Η συμφωνία που επετεύχθη τα ξημερώματα της Τρίτης, μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και Θεσμών, δεν είναι παρά το πρώτο μόνο βήμα ενός δύσκολου γύρου διαπραγματεύσεων, ο οποίος θα ακολουθήσει, σχολιάζει σε έκθεσή της για την Ελλάδα η HSBC.
Ο οίκος εκτιμά ότι η αξιολόγηση του προγράμματος θα καθυστερήσει, και πιθανότατα θα επεκταθεί και εντός του νέου έτους -με παράλληλη καθυστέρηση στην έναρξη της συζήτησης για ελάφρυνση του χρέους- ενώ κάνει λόγο για κατάρρευση των δημοσίων εσόδων, για αργή εφαρμογή του προγράμματος, αλλά και για δυσκολία του τραπεζικού κλάδου να στηρίξει την ανάπτυξη, βραχυπρόθεσμα, παρά την ανακεφαλαιοποίηση.
Μεταξύ άλλων, σχολιάζει πως μετά τη συμφωνία για το τρίτο πρόγραμμα διάσωσης προς την Ελλάδα, τον Αύγουστο, και τις εκλογές του Σεπτεμβρίου που ανέδειξαν και πάλι το ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση, οι αποδόσεις των κρατικών τίτλων έχουν πέσει αισθητά. Η συμφωνία που επετεύχθη στις, 17 Νοέμβρη, ανάμεσα στην Ελλάδα και τους πιστωτές της θα πρέπει να ξεκλειδώσει την εκταμίευση των 2 δισ. ευρώ την ερχόμενη Παρασκευή. Παρ' όλα αυτά, η πρόοδος στην εφαρμογή του προγράμματος είναι αργή και η σημερινή συμφωνία είναι μόλις ένα πρώτο βήμα σ' ένα δύσκολο γύρο διαπραγματεύσεων. Η πρώτη αξιολόγηση του προγράμματος που θα ξεκινήσει τις προσεχείς βδομάδες, θα έχει να αντιμετωπίσει ευαίσθητα πολιτικά θέματα όπως το ζήτημα των συντάξεων και τις ιδιωτικοποιήσεις.
Η HSBC υπενθυμίζει ότι η ελάφρυνση του χρέους, που αποτελεί προϋπόθεση για τη συμμετοχή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στο πρόγραμμα, θα συζητηθεί μετά την ολοκλήρωση της αξιολόγησης. Η ολοκλήρωση της αξιολόγησης αποτελεί επίσης όρο ώστε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να αποδεχτεί τα ελληνικά ομόλογα ως εγγύηση στις διαδικασίες αναχρηματοδότησης και να τα συμπεριλάβει στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης.
Εντωμεταξύ, η πραγματική οικονομία συνεχίζει να εμφανίζει καλύτερη των εκτιμήσεων εικόνα σε επίπεδο ρυθμών ανάπτυξης, τα έσοδα όμως συνεχίζουν να είναι χαμηλά και, παρά το γεγονός ότι ο φετινός στόχος του ελλείμματος μοιάζει εφικτός, ίσως απαιτηθούν περισσότερα μέτρα λιτότητας στο μέλλον. Οποιαδήποτε καθυστέρηση στην αξιολόγηση του προγράμματος θα δημιουργήσει δυσκολίες στην κυβέρνηση και στη διευθέτηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών και, κατά συνέπεια, στην επιστροφή σε ανάπτυξη.
Μεταξύ άλλων, η HSBC αναφέρεται στην πρόσφατη υποχώρηση της απόδοσης των ελληνικών ομολόγων, επισημαίνοντας ότι διατυπώνονται από ελληνικές κυβερνητικές πηγές ακόμα και εκτιμήσεις για πιθανή επιστροφή της χώρας στις αγορές εντός του 2016.
Η εφαρμογή, ωστόσο, του προγράμματος, όπως επισημαίνεται στην έκθεση, από την τελευταία συμφωνία διάσωσης μέχρι σήμερα, υλοποιείται με αργούς ρυθμούς. Η HSBC υπενθυμίζει ότι από τα 86 δισ. ευρώ του πακέτου διάσωσης, μόνο τα 13 δισ. εκταμιεύθηκαν αμέσως, ενώ ακόμα 13 δισ. θα διατεθούν σε δόσεις.
