Της Μαίρη Βενέτη
Ένα από τα μεγαλύτερα σύννεφα αβεβαιότητας για το 2019 είναι η επιβράδυνση της κινεζικής οικονομίας, καθώς η παγκόσμια ανάπτυξη εξαρτάται κατά μεγάλο βαθμό από την ευρωστία του «Κινέζου γίγαντα».
Πρόκειται όμως για μια εξαιρετικά αμφίδρομη σχέση, καθώς και η Κίνα εξαρτάται άμεσα από την ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας.
Η Κίνα χάρη στην εισαγωγή και οικειοποίηση - για να μην χρησιμοποιηθεί ο τραχύς όρος της «αντιγραφής»- της τεχνολογικής προόδου από τις ανεπτυγμένες οικονομίες, κατάφερε να ενισχύσει για δεκαετίες την παραγωγικότητα της και να γίνει ανταγωνιστική σε ολόκληρη την παγκόσμια αλυσίδα προστιθέμενης αξίας.
Η πρόοδος αυτή σε συνδυασμό με μια εντυπωσιακά επιθετική οικονομική πολιτική, έδωσε στην Κίνα τη δυνατότητα να εμφανίσει εξαιρετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, να πάρει το σκήπτρο της δεύτερης μεγαλύτερης οικονομίας στον κόσμο και να «γλυτώσει» εκατομμύρια πολίτες από τη φτώχεια.
Ο άνεμος όμως δεν μπορεί να είναι πάντα ούριος.
Πρόσφατα, οι κινέζικες εξαγωγές εμφάνισαν αδυναμία, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, κυρίως λόγω της επιβράδυνσης του παγκόσμιου ρυθμού ανάπτυξης.
Όμως όταν υπάρχει «φτώχεια», υπάρχει και γκρίνια.
Έτσι προέκυψαν οι δασμοί από τις ΗΠΑ στις κινέζικες εισαγωγές, αλλά και η απαίτηση από την πλειοψηφία του δυτικού κόσμου να σταματήσει η Κίνα τις «κλοπές» πνευματικής ιδιοκτησίας.
Επιπλέον, το όραμα της Κίνας «Μια ζώνη, ένας Δρόμος» προκάλεσε την ανησυχία πολλών κρατών λόγω της έλλειψης διαφάνειας και των ανησυχιών για ζητήματα εθνικής ασφάλειας.
Όλα αυτά άρχισαν να αντικατοπτρίζονται στην επιδείνωση των εγχώριων οικονομικών δεικτών της Κίνας. Όμως οι κινεζικές αρχές απέδειξαν ότι έχουν δυνατά και ταχύτατα αντανακλαστικά, υιοθετώντας ένα άνευ προηγουμένου επιθετικό σύνολο επεκτατικών μέτρων νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής.
Μάλιστα η προσαρμογή της Κεντρικής Τράπεζας στον άνεμο που άλλαξε ήταν τόσο ακαριαία, που θα έπρεπε να αποτελέσει ένα καλό παράδειγμα άμεσων αντανακλαστικών για την ΕΚΤ, καθώς η τελευταία χαρακτηρίζεται από εξαιρετικά μεγάλες περιόδους «περισυλλογής» πριν προχωρήσει σε δράση.
Βραχυπρόθεσμα η Κίνα σταθεροποιήθηκε
Οι αναλυτές υποδέχτηκαν πριν λίγες ημέρες με ανακούφιση την ανακοίνωση των στοιχείων για το κινέζικο ΑΕΠ του πρώτου τριμήνου του 2019.
Χάρη στην πρόοδο των εμπορικών συζητήσεων με τις ΗΠΑ, αλλά και τα επιθετικά μέτρα δημοσιονομικής τόνωσης από την Κεντρική Τράπεζα που θα περιγράψουμε πιο κάτω, το ΑΕΠ της Κίνας αναπτύχθηκε 6,4% σε ετήσια βάση το πρώτο τρίμηνο, κόντρα στους φόβους για μεγαλύτερη επιβράδυνση. Η «παρτίδα σώθηκε» από την παραγωγή των εργοστασίων που έκανε άλμα 8,5% σε σχέση με ένα χρόνο νωρίτερα, από τις πωλήσεις λιανικής που αυξήθηκαν 8,7% και από τις επενδύσεις που ενισχύθηκαν 6,3%.
