Της Μαίρης Βενέτη*
Οι τιμές του πετρελαίου το τελευταίο δίμηνο έχουν παρουσιάσει αυξημένη μεταβλητότητα. Το Brent το τελευταίο δίμηνο παρουσίασε διακύμανση μεταξύ των 86,73 και 57,78 δολαρίων, με αντίστοιχη διακύμανση για το WTI από τα 76,41 έως τα 50,92 δολάρια.
Η αποθέρμανση από τις υψηλές τιμές στα τρέχοντα επίπεδα αποτελεί μια καλή εξέλιξη, ακόμα και μετά την συγκυριακή άνοδο τιμών λόγω της «ανακωχής» των 90 ημερών στον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ- Κίνας, αλλά και της ανακοίνωσης από την περιφέρεια της Αλμπέρτα του Καναδά για μείωση παραγωγής κατά 8,7%. 
Ανεξαρτήτως όμως των λόγων, η μεγάλη εικόνα είναι ότι το Brent κινείται πολύ κάτω από τα 81 δολάρια και το WTI πολύ κάτω από τα 70 δολάρια.
Οι αντίρροπες δυνάμεις θα σταθεροποιήσουν την τιμή
Ο βασιλιάς στην σκακιέρα των τιμών του πετρελαίου είναι η παγκόσμια ζήτηση, η οποία προς το παρόν πλήττεται από την ενδυνάμωση του δολαρίου και τις παγκόσμιες εμπορικές διενέξεις.
Όμως τη ματ κίνηση πολλές φορές την δίνει η βασίλισσα, που όσον αφορά την πετρελαϊκή σκακιέρα είναι οι μεγάλοι πετρελαιοπαραγωγοί, οι αποφάσεις των οποίων πολλές φορές αλλάζουν την εξέλιξη του παιχνιδιού.
Η πρόσφατη πτώση για παράδειγμα αντιστράφηκε -έστω προσωρινά- μετά την ανακοίνωση ότι ο ΟΠΕΚ και χώρες παραγωγής πετρελαίου εκτός του οργανισμού, συμφώνησαν να προχωρήσουν σε συνολική μείωση της ημερήσιας παραγωγής τους κατά 1,8 εκατ. βαρέλια.
Παρόλο που η απόφαση του ΟΠΕΚ ήταν αρκετά αναμενόμενη, η αρχική αντίδραση στις αγορές πετρελαίου εκτόξευσε τον μαύρο χρυσό στο + 4%, για να κλείσει εκείνη την ημέρα με κέρδη +1,5%.
Το πολιτικό ρίσκο από την άλλη παραμένει κρίσιμος «αξιωματικός» για την εξέλιξη των τιμών.
Για παράδειγμα, αν οι εντάσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν περάσουν σε μια νέα επιθετική φάση κλιμάκωσης, θα μπορούσαν να οδηγήσουν και πάλι τις τιμές στα υψηλά του 2018.
Από την άλλη μεριά, η προσφορά σχιστολιθικού πετρελαίου από τις ΗΠΑ βαίνει ολοένα και αυξανόμενη, ασκώντας αντίρροπες δυνάμεις.
Αν και τα εβδομαδιαία στοιχεία της αμερικανικής κυβέρνησης έδειξαν ότι τα εγχώρια αποθέματα αργού πετρελαίου μειώθηκαν για δεύτερη συνεχή εβδομάδα, εντούτοις η μείωση αυτή ήταν πολύ μικρότερη από ό,τι αναμενόταν.
Συγκεκριμένα, η αρμόδια επιτροπή ανακοίνωσε πως τα αποθέματα μειώθηκαν κατά 1,2 εκατ. βαρέλια για την εβδομάδα που τελείωσε στις 7 Δεκεμβρίου. ?????Ωστόσο, αναλυτές και traders ανέμεναν μείωση κατά 2,8 εκατ. βαρέλια, σύμφωνα με δημοσκόπηση της The Wall Street Journal, οπότε οι τιμές επανήλθαν πάνω από τα 60 δολάρια για το brent και πάνω από τα 51 δολάρια το WTI.
