ ως ύποπτη για την χρηματοδότηση της τρομοκρατίας και οι κυρώσεις», αναφέρει στη χθεσινή ανακοίνωση το αμερικανικό ΥΠΕΞ. Ούτως ή άλλως, η κίνηση ήταν υψηλού ρίσκου, πόσο μάλλον όταν σε μερικές ημέρες αφίκνειται στην Αθήνα ο Πρόεδρος Barack Obama, από τη στήριξη του οποίου η Αθήνα προσδοκά πολλά. Τη σύνδεση αυτή με το ταξίδι του αμερικανού προέδρου στην Αθήνα έκανε η ίδια η Wall Street Journal.
Ένα πάντως είναι σίγουρο. Εδώ και μήνες και ειδικά από την ημέρα που τα ΕΛΠΕ σύναψαν με τη κρατική εταιρεία της χώρας NIOC νέα συμφωνία αγοράς πετρελαίου, η Τεχεράνη «παίζει» πολύ με την ελληνική κυβέρνηση, που με τη σειρά της τείνει ευήκοα ώτα.
Προ ημερών για παράδειγμα η Τεχεράνη ανακοίνωσε ότι ενδιαφέρεται να περάσει ιρανικό φυσικό αέριο μέσω αγωγού από την Ελλάδα, ενώ εδώ και καιρό έχει εκφράσει επιθυμία ακόμη και να κτίσει διυλιστήριο στην Θράκη ή να ρίξει κεφάλαια για να αναβαθμίσει το υφιστάμενο των ΕΛΠΕ στη Θεσσαλονίκη.
Τα ανταλλάγματα ακούγονται ελκυστικά, το ερώτημα ωστόσο είναι κατά πόσο τα έχει ζυγίσει η ελληνική κυβέρνηση στη γεωπολιτική ζυγαριά συγκριτικά με αυτά που θα μπορούσε να χάσει.
Τι απαντούν διπλωματικές πηγές του ΥΠΕΞ
Σε σχέση με όσα αναφέρονται σε δημοσίευμα της Wall Street Journal για τη στάση της Ελλάδας στο θέμα της ανανέωσης της καταχώρησης της ιρανικής τράπεζας Saderat σε κατάλογο κυρώσεων, επισημαίνονται τα εξής :
1. Η Ελλάδα είναι κράτος δικαίου, μέλος της ΕΕ, η οποία είναι και οφείλει, επίσης, να δρα ως κοινότητα δικαίου.
2. Η Ελλάδα υπερασπίζεται το κράτος δικαίου σε μία εύθραυστη περιοχή, όπου σημειώνονται αναταραχές, διενέξεις και αναπτύσσονται παράνομες δραστηριότητες.
3. Η απόφαση του Δικαστηρίου κατά του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που έκρινε -τόσο σε πρώτο, το Μάρτιο 2013, όσο και σε δεύτερο βαθμό, τον περασμένο Απρίλιο- παράνομες τις κυρώσεις κατά της τράπεζας Saderat, δεν ήταν απόφαση ενός εθνικού δικαστηρίου, ούτε ενός δικαστηρίου του Ιράν, ούτε ενός ουδέτερου δικαστηρίου. Ήταν απόφαση ενός δικαστηρίου ευρωπαϊκού, του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εάν εμείς, ως EE, δεν εφαρμόζουμε τις δικαστικές αποφάσεις, πώς θα πείσουμε τον υπόλοιπο κόσμο ότι σεβόμαστε το κράτος δικαίου και ότι δεν εφαρμόζουμε δύο μέτρα και δύο σταθμά;
4. Τον Απρίλιο του 2016 η Ελλάδα είχε αντιταχθεί στην αυτόματη ανανέωση των κυρώσεων για οκτώ χρόνια και πρότεινε, ως συμβιβαστική λύση που υιοθετήθηκε, την εξάμηνη καταχώρηση της τράπεζας για να μην προκαταλάβει το Συμβούλιο την απόφαση του Δικαστηρίου και για να δοθεί χρόνος μελέτης της απόφασης. Η Ελλάδα υποστήριξε στο Συμβούλιο τον περασμένο Οκτώβριο ότι, δεν μπορούμε να καταχωρούμε σε καταλόγους κυρώσεων χωρίς να υπάρχει τεκμήριο της καταχώρησης. Εν τω μεταξύ, είχαν ζητηθεί από πλευράς μας, στοιχεία που να δικαιολογούν ανανέωση της καταχώρησης. Αφού, μετά τον Απρίλιο του 2016 δεν υπήρξαν περισσότερα στοιχεία για την τεκμηρίωση της καταχώρησης, πώς θα ήταν νοητή η εκ νέου καταχώρηση της τράπεζας σε κατάλογο κυρώσεων; Ελλείψει, λοιπόν, νέων στοιχείων σε βάρος της τράπεζας δεν συναινέσαμε τον Οκτώβριο στο Συμβούλιο στην ανανέωση των κυρώσεων, καθώς αυτό θα ήταν αντίθετο στις αρχές μας.
5. Σημειωτέον ότι, εκκρεμεί αξίωση αποζημίωσης της τράπεζας σε βάρος του Συμβουλίου για τις νομικά αβάσιμες κυρώσεις. Κράτη-Μέλη του Συμβουλίου, των οποίων οι τράπεζες διατηρούν ιρανικές καταθέσεις, αδιαφορούν για την εφαρμογή της απόφασης του Δικαστηρίου γιατί θα απολέσουν καταθέσεις. Κράτη όμως, όπως η Ελλάδα, των οποίων οι τράπεζες διαθέτουν αμελητέες τέτοιου είδους καταθέσεις, ζήτησαν να δοθούν εγγυήσεις -που δεν δόθηκαν- ότι θα καταβληθούν από την Ευρωπαϊκή Ένωση οι μελλοντικές αποζημιώσεις, γιατί ασφαλώς η μη εφαρμογή της απόφασης του Δικαστηρίου εκτός του ότι θα είναι αντίθετη με τις αρχές του κράτους δικαίου, θα προκαλέσει νέες αξιώσεις για αποζημιώσεις κατά των κρατών-μελών του Συμβουλίου και άρα κατά της Ελλάδας.
6. Αναφορικά, τέλος, με κακόβουλα σχόλια για τη στάση της χώρας μας ως προς το Ιράν, τονίζουμε με κατηγορηματικό τρόπο ότι η Ελλάδα στηρίζει και σέβεται τη συνολική συμφωνία για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα και ουδόλως την υπονομεύει. Αντίθετα, ενισχύει την εφαρμογή της συνολικής συμφωνίας με σεβασμό στις αρχές του δικαίου, δίνοντας το μήνυμα σε όλους ότι εφαρμόζει τα συμφωνηθέντα με δίκαιο τρόπο.
Συμπερασματικά, ελλείψει νέων στοιχείων σε βάρος της τράπεζας δεν ήταν νομίμως αποδεκτή η ανανέωση των κυρώσεων, καθώς αυτό θα ήταν αντίθετο στις αρχές, στις αξίες μας και στο δυτικό νομικό πολιτισμό που επιβάλλει να γίνονται σεβαστές οι αποφάσεις των Δικαστηρίων και να μην ακολουθούνται πρακτικές “δύο μέτρων και δύο σταθμών”. Είτε είμαστε, ως ΕΕ, κοινότητα δικαίου είτε δεν είμαστε.