Προκειμένου, όμως, να ολοκληρωθεί η αξιολόγηση του προγράμματος από τους πιστωτές, θα πρέπει να προηγηθεί μία σειρά από δράσεις, οι πιο περίπλοκες των οποίων είναι:
- Η έγκριση ενός μεσοπρόθεσμου πλάνου προϋπολογισμού, με επιπλέον περικοπές προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι για πρωτογενή πλεονάσματα 0,5% το 2016, 1,75% το 2017 και 3,5% το 2018.
- Η μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας
- Η κατάργηση της προνομιακής φορολογικής μεταχείρισης του αγροτικού εισοδήματος, η οποία έπρεπε να έχει θεσμοθετηθεί από τον Ιούλιο
- Η δημιουργία ενός ταμείου αποκρατικοποιήσεων, που θα πρέπει να πιάσει τον στόχο των 50 δισ. ευρώ. Βάσει της συμφωνίας του Αυγούστου, η ελληνική κυβέρνηση θα έπρεπε να έχει καταλήξει στο σχετικό πλάνο εντός του Οκτωβρίου, ώστε το ταμείο να είναι λειτουργικό εντός του 2015.
Η HSBC εκτιμά ότι μπορεί να υπάρξουν καθυστερήσεις στην αξιολόγηση του προγράμματος, και κατά συνέπεια και στη συμφωνία για ελάφρυνση του χρέους. Όπως επισημαίνει, παραμένουν εκκρεμότητες σε ευαίσθητα για τον ΣΥΡΙΖΑ πεδία, όπως η μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού/ ασφαλιστικού συστήματος και οι αποκρατικοποιήσεις.
Ως μία από τις πιθανές αιτίες για την καθυστέρηση της αξιολόγησης, η HSBC αναφέρει το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν θα βρεθεί αντιμέτωπη με μεγάλες αποπληρωμές χρέους, έως τον Ιούλιο του 2016 (3 δισ. ευρώ προς την ΕΚΤ). Καθυστέρηση που, επίσης, μπορεί να επηρεάσει αρνητικά και τις αποφάσεις της ΕΚΤ ως προς την αποδοχή των ελληνικών ομολόγων και τη συμμετοχή της χώρας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης.
Στο μεταξύ, ακόμα και όταν ξεκινήσει η συζήτηση για ελάφρυνση του ελληνικού χρέους, η σχετική διαπραγμάτευση δεν αναμένεται εύκολη, δεδομένων και των διαφορών επί του ζητήματος ανάμεσα στο ΔΝΤ και την Ε.Ε.
Οι δυσκολίες ενδέχεται να διογκωθούν, σε περίπτωση που οι καθυστερήσεις στην εφαρμογή του προγράμματος από την ελληνική κυβέρνηση επηρεάσουν την εμπιστοσύνη των πιστωτών προς την Ελλάδα.
Το γεγονός ότι ο ΣΥΡΙΖΑ κάλεσε πρόσφατα σε «μαζική συμμετοχή» τους εργαζόμενους, κατά την 24ωρη απεργία των ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ, πιθανότατα δεν βοηθούν σε κανένα επίπεδο, σχολιάζουν οι οικονομολόγοι της HSBC.
Ωστόσο, με δεδομένο ότι η συντριπτική πλειοψηφία των κομμάτων στο ελληνικό κοινοβούλιο τάσσεται υπέρ της παραμονής της χώρας στο ευρώ, οι κίνδυνοι για αναζωπύρωση των σεναρίων περί Grexit παραμένουν χαμηλοί. Όμως, όπως συμπληρώνει ο οίκος, πιθανή καθυστέρηση στην ολοκλήρωση της αξιολόγησης και ενδεχόμενη εμφάνιση αποκλινουσών τάσεων εντός του ΣΥΡΙΖΑ, θα μπορούσε να προκαλέσει αβεβαιότητα στις αγορές τους επόμενους μήνες.