Μέσα σε όλο αυτό το πλαίσιο, αρχίζει να γίνεται κατανοητό ότι είναι πολύ πιθανό οι τιμές πετρελαίου να αρχίσουν να συγκλίνουν ολοένα και περισσότερο με τα θεμελιώδη της αγοράς, περιορίζοντας τη διακύμανση τους σε ένα κανάλι μικρότερου βεληνεκούς, με τα 56 +/-10$ να είναι όχι μόνο μια πιθανή συσσώρευση για το Brent αλλά και επιθυμητή, με την αντίστοιχη για το WTI κατά 10 δολάρια χονδρικά πιο κάτω.
Οι τιμές στα τρέχοντα επίπεδα βολεύουν σχεδόν τους πάντες.
Καθώς ο χειμώνας στο βόρειο ημισφαίριο εξελίσσεται, η μείωση της τιμής του πετρελαίου θα ανακουφίσει τα νοικοκυριά αλλά και τις επιχειρήσεις, σε μια περίοδο που η οικονομική ανάπτυξη έχει αρχίσει να κόβει ταχύτητα και η τόνωση της εκ νέου είναι το απόλυτο ζητούμενο.
Οι χαμηλότερες τιμές θα είναι επωφελείς για τις χώρες που εισάγουν πετρέλαιο, ειδικά για όσες εμφανίζουν μεγάλα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών, όπως η Νότια Αφρική ή η Κίνα που είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας πετρελαίου παγκοσμίως.
Σε πρόσφατο άρθρο του Bloomberg επισημάνθηκε ότι κάθε πτώση της τάξεως των 10 δολαρίων/βαρέλι, ενισχύει τα έσοδα κατά 0,5%-0,7% του ΑΕΠ για τους μεγαλύτερους εισαγωγείς πετρελαίου των αναδυόμενων αγορών.
Για τις ΗΠΑ μάλιστα, η πρόσφατη αποκλιμάκωση των τιμών μπορεί να ροκανίζει τα περιθώρια κέρδους της βιομηχανίας παραγωγής σχιστολιθικού πετρελαίου, αλλά αποτελεί ταυτόχρονα και ένα ισοδύναμο φορολογικών μειώσεων, όπως άλλωστε έχει περιγράψει τη μείωση των πετρελαϊκών τιμών ο ίδιος ο Ντόναλντ Τραμπ.
Μέσα από αυτό το πλαίσιο γίνεται κατανοητή και η ενεργή παρέμβαση του Αμερικανού Προέδρου στην αγορά του πετρελαίου μέσω του twitter.
Η αποκλιμάκωση των τιμών έχει διπλό όφελος για τον Πλανητάρχη.
Οι χαμηλότερες τιμές πετρελαίου μέσω των μικρότερων πληθωριστικών πιέσεων που συνεπάγονται, μπορούν να πείσουν ευκολότερα την FED να περιορίσει την αύξηση των επιτοκίων, από ό,τι η γκρίνια του Προέδρου.
Στην παρούσα μάλιστα φάση, μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να δώσει και στην ΕΚΤ μια καλή δικαιολογία μερικής ανάσχεσης της ποσοτικής σύσφιξης – παρόλο που οι καθαρές αγορές στο πλαίσιο του προγράμματος θα λήξουν στο τέλος του Δεκεμβρίου όπως επιβεβαίωσε την Πέμπτη ο Μάριο Ντράγκι - τουλάχιστον μέχρι να διευθετηθούν οριστικά μείζονα ζητήματα όπως για παράδειγμα το έλλειμμα του προϋπολογισμού της Ιταλίας.
Ο ρόλος του πληθωρισμού
Ο πληθωρισμός είναι στην ουσία και ο καταλύτης για την επιθυμητή διακύμανση των πετρελαϊκών τιμών σε ένα εύρος ± 17% από τα τρέχοντα επίπεδα.
Το επιχείρημα πως οι χαμηλότερες τιμές πετρελαίου απελευθερώνουν εισόδημα για άλλες δαπάνες, το οποίο με τη σειρά του γίνεται εισόδημα για τις επιχειρήσεις, οι οποίες στη συνέχεια θα το επενδύσουν, είναι σωστό, αλλά έχει και αυτό τα όρια του.
