Οι πολιτικοί ανταγωνίζονται με τους τεχνοκράτες για τον έλεγχο μιας αναμόρφωσης του ενιαίου νομίσματος που και οι δύο λένε ότι ενέχει σοβαρούς οικονομικούς κινδύνους, αναφέρει σε δημοσίευμά του το Politico παραθέτοντας τις διαστάσεις αυτού του όπως αποκαλεί «μάχη για την κυριαρχία» στο ψηφιακό ευρώ.
Όπως σημειώνει μια μάχη ετοιμάζεται μεταξύ των ισχυρότερων κρατών της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) για τον έλεγχο ενός νέου νομισματικού εργαλείου, το οποίο και οι δύο πλευρές φοβούνται ότι θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει το τραπεζικό σύστημα της ηπείρου, αν δεν το διαχειριστεί σωστά.
Στο επίκεντρο της διαμάχης βρίσκεται το ψηφιακό ευρώ - ένα εικονικό αντίστοιχο των κερμάτων και χαρτονομισμάτων ευρώ. Εδώ και χρόνια, η ΕΚΤ αναπτύσσει το ψηφιακό ευρώ, οραματιζόμενη ένα πανευρωπαϊκό σημείο αναφοράς πληρωμών με τη δυνατότητα να ανταγωνιστεί τα μεγάλα ονόματα των ΗΠΑ, όπως η Visa και η Mastercard.
Καθώς όμως το σχέδιο πλησιάζει στην πραγματικότητα, έχει ξεσπάσει μια διελκυστίνδα. Αρκετές κυβερνήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας και της Γερμανίας, υποστηρίζουν ότι η ΕΚΤ έχει αποκτήσει υπερβολικό έλεγχο σε μια κρίσιμη πτυχή: πόσο ψηφιακό νόμισμα θα επιτρέπεται στους πολίτες να κατέχουν στα «πορτοφόλια» που υποστηρίζονται από την κεντρική τράπεζα.
Αν και φαίνεται αρχικά ένα απλό τεχνητό ζήτημα, ωστόσο το διακύβευμα είναι τεράστιο. Πολιτικοί και τεχνοκράτες ανησυχούν ότι αν το όριο τεθεί πολύ ψηλά, οι πολίτες θα μπορούσαν να τραβήξουν τεράστια ποσά από τις παραδοσιακές τράπεζες κατά τη διάρκεια μιας κρίσης, θέτοντας σε κίνδυνο τη σταθερότητα ολόκληρου του τραπεζικού συστήματος.
Ορισμένοι ανησυχούν επίσης ότι οποιοδήποτε ανώτατο όριο θα μπορούσε να παραβιάσει την προσωπική οικονομική ελευθερία, υποδαυλίζοντας τους φόβους για ένα κράτος «Big Brother», σύμφωνα με έναν διπλωμάτη, ο οποίος, όπως και άλλοι που μίλησαν στο Politico διατήρησαν την ανωνυμία τους.
Ο αγώνας θέτει ένα θεμελιώδες ερώτημα: Πού τελειώνει η εξουσία της κεντρικής τράπεζας και πού αρχίζει η εξουσία των κρατών μελών της ΕΕ;
Τριάντα χρόνια αφότου η ΕΚΤ έγινε ο κύριος νομισματικός φύλακας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η σύγκρουση επιβάλλει την επανεκτίμηση της ευαίσθητης ισορροπίας μεταξύ πολιτικής και κεντρικής τράπεζας.
Για ορισμένους, πρόκειται για μια αναγκαία αντίδραση κατά της υπερβολής της ΕΚΤ. Όμως στην ΕΚΤ, οι αξιωματούχοι τη θεωρούν ως πολιτική ανάμειξη σε ένα πεδίο που θα έπρεπε να είναι απαλλαγμένο από αυτήν. Στον πυρήνα της, όπως το έθεσε ειλικρινά ένας διπλωμάτης, η διαμάχη αφορά λιγότερο τεχνικές λεπτομέρειες και περισσότερο μια «μάχη για την εξουσία».