Οι περισσότεροι οικονομολόγοι προέβλεπαν ανάπτυξη 6,3% για το α' τρίμηνο και 6,2% για το σύνολο του 2019, ύστερα από ανάπτυξη 6,6% το 2018.
Αν και πρόκειται για μια μη αμελητέα επιβράδυνση σε σχέση με τις ταχύτητες που ανέπτυσσε η κινεζική οικονομία τις δύο προηγούμενες δεκαετίες, τα στοιχεία του α΄ τριμήνου απομάκρυναν το σενάριο της «ανώμαλης προσγείωσης», κάτι που ανακούφισε τους αναλυτές, παρά τη σκιά της αμφισβήτησης σχετικά με την ακρίβεια των στοιχείων που ανακοινώνει η κινεζική κυβέρνηση.
Η γιγάντια παρέμβαση της Κεντρικής Τράπεζας
Η αντίδραση των κινεζικών αρχών στις ενδείξεις για επιβράδυνση της οικονομίας τους ήταν τόσο άμεση που πραγματικά είναι άξια θαυμασμού.
Από την έναρξη της εμπορικής διαμάχης με τις ΗΠΑ, η Κίνα ξεκίνησε ένα επιθετικό πρόγραμμα τόνωσης. Η Κεντρική Τράπεζα εισήγαγε διάφορα εργαλεία έναντι να μη στερηθεί μετρητά ο ιδιωτικός τομέας, παρά το γεγονός ότι το χρέος των εταιρειών φθάνει στο 147% του ΑΕΠ.
Καταρχήν ξεκίνησε το πρόγραμμα μεσοπρόθεσμης δανειοδοτικής διευκόλυνσης (TMLF) που επέτρεψε στις τράπεζες να εξασφαλίζουν ρευστότητα με φθηνότερο επιτόκιο, εφόσον τα κεφάλαια χρησιμοποιούνται για δανεισμό σε μικρές και ιδιωτικές επιχειρήσεις.
Επίσης επέτρεψε την έκδοση perpetual bonds- ομόλογα στο διηνεκές -από τις εμπορικές τράπεζες για την ανασύσταση του συμπληρωματικού Tier 1.
Τέλος, επέτρεψε στις εμπορικές τράπεζες να ανταλλάσσουν τα perpetual bonds έναντι λογαριασμών Κεντρικής Τράπεζας, το επονομαζόμενο central bank bills swap.
Σε απλά ελληνικά, η Κεντρική Τράπεζα χρηματοδότησε εμμέσως μεγάλες αγορές ομολόγων από εμπορικές τράπεζες.
Το αποτέλεσμα αυτής της τεράστιας παρέμβασης, ήταν να αυξηθεί τον Μάρτιο η συνολική χρηματοδότηση σε 2.860 δισ. CNY σε σύγκριση με ένα μηνιαίο μέσο όρο της τάξης του 1.736,9 δισ.
Υπάρχει όμως και κάτι άλλο, εξίσου εντυπωσιακό.
Αυτό που δεν έχουν συνειδητοποιήσει οι περισσότεροι, είναι ότι η μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης που έγινε στην Κίνα το 2018 υπερέβη σε μεγάλο βαθμό το ποσό που προέκυψε από τη φορολογική μεταρρύθμιση των ΗΠΑ, τόσο σε απόλυτες τιμές, όσο και ως ποσοστό του ΑΕΠ.
Μετά από ένα τέτοιο μέγεθος παρεμβάσεων, η βελτίωση της κινέζικης οικονομίας δεν θα έπρεπε να αποτελεί έκπληξη στους αναλυτές, όπως άλλωστε δεν αποτέλεσε έκπληξη και στις αγορές.Ας μην ξεχνάμε ότι ο δείκτης Shanghai Composite ξεκίνησε το ράλι του στις 7 Ιανουαρίου του 2019, προεξοφλώντας ακριβώς τα θετικά στοιχεία που δημοσιεύτηκαν στις 17 Απριλίου.