Φτάνει μέχρι το κεφάλαιο του αποπληθωρισμού.
Η ψυχολογία των αποπληθωριστικών προσδοκιών είναι από τις πιο ύπουλες του οικονομικού γίγνεσθαι, καθότι η παρατεταμένη πτώση των τιμών δημιουργεί στους καταναλωτές την προσδοκία περαιτέρω πτώσης και τους ωθεί να παγώνουν τις άμεσες δαπάνες.
Το ίδιο συμβαίνει και με τις επενδύσεις των επιχειρήσεων. Τις αναβάλλουν για αργότερα, όταν θα αυξηθούν οι τιμές των προϊόντων τους στην αγορά.
Εν ολίγοις, η πτώση της τιμής του πετρελαίου κάτω από ένα επίπεδο, πυροδοτεί πτώση του γενικού επιπέδου τιμών, η οποία με τη σειρά της καταλήγει σε μικρότερη καταναλωτική δαπάνη και μειωμένες επενδύσεις.
Παράλογη κατάσταση, που ήδη όμως «την έχουν στο πετσί τους» οι Κεντρικές Τράπεζες, καθώς οι μαζικές ενέσεις ρευστότητας κατέληξαν σε διόγκωση των χρηματοπιστωτικών τίτλων, αλλά όχι σε γενικό πληθωρισμό των τιμών των αγαθών και των υπηρεσιών της πραγματικής οικονομίας.
Τι θα πρέπει να προσέξουν οι επενδυτές σε τιμές πετρελαίου <44$
Οι αναδυόμενες αγορές είναι ο πρώτος εύθραυστος κρίκος, τα πρωτογενή εμπορεύματα ο δεύτερος, αλλά εν τέλει πλήττεται το χρηματοπιστωτικό σύστημα στο σύνολο του.
Κάθε 10 δολάρια πτώσης σύμφωνα με την έρευνα του Capital Economics θα προκαλέσουν μια απώλεια της τάξεως του 3%-5% σε ετήσια βάση στο ΑΕΠ των περισσότερων οικονομιών του Περσικού Κόλπου.
Όσον αφορά τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα η επιβράδυνση θα είναι της τάξεως του 1,5%-2% στο ΑΕΠ, ενώ ισόποση θα είναι η επιβράδυνση των οικονομιών που οι εξαγωγές πετρελαίου αποτελούν μεγάλο μερίδιο του μείγματος των συνολικών εξαγωγών, όπως η Ρωσία, η Βενεζουέλα και η Νιγηρία.
Αντίστοιχα πλήττονται και οι οικονομίες που εξαρτώνται από την εξαγωγή πρωτογενών προϊόντων, όπως η Βραζιλία, η Χιλή, η Αργεντινή, η Αυστραλία, αλλά και πολλές οικονομίες της Νοτιοανατολικής Ασίας.
Μια παρατεταμένη υποχώρηση τιμών θα αρχίσει να πονάει ιδιαίτερα τις οικονομίες αυτές.
Η μείωση της συναλλαγματικής ισοτιμίας τους είναι ο κύριος μοχλός πίεσης σε ένα τέτοιο σενάριο, καθώς υπάρχει μια μακρόχρονη και τεκμηριωμένη ιστορικά σχέση ανάμεσα στην πτώση της τιμής του πετρελαίου και στην αύξηση της αξίας του αμερικανικού δολαρίου.
Όσο μεγαλύτερη εξάρτηση έχει μια οικονομία από τις εξαγωγές πετρελαίου, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η πτώση του νομίσματος της, καθώς οι εγχώριοι και οι ξένοι επενδυτές ξεφορτώνονται τα νομίσματα αυτά, αγοράζουν δολάρια και εν συνεχεία αμερικανικά ομόλογα και μετοχές ,αλλά και λοιπά περιουσιακά στοιχεία, όπως ακίνητα.