Τεχνοκρατία εναντίον δημοκρατίας
Πάνω από 100 κεντρικές τράπεζες έχουν διερευνήσει την ιδέα της δημιουργίας ενός εθνικού ψηφιακού νομίσματος, ωθούμενες σε δράση μετά την ατυχή προσπάθεια του Facebook να λανσάρει ένα παγκόσμιο κρυπτονόμισμα, το Libra, το 2019, που προκάλεσε σοκ στο χρηματοπιστωτικό κόσμο.
Ενώ πολλές από αυτές τις προσπάθειες έχουν καταλήξει ατελέσφορες, η ΕΚΤ παρέμεινε αποφασιστική, υπερασπιζόμενη το ψηφιακό ευρώ ως μια εναλλακτική λύση που θα αλλάξει το παιχνίδι στα υπάρχοντα συστήματα πληρωμών - μία που ελπίζει ότι θα χαλαρώσει την εξάρτηση της Ευρώπης από τις κυρίαρχες υπηρεσίες πληρωμών των ΗΠΑ και τρίτων χωρών, οι οποίες σήμερα διαχειρίζονται περίπου το 70% των πληρωμών της ΕΕ.
Ωστόσο, η αδιάκοπη προέλαση της ΕΚΤ έχει επίσης τρομάξει τις μεγαλύτερες χώρες - μέλη, οι οποίες θεωρούν πλέον το σχέδιο ως επικίνδυνα τεχνοκρατικό. Στις Βρυξέλλες, αξιοποιούν την πολιτική τους επιρροή σε μια προσπάθεια να περιορίσουν τη δύναμη της Τράπεζας στις συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις σχετικά με κρίσιμες πτυχές του σχεδιασμού του ψηφιακού ευρώ.
Σύμφωνα με το σχέδιο κανονισμού που επεξεργάζονται οι νομοθέτες και οι κυβερνήσεις, η ΕΚΤ και μόνο θα αποφασίζει πόσα ψηφιακά νομίσματα μπορούν να έχουν οι πολίτες στα πορτοφόλια τους.
Η ΕΚΤ θεωρεί ότι αυτό συνάδει με το όραμά της για το ψηφιακό ευρώ ως έκφραση της ευρωπαϊκής νομισματικής κυριαρχίας. Επιπλέον, αξιωματούχοι που γνωρίζουν τις συζητήσεις επισημαίνουν ότι η κεντρική τράπεζα είναι η μόνη αρχή που επιτρέπεται να προσαρμόζει την προσφορά χρήματος.
Ωστόσο, τουλάχιστον εννέα χώρες διαφωνούν. Πριν από το καλοκαίρι, μια ομάδα που περιλάμβανε τη Γερμανία, τη Γαλλία και τις Κάτω Χώρες υποστήριξε ότι η αποκλειστική νομισματική αρμοδιότητα της ΕΚΤ δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται ως δικαιολογία για να «περιορίσει την εξουσία λήψης αποφάσεων», σύμφωνα με σημειώσεις από μια συνάντηση που έχει στην κατοχή του το Politico.
Η «πολιτική υπεροχή»
Οι διπλωμάτες διαβεβαίωσαν περαιτέρω την «πολιτική υπεροχή» επί του θέματος, εξηγώντας ότι το ψηφιακό ευρώ δεν είναι απλώς ένα νομισματικό εργαλείο, αλλά ένα ευρύτερο θέμα χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών που θα μπορούσε να αναμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο οι Ευρωπαίοι χειρίζονται τις καθημερινές πληρωμές.
Η συνθήκη της ΕΕ δίνει στην ΕΚΤ πολύ ισχυρά νομικά προνόμια όσον αφορά τη ρύθμιση της προσφοράς χρήματος, αλλά μόνο περιορισμένα προνόμια όσον αφορά την τραπεζική εποπτεία και τις πληρωμές. Επιτρέπει επίσης ρητά στο Συμβούλιο της ΕΕ και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να «θεσπίζουν τα μέτρα που είναι αναγκαία για τη χρήση του ευρώ ως ενιαίου νομίσματος» - αν και «με την επιφύλαξη των εξουσιών της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας».
