Σε λίγες εβδομάδες και πιθανότατα μέσα στον Απρίλιο, η Κριστίν Λαγκάρντ θα μας ενημερώσει για το κατά πόσο η ΕΚΤ θα προχωρήσει στη δημιουργία του δικού της ψηφιακού νομίσματος, ακολουθώντας τα βήματα των κεντρικών τραπεζών της Σουηδίας και της Κίνας, οι οποίες προπορεύονται. Το ψηφιακό ευρώ δεν θα έχει στόχο να αντικαταστήσει τα μετρητά, ωστόσο και μόνο η υιοθέτησή του αναμένεται να μειώσει περαιτέρω τη χρήση κερμάτων και χαρτονομισμάτων. Πόσο κοντά βρισκόμαστε, λοιπόν, στο τέλος των μετρητών;
Αν σας έλεγε κάποιος πριν από δέκα χρόνια ότι θα πραγματοποιούσατε σχεδόν το σύνολο των συναλλαγών σας από το κινητό τηλέφωνο ή τον υπολογιστή σας σίγουρα θα τρομάζατε ή θα αποκλείατε το ενδεχόμενο αυτό. Ο άνθρωπος ανέκαθεν ένιωθε μεγαλύτερη ασφάλεια έχοντας στα χέρια του μετρητά, ωστόσο οι νεότερες γενιές που μεγαλώνουν με ψηφιακές εφαρμογές δεν βρίσκουν ιδιαίτερους λόγους να έχουν μετρητά πάνω τους και τα θεωρούν απαρχαιωμένο μέσο συναλλαγών.
Η πανδημία ήρθε να επιταχύνει την τάση εξαιτίας του φόβου μετάδοσης του ιού (αν και η ΕΚΤ υποστηρίζει ότι ο κίνδυνος μετάδοσης μέσω των χρημάτων είναι μικρότερος σε σύγκριση με άλλες επιφάνειες). Την ίδια ώρα, τα ψηφιακά νομίσματα αποκτούν όλο και μεγαλύτερη αποδοχή, ενώ εκτός από το bitcoin, το ether και τα υπόλοιπα γνωστά κρυπτονομίσματα, τεχνολογικοί κολοσσοί όπως η Facebook προτίθενται να δημιουργήσουν τα δικά τους μέσα συναλλαγών που βασίζονται στην τεχνολογία blockchain.
Οι κεντρικές τράπεζες μπαίνουν και αυτές στο παιχνίδι εκτιμώντας ότι μπορούν να προσφέρουν ένα συνδυασμό ασφάλειας (που παραδοσιακά προσφέρουν οι κεντρικές τράπεζες) και ευκολίας μέσω των ηλεκτρονικών καταθέσεων. Θέλουν επίσης να προλάβουν τον ανταγωνισμό των ιδιωτικών εταιρειών για να μη χάσουν το ρόλο τους.
Υπό μία έννοια, βέβαια, ήδη το χρήμα σε φυσική μορφή μπαίνει στην άκρη. Στην Ευρωζώνη, μάλιστα, οι τραπεζικές καταθέσεις, δηλαδή το χρήμα σε ηλεκτρονική μορφή, είναι 6 φορές μεγαλύτερες από τα κέρματα και χαρτονομίσματα, με την Ελλάδα να εμφανίζει το μεγαλύτερο ποσοστό συναλλαγών σε μετρητά και την Ολλανδία το μικρότερο.
Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών, το 85% του χρήματος που βρίσκεται σε κυκλοφορία στην Ευρωζώνη είναι σε μορφή τραπεζικών καταθέσεων και κατ’ επέκταση είναι σε μεγάλο ποσοστό ηλεκτρονικό χρήμα. Μόλις το 15% είναι σε κέρματα και χαρτονομίσματα. Σε χώρες, μάλιστα, όπως η Σουηδία, η Μ. Βρετανία και η Αυστραλία, το ποσοστό του χρήματος σε φυσικά μορφή υποχωρεί πολύ κάτω από το 10%.
Σε χώρες όμως όπως η Ινδία – που είναι από τις πολυπληθέστερες του πλανήτη – τα μετρητά αγγίζουν το 70% των συνολικών χρημάτων, που σημαίνει ότι θα χρειαστούν πολλά χρόνια για να αντιστραφεί πλήρως η τάση.
Ας επιστρέψουμε στο «όνειρο» της ΕΚΤ να εκδώσει το δικό της ψηφιακό νόμισμα. Αναλυτές εκτιμούν ότι το… ντεμπούτο του ψηφιακού ευρώ απέχει ακόμη αρκετά χρόνια και μέχρι τότε η χρήση μετρητών θα έχει μειωθεί περαιτέρω, αν και υπάρχουν ακόμη «οχυρά» εξαιτίας των ανησυχιών για θέματα ιδιωτικότητας. Αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της διαβούλευσης της ΕΚΤ για το ψηφιακό ευρώ οι βασικότερες απαιτήσεις των Ευρωπαίων πολιτών σχετίζονταν με την ασφάλεια και το απόρρητο των συναλλαγών.
Αν δούμε τη μεγάλη εικόνα και την εξέλιξη των πραγμάτων τις τελευταίες δύο δεκαετίες, τότε είναι… φως φανάρι ότι οι ημέρες των μετρητών είναι μετρημένες. Στον αντίποδα, θα συνεχίσει να υπάρχει ο φόβος παραβίασης του απορρήτου των συναλλαγών. Παράλληλα, ένας σημαντικός αριθμός πολιτών ανά την υφήλιο δεν διαθέτει τραπεζικό λογαριασμό και τα μετρητά αποτελούν το βασικό μέσο συναλλαγών στις φτωχότερες χώρες. Ακόμη και στις ΗΠΑ το ποσοστό των πολιτών που δεν έχουν καμία σχέση με τράπεζα διαμορφώνεται λίγο κάτω από το 7%.