Η φυγή των κεφαλαίων από τις χώρες αυτές αντανακλάται στα χρηματιστήρια τους, καθώς και στα επιτόκια των κρατικών ομολόγων που σημειώνουν αύξηση. Ταυτόχρονα επιβραδύνονται οι ροές ξένων άμεσων επενδύσεων, καθιστώντας το χρηματικό κεφάλαιο και την πίστωση είδη προς έλλειψη.
Η πτώση της αξίας των νομισμάτων προκαλεί ταυτόχρονα αύξηση του κόστους των εισαγόμενων αγαθών, άρα και μείωση των πραγματικών δαπανών των καταναλωτών. Οι εξαγωγές των επιχειρήσεων επίσης μειώνονται και η ύφεση είναι κάτι παραπάνω από ορατή.
Η ιστορία υποδεικνύει ότι ο χαλκός, ο χρυσός και άλλα βιομηχανικά μέταλλα ακολουθούν παραδοσιακά την πτώση του μαύρου χρυσού, κάνοντας ακόμα πιο δύσκολη την κατάσταση για τις αναδυόμενες οικονομίες που τα παράγουν και όχι μόνο.
Το πετρέλαιο έχει γίνει ένα σημαντικό χρηματοπιστωτικό περιουσιακό στοιχείο, από τότε που οι ΗΠΑ στα τέλη της δεκαετίας του 1990 απελευθέρωσαν το εμπόριο των προθεσμιακών συμβολαίων επί του πετρελαίου σε παγκόσμια κλίμακα.
Η πτώση της τιμής στα χρηματοπιστωτικά χρεόγραφα που βασίζονται στο πετρέλαιο, διαχέεται και σε άλλους χρηματοπιστωτικούς τίτλους, προκαλώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις. Από τα νομίσματα αναδυόμενων και τα λοιπά εμπορεύματα, έως τα ενεργειακά δάνεια αρκετών δισ. που έχουν χορηγήσει οι μεγαλύτερες ευρωπαϊκές τράπεζες και τα αμερικανικά ομόλογα υψηλού κινδύνου, που έχουν τροφοδοτήσει το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής σχιστολιθικού πετρελαίου στις ΗΠΑ.
Πιο συγκεκριμένα, μια παρατεταμένη πτώση των πετρελαϊκών τιμών θα μπορούσε να οδηγήσει σε εκτεταμένες χρεοκοπίες και αθετήσεις πληρωμών εκ μέρους πολλών μη χρηματοπιστωτικών εταιρειών, που με τη σειρά τους θα προκαλέσουν χρηματοπιστωτική αστάθεια σε τράπεζες που έχουν οικονομικές σχέσεις με τις εταιρείες αυτές, όπως οι περιφερειακές αμερικανικές τράπεζες για παράδειγμα.
Η κρίση του 2008 μας απέδειξε ότι η χρηματοπιστωτική αστάθεια σε μια αγορά μέσω αυτών των αλυσιδωτών αντιδράσεων, δεν αργεί να διοχετευτεί σε όλες τις αγορές.
Συμπερασματικά, το παν μέτρον άριστον είναι ένα ρητό που αντιπροσωπεύει απόλυτα την εξέλιξη των τιμών του πετρελαίου, καθώς είτε η άνοδος τους πάνω από τα 90$, είτε η πτώση τους κάτω από τα 44$, πυροδοτεί επί της ουσίας αν και με διαφορετικό τρόπο, τους μηχανισμούς της ύφεσης για όλη την παγκόσμια κοινότητα και για αυτό οι επενδυτές θα πρέπει άμεσα να αναπροσαρμόσουν τα χαρτοφυλάκια τους.
Αποποίηση Ευθύνης
Το υλικό αυτό παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως προσφορά, συμβουλή, ή προτροπή για αγορά ή πώληση των αναφερομένων προϊόντων. Παρόλο που οι πληροφορίες που περιέχονται, βασίζονται σε πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες, καμία διασφάλιση δεν δίνεται ότι είναι ακριβείς ή πλήρεις και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως τέτοιες.
* Η Μαίρη Βενέτη είναι πιστοποιημένη Διαχειριστής από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς
Μέρος του άρθρου δημοσιεύθηκε στον Φιλελεύθερο των 7-9/12
