Η παραίτηση της επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας και η εκ νέου εκτίναξη του πληθωρισμού στο 65% τον Ιανουάριο, φέρνουν τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για μία ακόμα φορά αντιμέτωπο με τη σκληρή πραγματικότητα στην οποία προσπαθεί να προσαρμοστεί την τελευταία πενταετία η τουρκική οικονομία. Μία οικονομία που κάλπαζε για χρόνια με ρυθμούς ανάπτυξης έως και 7% αλλά που η φτωχοποίηση του λαού έχει λάβει δραματικές διαστάσεις, κυρίως μετά το 2018 και την κρίση που είχε ταράξει τότε τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ.
O νέος κεντρικός τραπεζίτης, Φατίχ Καραχάν, θα πρέπει, σύμφωνα με αναλυτές, να αποδείξει από νωρίς ότι μπορεί να παλέψει με το θηρίο του πληθωρισμού. Μία οικονομία που τρέχει με αυξήσεις τιμών άνω του 20% τα τελευταία περίπου δυόμιση χρόνια και άνω του 60% το τελευταίο πεντάμηνο, είναι δεδομένο ότι αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα. Από το 2018 έως σήμερα η αξιοπιστία του Ερντογάν σε ό,τι αφορά τη διαχείριση της οικονομικής πολιτικής έχει πέσει στο ναδίρ.
Οι αγορές δεν πιστεύουν πλέον στον Τούρκο πρόεδρο και αυτό φαίνεται παντού. Η ισοτιμία της τουρκικής λίρας με το δολάριο έχει υποχωρήσει σε νέα ιστορικά χαμηλά. Ένα δολάριο ανταλλάσσεται σήμερα έναντι 30,55 λιρών, όταν στο απόγειο της κρίσης του 2018, τον Σεπτέμβριο, το υψηλό της ισοτιμίας ήταν 6,72 λίρες/δολάριο.
Από την εξαΰλωση των συναλλαγματικών αποθεμάτων της χώρας μέσω των πρακτικών που χρησιμοποιούσε ο γαμπρός του Ερντογάν, μέχρι τις διαδοχικές απολύσεις των διοικητών της κεντρικής τράπεζας, τα όσα έχουν συμβεί στην Τουρκία είναι το λιγότερο άξια προβληματισμού.
Μέσα σε λιγότερο από έξι χρόνια, ο Ερντογάν έχει αλλάξει 6 κεντρικούς τραπεζίτες. Η αρχή έγινε τον Ιούλιο του 2019 με την αποπομπή του Μουράτ Τσεντικάγια. Ο Μουράτ Ουισάλ πήρε τη θέση του για να εφαρμόσει μία νομισματική πολιτική που θα ήταν κόντρα στις ορθόδοξες πολιτικές αλλά ταυτόχρονα θα ευχαριστούσε τον Τούρκο Πρόεδρο καθώς προέβλεπε τη διατήρηση χαμηλών επιτοκίων για να δοθεί ώθηση στην ανάπτυξη, παρά τον υπερβολικά υψηλό πληθωρισμό που έφτασε να ξεπερνά το 20% μετά από πολλά χρόνια.
Η απόλυση του Ουισάλ τον Νοέμβριο του 2020, έφερε στην CBRT έναν γνώριμο των αγορών, τον Νάτσι Άγμπαλ, ο οποίος είχε διατελέσει υπουργός Οικονομικών την περίοδο 2015-2018. Επειδή όμως ούτε ο Άγμπαλ συμμορφωνόταν με τις επιταγές του Τούρκου Προέδρου, ήρθε πολύ φυσιολογικά η απόλυσή του στις 20 Μαρτίου 2021 για να τον διαδεχθεί ο Σαχάπ Καβτζίογλου, ο οποίος θεωρείτο υποστηρικτής της οικονομικής και νομισματικής πολιτικής της… σχολής Ερντογάν. Ο Καβτζίογλου παρέμεινε στο τιμόνι της CBRT έως τις προεδρικές εκλογές του 2023.
Στον απόηχο του εκλογικού θριάμβου, ο Ερντογάν υποσχέθηκε αλλαγή σελίδας στην οικονομία και τα ονόματα που ανακοίνωσε για την Κεντρική Τράπεζα και το υπουργείο Οικονομικών προκάλεσαν τη θερμή υποδοχή από τις αγορές. Η Χαφιζέ Γκαγιέ Ερκάν ανέλαβε τα ηνία της CBRT ως εκλεκτή του υπερυπουργού Οικονομικών και Οικονομίας Μεχμέτ Σιμσέκ.
Η παραίτηση της Ερκάν καλύπτεται από πέπλο μυστηρίου. Η ίδια επικαλέστηκε προσωπικούς λόγους και ότι ήθελε να προστατέψει την οικογένειά της καθώς δεχόταν επιθέσεις τον τελευταίο καιρό από τουρκικά μέσα που την κατηγορούσαν ότι στην ουσία έκανε ό,τι της έλεγε ο πατέρας της. Ο Ερντογάν έκανε λόγο για αβάσιμες φήμες που υπονομεύουν την οικονομική πρόοδο της Τουρκίας, ωστόσο η καμπάνια εναντίον της συνεχίστηκε. Πολύς λόγος έχει γίνει και για μία δήλωσή, σύμφωνα με την οποία η οικογένειά της μετακόμισε στους γονείς της γιατί δεν άντεχε τα υψηλά ενοίκια της Κωνσταντινούπολης.
Ξένοι οίκοι είδαν θετικά την αλλαγή στο τιμόνι της CBRT επειδή ανέλαβε ο υποδιοικητής Καραχάν, εκτιμώντας ότι η κίνηση αυτή από τον Ερντογάν υποδηλώνει ότι θα συνεχιστεί η σφιχτή νομισματική πολιτική και οι αυξήσεις επιτοκίων.
Ο γενικός δείκτης πληθωρισμού ενισχύθηκε κατά 6,7% μέσα σε ένα μήνα και 65% μέσα σε ένα χρόνο, με φόντο την κατά 49% αύξηση του κατώτατου μισθού στις αρχές του έτους. Όλα τα βλέμματα πλέον είναι στραμμένα στον Καραχάν. Την Κυριακή ο νέος διοικητής δήλωσε ότι η CBRT δεσμεύεται να συνεχίσει τη σφιχτή νομισματική πολιτική για να δαμάσει τον πληθωρισμό και μόνο νέες μεγάλες αυξήσεις θα στηρίξουν την αξιοπιστία του.
Η αλήθεια είναι ότι ο Ερντογάν αποφάσισε με την εκλογική του νίκη να επιτρέψει τις αυξήσεις επιτοκίων, αλλά ίσως είναι ήδη αργά. Τα επιτόκια αυξήθηκαν στο 45% αλλά η λίρα συνεχίζει την κατρακύλα της και σήμερα η κρίση του κόστους διαβίωσης είναι χειρότερη από ποτέ καθώς τα νοικοκυριά δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν, ενώ και η επενδυτική δραστηριότητα αντιμετωπίζει σημαντικά εμπόδια. Σύμφωνα, πάντως, με τον ΟΟΣΑ, το τουρκικό ΑΕΠ θα μεγεθυνθεί κατά 2,9% το 2024 και κατά 3,1% το 2025.
Η πορεία του πληθωρισμού στην Τουρκία