Το ερώτημα βέβαια για τους επενδυτές είναι ένα: Είναι διατηρήσιμα τα «καλά νέα»;
Βραχυπρόθεσμα, ναι. Η ανάκαμψη του μηνιαίου αριθμού εξαγωγών για τον Μάρτιο- μετά από έναν φριχτό Φλεβάρη-, σε συνδυασμό με τις ενδείξεις ότι ένα σημαντικά υψηλότερο ποσό πιστώσεων εισέρχονται το δεύτερο τρίμηνο στην οικονομία και οι αυξανόμενες προσδοκίες μιας εμπορικής συμφωνίας με τις ΗΠΑ, λογικά θα υποστηρίξουν την ανάπτυξη για λίγους μήνες.
Μακροπρόθεσμα όμως, το μέλλον διαγράφεται με πιο μουντά χρώματα, τόσο για την Κίνα, όσο και για την παγκόσμια οικονομία.
Η Κίνα βιώνει ήδη την παγίδα μεσαίου εισοδήματος
Για όσους είναι παρατηρητικοί, έχει γίνει αντιληπτό ότι αυτή τη φορά χρειάστηκε περισσότερος χρόνος να ανταποκριθεί η κινεζική οικονομία στο πακέτο των παρεμβάσεων της Κεντρικής Τράπεζας. Χωρίς να αναιρείται το γεγονός ότι τελικά η οικονομία ανταποκρίθηκε, εντούτοις προβληματίζει η διαπίστωση ότι το φάρμακο των σύγχρονων επεκτατικών μέτρων νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής έχει αρχίσει να το «συνηθίζει» η κινέζικη οικονομία ,όπως άλλωστε και όλες οι υπόλοιπες.
Μήπως τα μέτρα βραχυπρόθεσμης τόνωσης αρχίζουν να γίνονται ολοένα και πιο αναποτελεσματικά με την πάροδο του χρόνου;
Το ερώτημα που προκύπτει βέβαια είναι τι εναλλακτική υπάρχει.
Η απάντηση πολύ φοβάμαι ότι απαιτεί μια διαφορετική οπτική γωνία του προβλήματος της οικονομικής επιβράδυνσης.
Σήμερα στον πλανήτη υπάρχουν 35 χώρες ανώτερου και ανώτατου εισοδήματος, 75 χώρες μεσαίου και 80 χώρες χαμηλού εισοδήματος. Τα τελευταία σαράντα χρόνια μόνον 15 από τις χώρες του μεσαίου εισοδήματος μπόρεσαν να περάσουν στην ανώτερη κατηγορία.
Πρόκειται για το φαινόμενο που οι οικονομολόγοι αποκαλούν «παγίδα μεσαίου εισοδήματος» και οφείλεται στο ότι, μία χώρα μπορεί να περάσει εύκολα από την χαμηλή κατηγορία στην μεσαία, γιατί εύκολα είναι και τα πρώτα στάδια της ανάπτυξης. Το μόνο που χρειάζεται είναι βασικές υποδομές, παραγωγή χαμηλού κόστους και εξαγωγή των παραγόμενων αγαθών.
Στην συνέχεια όμως η πρόοδος γίνεται πολύ πιο δύσκολη. Η δεξαμενή των υποαπασχολούμενων που υπάρχει στην πρώτη φάση στερεύει, οι μισθοί ανεβαίνουν, οι επενδύσεις γίνονται ακριβότερες, η είσοδος σε διεθνή δίκτυα αξίας ακριβαίνει και οι νέες τεχνολογίες απαιτούν ανθρώπινο κεφάλαιο υψηλού μορφωτικού επιπέδου. Γίνεται έτσι ζωτικός ο ρόλος της εκπαίδευσης και η καινοτομία αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα. Γι'αυτό άλλωστε έχει ξεσπάσει ο παγκόσμιος καυγάς για τις πατέντες και τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας.
Σε αυτήν ακριβώς τη φάση της παγίδας εισοδήματος αρχίζει να εισέρχεται η οικονομία της Κίνας, όπως άλλωστε συμβαίνει και με πολλές αναπτυσσόμενες χώρες τις τελευταίες δεκαετίες, συμπεριλαμβανομένων της Αργεντινής και της Βραζιλίας.
Μέσα από αυτή την οπτική γωνία, η σταθεροποίηση της ανάπτυξης μέσω βραχυπρόθεσμων μέτρων τόνωσης από την Κεντρική Τράπεζα δεν μπορεί να είναι εφικτή μακροπρόθεσμα.
