Στις οργανωμένες κεφαλαιαγορές της Δύσης οι ανεξάρτητες αρχές που ελέγχουν τον ανταγωνισμό και εν γένει την αγορά διαδραματίζουν κομβικό ρόλο στην προσέλκυση επενδύσεων και στην τήρηση της νομιμότητας.
Άλλωστε σε μία αγορά ανέλεγκτη δύσκολα τοποθετούνται ποιοτικά κεφάλαια. Το ίδιο όμως συμβαίνει και στην περίπτωση που τα πρόστιμα που επιβάλλονται είναι δυσανάλογα με τα πραγματικά περιστατικά και ολίγον… αυθαίρετα. Τη στιγμή που η ελληνική αγορά θέλει να αναπτυχθεί προσελκύοντας κεφάλαια από το εξωτερικό, η Επιτροπή Ανταγωνισμού φαίνεται πως έχει επιδοθεί σε ένα κυνήγι μαγισσών, το οποίο «ντύνεται» με αποφάσεις που εγείρουν ερωτηματικά ως προς τη μεθοδολογία και τη νομιμότητά τους.
Αποφάσεις που περισσότερο απωθούν τους επενδυτές, παρά δίνουν την εικόνα μιας οργανωμένης, ορθά δομημένης και εποπτευόμενης αγοράς, η οποία πρέπει να τηρεί τους κανόνες και να σέβεται τον ανταγωνισμό.
Στο «portfolio» των αποφάσεων της Επιτροπής Ανταγωνισμού εντάσσονται μεγάλες εταιρείες όπως η Coca Cola, η Friesland, ο ΟΠΑΠ μέχρι και… οι μαρμαράδες Μυτιλήνης με τα δημοτικά κοιμητήρια. Πλούσια η δραστηριότητα της Επιτροπής Ανταγωνισμού με αμφιλεγόμενη όμως μεθοδολογία.
H πιο πρόσφατη απόφαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού, που μας κίνησε την περιέργεια για το ύψος του προστίμου, είναι η υπ’ αριθμ. 787/2022 κατά του ΟΠΑΠ. Σε αυτό το σημείο θα θέλαμε να τονίσουμε πως για την πληρότητα του ρεπορτάζ το Liberal επικοινώνησε τόσο με τον ΟΠΑΠ, όσο και με την Επιτροπή Ανταγωνισμού.
Η εταιρεία μας παρέπεμψε στην ανακοίνωσή της προς το Χρηματιστήριο Αθηνών. Προσπαθήσαμε να έρθουμε σε επικοινωνία τηλεφωνικά με τον πρόεδρο της Επιτροπής Ανταγωνισμού κ. Λιανό, αλλά δεν κατέστη δυνατό. Αποστείλαμε ερωτήματα με email και μέχρι στιγμής δεν έχουμε λάβει καμία απάντηση.
Το ιστορικό και τα «κενά» της απόφασης
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού αποφάσισε την επιβολή προστίμου 24,562 εκατ. ευρώ στον ΟΠΑΠ σε σχέση με τις δευτερεύουσες υπηρεσίες. Πρόκειται για δραστηριότητες που παρέχουν οι δύο θυγατρικές εταιρείες του ΟΠΑΠ, η Tora Wallet και η Tora Direct.
Παρέχουν, δηλαδή, υπηρεσίες πληρωμών και προπληρωμένων καρτών στα πρακτορεία του ΟΠΑΠ. Στην ουσία πρόκειται για τη δυνατότητα που δίνεται στους καταναλωτές να πληρώνουν μέσω του δικτύου των καταστημάτων του ΟΠΑΠ τους λογαριασμούς τους, όπως οφειλές σε ΔΕΗ, ΕΥΔΑΠ, ΟΤΕ, Vodafone, Nova κλπ
Όπως αναφέρει η ανακοίνωση της Επιτροπής Ανταγωνισμού «οι καταγγέλλοντες πρώην πράκτορες και το ΣΕΠΠΠ ( Αστικός Συνεταιρισμός «Επαγγελματίες Πράκτορες Παιγνιδιών Πρόγνωσης Συνεταιρισμός Περιορισμένης Ευθύνης), ισχυρίζονται μεταξύ άλλων, ότι όρος της Σύμβασης Πρακτόρευσης εμποδίζει την παροχή των λεγόμενων δευτερευουσών υπηρεσιών» από άλλες εταιρείες πλην της Tora Wallet και της Tora Direct.