Οικονομία
Στο μεταξύ, σε ό,τι αφορά τους ρυθμούς ανάπτυξης, εξακολουθούν να εμφανίζονται καλύτεροι των εκτιμήσεων, ενώ οι συνέπειες των capital controls φαίνεται να περιορίστηκαν. Σε γενικές γραμμές, η ελληνική οικονομία μοιάζει να έχει συναντήσει «πυθμένα», όμως είναι υπερβολικά νωρίς για να συμπεράνουμε ότι τα δύσκολα έχουν περάσει: οι επενδύσεις βρίσκονται στο 1/3 των προ κρίσης επιπέδων, ενώ η πρόσφατη πτωτική τάση στα ποσοστά της ανεργίας μοιάζει να έχει εξαντληθεί.
Προϋπολογισμός
Από την μέχρι στιγμής εκτέλεση του προϋπολογισμού, ξεχωρίζει η «μαύρη τρύπα» στα έσοδα, και μόνο η ηπιότερη των εκτιμήσεων ύφεση δίνει πιθανότητες επίτευξης του καθοδικά αναθεωρημένου στόχου για το πρωτογενές πλεόνασμα.
Τα επόμενα χρόνια όμως θα αποδειχθούν δύσκολα, καθώς η επίτευξη των στόχων θα απαιτήσει μεγάλη δημοσιονομική σύσφιξη. Προς το παρόν, η μεσοπρόθεσμη στρατηγική προβλέπει λήψη περισσότερων μέτρων, που ισοδυναμούν με τουλάχιστον 0,75% του ΑΕΠ το 2,17 και 0,25% το 2018, ώστε να επιτευχθούν οι αντίστοιχοι στόχοι.
Τράπεζες
Η κατάσταση του ελληνικού τραπεζικού κλάδου εξακολουθεί να παρουσιάζει προκλήσεις, καθώς έχει χαθεί πάνω από το 2,5% των εγχώριων καταθέσεων και έχει αυξηθεί η εξάρτηση από τον μηχανισμό ELA. Έτσι, δεν αποτελεί έκπληξη η επιδείνωση στις χορηγήσεις, ειδικά προς τις επιχειρήσεις.
Η κατάσταση είναι απίθανο να βελτιωθεί πριν ολοκληρωθεί πλήρως η ανακεφαλαιοποίηση, εκτιμά η HSBC, αλλά ακόμα και τότε πιθανότατα δεν θα επιστρέψουν όλες οι καταθέσεις.
Αν και οι ευρωπαϊκές αρχές έχουν προσπαθήσει να αποσυνδέσουν την ολοκλήρωση της αξιολόγησης από την ανακεφαλαιοποίηση, υπάρχουν ακόμα συνδετικοί κρίκοι μεταξύ των δύο διαδικασιών. Κυρίως επειδή η καθυστέρηση στην αξιολόγηση θα εμποδίσει την άρση των capital controls και, έτσι, θα επηρεαστεί αρνητικά συνολικά η οικονομική ανάκαμψη.
Επιπλέον, όσο τα ελληνικά ομόλογα δεν γίνονται δεκτά από την ΕΚΤ, οι ελληνικές τράπεζες υποχρεώνονται να καταφεύγουν στον ακριβότερο δανεισμό από τον ELA, γεγονός που εξακολουθεί να δημιουργεί πιέσεις στα ελληνικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.
Το να αποκτήσουν ξανά πρόσβαση στον τακτικό μηχανισμό χρηματοδότησης της ΕΚΤ, όσο το δυνατόν συντομότερα, θα ανακουφίσει μέρος αυτών των πιέσεων και θα φέρει τις ελληνικές τράπεζες σε θέση να στηρίξουν την ανάκαμψη.
Αλλά, οι πιθανές καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση της αξιολόγησης σημαίνει ότι θα πρέπει να περιμένουμε μέχρι να συμβεί κάτι τέτοιο. Εν τέλει, μοιάζει απίθανό να καταφέρουν οι τράπεζες να στηρίξουν την οικονομική ανάκαμψη, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα.
