Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Παρά την αισιοδοξία που εκφράζουν Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, με πρώτη την Angela Merkel, αναφορικά με τις διαπραγματεύσεις για το ιταλικό ζήτημα, το ερώτημα που ταλανίζει τις αγορές και τα νοικοκυριά, όχι μόνο της Ιταλίας αλλά ολόκληρης της Ευρώπης είναι ένα: θα εφαρμοστεί ο κανόνας του bail-in για τις ιταλικές τράπεζες και τι ακριβώς σημαίνει αυτό;
Το ενδεχόμενο του bail-in «τρομάζει» τα ιταλικά νοικοκυριά. Τρομάζει και τους πολιτικούς, καθώς οι φόβοι για κοινωνικές αντιδράσεις είναι έντονοι, ενώ πρόσφατο το παράδειγμα των τεσσάρων πολύ μικρών τραπεζών που διασώθηκαν τον περασμένο Νοέμβριο, πλήττοντας τους μετόχους και τους κατόχους ομολόγων μειωμένης εξασφάλισης.
Τότε, μάλιστα, Ιταλοί αξιωματούχοι εξέφραζαν ανησυχίες ότι στην περίπτωση που οι ομολογιούχοι υψηλής εξασφάλισης αναγκάζονταν να υποστούν ζημιές, αυτό θα επέφερε σημαντικό χτύπημα στις τράπεζες και θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμη και σε μαζικές αναλήψεις καταθέσεων.
Οι ανησυχίες, λοιπόν, δεν σχετίζονται με την πιθανότητα η εφαρμογή της Οδηγίας να οδηγήσει σε άμεσο «κούρεμα» καταθέσεων, αλλά στο ότι θα πλήξει τους ιδιώτες μικροεπενδυτές «κουρεύοντας» αξίες ομολόγων που ενδέχεται να ξεπεράσουν κατά πολύ τα 30 δισ. ευρώ.
Το ιταλικό τραπεζικό σύστημα έχει μία… επικίνδυνη ιδιομορφία. Οι ιδιώτες (μη θεσμικοί) επενδυτές κατέχουν το μεγαλύτερο ποσοστό τραπεζικών τίτλων στην Ευρώπη. Σύμφωνα με τη Moody's, οι τραπεζικοί τίτλοι (ομόλογα υψηλής και μειωμένης εξασφάλισης) που βρίσκονται στα χέρια των νοικοκυριών αντιστοιχούν στο 38% των τίτλων που συνολικά κατέχουν εγχώριοι επενδυτές.
Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος της έκθεσης των νοικοκυριών στο τραπεζικό χρέος, αρκεί να σημειωθεί ότι το αντίστοιχο ποσοστό είναι 10% στη Γερμανία και χαμηλότερο του 3% σε Γαλλία, Πορτογαλία, Ισπανία και Ολλανδία.
Με άλλα λόγια, τα νοικοκυριά δεν θα βρεθούν στη δυσάρεστη θέση να δουν τις καταθέσεις τους να κουρεύονται, αλλά θα χάσουν μέρος των επενδύσεών τους σε τραπεζικά ομόλογα.
Όπως αναφέρει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην ετήσια έκθεση για την αξιολόγηση της ιταλικής οικονομίας, τα τραπεζικά ομόλογα που βρίσκονται στα χέρια νοικοκυριών διαμορφώνονται στα 230 δισ. ευρώ. Οι μη θεσμικοί ιδιώτες επενδυτές κατέχουν σχεδόν το ένα τρίτο των ομολόγων υψηλής εξασφάλισης (200 δισ. ευρώ από συνολικά 600 δισ. ευρώ) και περίπου τα μισά ομόλογα μειωμένης εξασφάλισης (30 δισ. ευρώ από συνολικά 60 δισ. ευρώ).
Το ΔΝΤ αναλύει το σενάριο, βάσει του οποίου οι ιταλικές τράπεζες θα χρειαστούν κεφάλαια και δεν θα γλιτώσουν το bail-in. Χρησιμοποιεί ως δείγμα τα στοιχεία των 15 μεγαλύτερων τραπεζών και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι υπό τις παρούσες συνθήκες το bail-in θα πλήξει και τους μικροεπενδυτές και μάλιστα ίσως οδηγήσει σε απώλειες ακόμη και τα νοικοκυριά που κατέχουν ομόλογα υψηλής εξασφάλισης (senior bonds).