Το παράδοξο όμως είναι ότι ο εν λόγω συνεταιρισμός (ΣΕΠΠΠ) που έκανε την καταγγελία δεν είναι καν αδειοδοτημένος από τους αρμόδιους φορείς! Λειτουργεί δηλαδή χωρίς άδεια, επομένως δεν έχει έννομο συμφέρον να προβεί σε καταγγελία. Και το πρώτο ερώτημα που προκύπτει είναι αν μπορεί ο κάθε φορέας που θεωρεί πως έχει δικαιώματα, χωρίς να έχει τις νόμιμες αδειοδοτήσεις, να προβαίνει σε καταγγελία εις βάρος μιας εταιρείας. Και όχι μόνο αυτό, αλλά η καταγγελία του να οδηγεί τελικά στην επιβολή ενός υπέρογκου προστίμου.
Από την ανακοίνωση της Επιτροπής Ανταγωνισμού προκύπτει και ένα δεύτερο ερώτημα. Αναφέρει χαρακτηριστικά η ανακοίνωση: «Για τους σκοπούς αυτούς η Υπηρεσία απέστειλε επιστολές παροχής στοιχείων τόσο στα καταγγέλλοντα μέρη και στην ΟΠΑΠ, όσο και σε εταιρείες που δραστηριοποιούνται στις σχετικές αγορές».
Όπως μαθαίνει το Liberal, καμία εταιρεία δεν απάντησε θετικά σχετικά με τη βούλησή της να δραστηριοποιηθεί εντός των πρακτορείων του ΟΠΑΠ.
Αναζητήσαμε τα οικονομικά μεγέθη των δύο θυγατρικών εταιρειών του ΟΠΑΠ προκειμένου να διαπιστώσουμε κατά πόσο έχουν «υπερδεσπόζουσα θέση». Η μεν Tora Wallet καταγράφει ζημιές, η δε Tora Direct κέρδη από 208,2 έως 410 χιλ. ευρώ. Η κερδοφορία τους δηλαδή είναι από χαμηλή έως ανύπαρκτη. Τα δε μερίδια αγοράς που διατηρούν είναι πολύ χαμηλά στις σχετικές αγορές.
Είναι απορίας άξιο λοιπόν, ποια είναι η μεθοδολογία που ακολούθησε η Επιτροπή Ανταγωνισμού προκειμένου να καταλήξει στο συμπέρασμα πως ο ΟΠΑΠ έχει «υπερδεσπόζουσα θέση» στην αγορά δευτερευουσών υπηρεσιών και να επιβάλει κυρώσεις και πρόστιμο. Η αρχή φέρεται να προχώρησε εκ του αποτελέσματος με μία λογική της εξαίρεσης των συγκεκριμένων παρεχόμενων υπηρεσιών από τρίτους φορείς, όπως οι τράπεζες, τα ΕΛΤΑ και τα ATM. Δηλαδή, προέβη σε ατεκμηρίωτη προσαύξηση του μεγέθους των Τora Wallet και Tora Direct, όπως αναφέρει στην ανακοίνωσή του ο ΟΠΑΠ.