Το πρόβλημα είναι δομικό και απαιτούνται ανάλογης ποιότητας διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, προσανατολισμένες πάνω από όλα στην καινοτομία, ώστε ο μετασχηματισμός της κινέζικης οικονομίας να αποκτήσει βηματισμό και να αποφύγει όσο γίνεται την στασιμότητα.
Η πολιτική του ενός παιδιού θα στοιχίσει στην Κίνα μια δεκαετία
Ένα από τα πιο ισχυρά επιχειρήματα των αναλυτών που μιλούν για « ιαπωνοποίηση» της Κίνας, είναι το γεγονός ότι η χώρα, μετά από τρεις δεκαετίες εφαρμογής της πολιτικής του «ενός παιδιού», είναι πλέον αντιμέτωπη με ένα κατεξοχήν δυτικό πρόβλημα. Το δημογραφικό.
Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Ινστιτούτου Διεθνούς Χρηματοοικονομικής (IIF), o πληθυσμός της Κίνας έχει αυξηθεί με ρυθμό 0,5% από το 2005 και μετά, έναντι 1,3% τις δεκαετίες 1980 και 1990.
Η απόφαση να τερματιστεί η πολιτική του ενός παιδιού το 2013 είχε μόνο περιορισμένο αντίκτυπο και είναι πολύ πιθανό να μην μπορέσει να αναστρέψει αυτή την πτωτική τάση, καθώς στη χώρα έχουν πέσει και τα ποσοστά γονιμότητας.
Το IIF, βασιζόμενο σε στοιχεία του ΟΗΕ, υποστηρίζει ότι το ποσοστό του εργαζόμενου πληθυσμού έχει υποχωρήσει από το 2010. Μάλιστα σύμφωνα με την προσομοίωση που έχει εκπονήσει, ως το 2030 ο εργαζόμενος πληθυσμός θα έχει υποχωρήσει περισσότερο από ό,τι στις ώριμες αγορές. Οι ηλικιωμένοι θα ανέλθουν στο 20% το 2035, έναντι του σημερινού ποσοστού 10%.
Όσο και αν ακούγεται περίεργο, σύμφωνα με το IIF το δημογραφικό αποτελεί ήδη ένα σημαντικό πρόβλημα στην προσπάθεια του Πεκίνου να απομακρύνει την οικονομία από τις επενδύσεις και να την ωθήσει προς την κατανάλωση.
Αν σκεφτεί κανείς ότι το ποσοστό αποταμίευσης έχει υποχωρήσει από το ιστορικό υψηλό του 42% του διαθέσιμου εισοδήματος το 2010 ,σε λιγότερο από 35% το 2018, πιθανότατα οι εκτιμήσεις του IIF να μην αποδειχθούν υπερβολικές στο μέλλον.
Στο παρελθόν η αστικοποίηση της Κίνας αποτέλεσε τον κινητήριο μοχλό της αύξησης της παραγωγικότητας. Όμως πλέον ο αριθμός των νέων ανθρώπων που μένουν σε αγροτικές περιοχές φθίνει συνεχώς, ενώ ταυτόχρονα ο πληθυσμός δεν αυξάνεται με τους παλιούς ρυθμούς. Το αποτέλεσμα είναι η ζήτηση για κατοικίες, μια βασική συνισταμένη της κινεζικής ανάπτυξης, να κινδυνεύει σύντομα να βρεθεί υπό πίεση.
Όλα αυτά, σε συνδυασμό με την παγίδα μεσαίου εισοδήματος στην οποία εισέρχεται σιγά σιγά η οικονομία, δημιουργούν ολοένα και πιο θολή ορατότητα στον μακροπρόθεσμο ορίζοντα της Κίνας.
Αποποίηση Ευθύνης
Το υλικό αυτό παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως προσφορά, συμβουλή, ή προτροπή για αγορά ή πώληση των αναφερομένων προϊόντων.
Παρόλο που οι πληροφορίες που περιέχονται, βασίζονται σε πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες, καμία διασφάλιση δεν δίνεται ότι είναι ακριβείς ή πλήρεις και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως τέτοιες.
*Αναδημοσίευση από Φιλελεύθερο