Κατά συνέπεια, εκτός από τα βασικά ίδια κεφάλαια (core Tier 1), το bail-in στην Ιταλία θα «ροκανίσει» υβριδικούς τίτλους και ομόλογα μειωμένης εξασφάλισης, φτάνοντας ακόμη και στα ομόλογα υψηλής εξασφάλισης. Δεν διασαφηνίζεται, ωστόσο, ο βαθμός στον οποίο θα «κουρευτούν» τα ομόλογα υψηλής εξασφάλισης. Αυτό θα εξαρτηθεί από το πόσο θα έχουν συρρικνωθεί τα βασικά ίδια κεφάλαια όταν αποφασιστεί η εξυγίανση μίας τράπεζας.
Πως θα λειτουργήσει
Όπως αναφέρει το ΔΝΤ, αν χρειαζόταν σήμερα εκκαθάριση με βάσει το υφιστάμενο πλαίσιο, το bail-in θα έπληττε τόσο «junior» όσο και «senior» πιστωτές. Η ανάλυση δείχνει ότι για την πλειονότητα των 15 μεγαλύτερων ιταλικών τραπεζών, το ελάχιστο όριο του 8% θα οδηγούσε σε bail-in για τους ιδιώτες επενδυτές που κατέχουν τίτλους μειωμένης εξασφάλισης. Περίπου για τα δύο-τρίτα των τραπεζών του δείγματος, οι απώλειες θα επιβάλλονταν και σε ορισμένους κατόχους ομολόγων υψηλής εξασφάλισης. Παρ' όλα αυτά, σημειώνεται ότι στην περίπτωση εξυγίανσης μίας τράπεζας τα κεφάλαια συρρικνώνονται με αποτέλεσμα το bail-in να είναι… πιο βαθύ.
Η Οδηγία του bail-in προβλέπει τη συμμετοχή στη διαδικασία εξυγίανσης τουλάχιστον του 8% των συνολικών υποχρεώσεων ως βασική προϋπόθεση στη διαδικασία. Τα στοιχεία που υπόκεινται σε bail-in είναι τα εξής: κεφαλαιακά εργαλεία, τίτλοι μειωμένης εξασφάλισης, μη καλυμμένα τραπεζικά ομόλογα και άλλοι τίτλοι υψηλής εξασφάλισης. Οι καταθέσεις συμμετέχουν στο bail-in μόνο για ποσά άνω των 100 χιλ. ευρώ.
Συνεπώς, πριν φτάσει το bail-in στις καταθέσεις υπάρχουν τρία «μαξιλάρια»: τα βασικά ίδια κεφάλαια, οι τίτλοι μειωμένης εξασφάλισης και οι τίτλοι υψηλής εξασφάλισης. Το τρίτο μαξιλάρι είναι ιδιαίτερα μεγάλο στην Ιταλία με αποτέλεσμα να θεωρούνται προστατευμένες και οι καταθέσεις ακόμη και άνω των 100 χιλ. ευρώ, εκτός και αν μία τράπεζα καταρρεύσει πλήρως.
Όπως προαναφέρθηκε, τα ιταλικά νοικοκυριά έχουν στην κατοχή τους μεγάλο συγκριτικά ποσοστό των τραπεζικών ομολόγων και παρά το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια, λόγω των αλλαγών στο φορολογικό καθεστώς και των χαμηλών αποδόσεων η ζήτηση έχει περιοριστεί, το ποσοστό τους παραμένει υψηλό. Σύμφωνα με την Bank of Italy, σχεδόν το 50% των τίτλων υψηλής εξασφάλισης που κατέχουν μικροεπενδυτές λήγει το 2017 και μέχρι το 2020 θα έχει υποχωρήσει σε πολύ χαμηλό επίπεδο.
Το ΔΝΤ, τέλος, τονίζει ότι οι πολιτικές ανησυχίες σχετικά με τη συμμετοχή μικροεπενδυτών στη διάσωση τραπεζών αποτελούν εμπόδιο για την εφαρμογή του πλαισίου εξυγίανσης. Για να αντιμετωπιστούν οι εν λόγω ανησυχίες, θα πρέπει, σύμφωνα πάντα με το ΔΝΤ, να εντοπιστούν υποθέσεις παραπλανητικών πωλήσεων σε ιδιώτες επενδυτές και να δημιουργηθεί ένα κοινωνικό δίχτυ προστασίας για τα φτωχά νοικοκυριά!!!