Χρηματοπιστωτική σταθερότητα
Ορισμένες χώρες-μέλη όμως ανησυχούν επίσης έντονα για το πώς οι πολίτες τους θα υποδεχθούν ένα σχέδιο που επινοήθηκε από τεχνοκράτες, θεωρώντας ότι οι προτάσεις τους θα συνάδουν με την πραγματικότητα της αγοράς.
Ένας άλλος τομέας ανησυχίας είναι ότι το να επιτραπεί στην ΕΚΤ να ορίσει το όριο θα άφηνε το θεσμικό όργανο με αποκλειστική επιρροή σε ένα νέο εργαλείο που θα μπορούσε να έχει υπέρμετρες επιπτώσεις στην τραπεζική σταθερότητα.
Η ΕΚΤ υποστηρίζει ότι η διασφάλιση της ευρωστίας των τραπεζών αποτελεί βασικό μέρος των εποπτικών αρμοδιοτήτων της, δεδομένου ότι τα εν λόγω ιδρύματα αποτελούν τον κύριο αγωγό μέσω του οποίου ασκεί τη νομισματική της πολιτική.
Πολλές χώρες μέλη, ωστόσο, δεν πείθονται. Υποστηρίζουν ότι είναι ο νομοθέτης που καθορίζει πολλές από αυτές τις εποπτικές αρμοδιότητες. Επίσης, δεν εμπιστεύονται την ΕΚΤ ότι θα μειώσει τη χαλαρότητα με τις εθνικές τράπεζες που θεωρούν ότι είναι καθήκον τους να προστατεύσουν.
Αλλά η ΕΚΤ, μαζί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έχει προειδοποιήσει ότι το να επιτραπεί στις κυβερνήσεις να καθορίσουν το όριο θα μπορούσε να εκθέσει την ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα σε πολιτικές πιέσεις, σύμφωνα με δύο άτομα που γνωρίζουν τις συζητήσεις.
Ένας άλλος Ευρωπαίος αξιωματούχος ανησυχούσε ότι οι πολιτικοί θα μπορούσαν να υποχωρήσουν στα λαϊκά αιτήματα για αύξηση του ορίου, πλήττοντας τις τράπεζες. Κατά ειρωνικό τρόπο, πολλοί τραπεζίτες τάσσονται τώρα επίσης με το μέρος της ΕΚΤ, αφού αυτή έθεσε σε εφαρμογή μια σειρά από χαρακτηριστικά που αποσκοπούν στη μείωση της απειλής για τα πιστωτικά ιδρύματα.
Ο καθηγητής στο Brandeis International Business School, Stephen Cecchetti, συμφώνησε ότι το ψηφιακό ευρώ είναι πρωτίστως μια υποδομή του συστήματος πληρωμών, αλλά δήλωσε ότι το όριο κατοχής θα πρέπει να αποφασιστεί από το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ.
Αυτού του είδους τα παράπονα υποδηλώνουν ότι «στους πολιτικούς δεν αρέσει το γεγονός ότι οι τεχνοκράτες στις χώρες τους ανέλαβαν αυτόν τον ρόλο», είπε, προσθέτοντας ότι αν έχουν πρόβλημα με αυτό «θα πρέπει να διαμαρτυρηθούν στις κεντρικές τους τράπεζες».
Αλλά οι χώρες - μέλη δεν παραιτούνται. Ένας πιθανός συμβιβασμός είναι να αφήσουν τους νομοθέτες να καθορίσουν τις παραμέτρους εντός των οποίων λειτουργεί η ΕΚΤ, αλλά να δώσουν στην Τράπεζα τον τελικό λόγο.
Ακόμα κι έτσι, αυτό μπορεί να μην κάνει πολλά για να επιλύσει την ευρύτερη ανησυχία - ότι ένα σχέδιο που είχε ως στόχο να σώσει την Ευρώπη από την υπέρμετρη οικονομική κυριαρχία της αμερικανικής τεχνολογίας απειλεί τώρα να γίνει αυτοτελής κίνδυνος, αν η ΕΚΤ προχωρήσει χωρίς επαρκή δημοκρατική υποστήριξη, καταλήγει το Politico.