Μάλιστα, η Επιτροπή Ανταγωνισμού προχώρησε ένα βήμα παρακάτω. Αντί να επιβάλει πρόστιμο στον κύκλο εργασιών των δύο θυγατρικών εταιρειών, αντίθετα προέβη στην επιβολή του προστίμου ύψους 24,54 εκατ. ευρώ, στον τζίρο του ΟΠΑΠ. Όχι δηλαδή στον κύκλο εργασιών των επηρεαζόμενων αγορών, αλλά στην αγορά των τυχερών παιγνίων, η οποία δεν επηρεάζεται καθόλου.
Εκτός από την πλημμελή εξέταση του αποδεικτικού υλικού, η οποία γίνεται πρόδηλη, ενδιαφέρον παρουσιάζει ότι η Επιτροπή Ανταγωνισμού δεν έλαβε καθόλου υπόψη της την επίσημη τοποθέτηση της Επιτροπής Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων, όπως αναφέρει η ανακοίνωση του ΟΠΑΠ. Η ΕΕΕΠ είναι η μοναδική αρμόδια ανεξάρτητη εποπτική αρχή για τη διεξαγωγή των τυχερών παιχνιδιών στην Ελλάδα.
Στα παραπάνω αξίζει να προστεθεί το γεγονός πως η απόφαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού δεν έλαβε υπόψη της ούτε τα επίσημα στοιχεία των μεριδίων αγοράς από την Τράπεζα της Ελλάδας, η οποία έχει αδειοδοτήσει για την παροχή δευτερευουσών υπηρεσιών τόσο τη Tora Wallet, όσο και τη Tora Direct και είναι ο μόνος εποπτικός μηχανισμός που αδειοδοτεί εταιρείες που παρέχουν αυτές τις υπηρεσίες.
Οι ερωτήσεις στην Επιτροπή Ανταγωνισμού
Το Liberal απευθύνθηκε στην Επιτροπή Ανταγωνισμού μέσω τηλεφωνικής επικοινωνίας και ηλεκτρονικής αλληλογραφίας. Μέχρι σήμερα ο πρόεδρος κ. Ιωάννης Λιανός δεν έχει απαντήσει στις εξής ερωτήσεις που του θέσαμε:
- «Στην ανακοίνωσή της Επιτροπής Ανταγωνισμού αναφέρετε πως οι καταγγέλλοντες είναι το ΣΕΠΠΠ (Αστικός Συνεταιρισμός Επαγγελματίες Πράκτορες Παινγιδιών Πρόγνωσης Συνεταιρισμός Περιορισμένης Ευθύνης). Ψάξαμε για τον εν λόγω συνεταιρισμό και δεν είναι αδειοδοτημένος και εξουσιοδοτημένος από τα αρμόδια όργανα. Επομένως πώς γίνεται να λαμβάνονται υπόψη καταγγελίες μη εξουσιοδοτημένων και αδειοδοτημένων σωματείων; Ποιο το έννομο συμφέρον;
- Όπως αναγράφεται στην ανακοίνωση του ΟΠΑΠ στο Χρηματιστήριο η αρμόδια επιτροπή, η Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων (ΕΕΕΠ) επιχειρηματολόγησε σχετικά με το εν λόγω ζήτημα. Γιατί αγνοήθηκαν οι επισημάνσεις του επίσημου επόπτη;
- Διαβάζοντας την απόφασή σας μιλάτε για υπερδεσπόζουσα θέση του ΟΠΑΠ. Δεδομένου όμως ότι ο λόγος γίνεται για τις δευτερεύουσες υπηρεσίες που προσφέρουν οι θυγατρικές εταιρείες Tora Wallet και Tora Direct, ψάξαμε τα οικονομικά τους μεγέθη. Έχουν σχεδόν μηδενικό μερίδιο αγοράς. Γιατί επιβλήθηκε πρόστιμο όχι στις συγκεκριμένες εταιρείες, αλλά στον τζίρο του ΟΠΑΠ και πώς γίνεται να έχει «υπερδεσπόζουσα θέση» μια εταιρεία που έχει μηδενικά μερίδια αγοράς;
- Επίσης, για να καταλήξετε στο πρόστιμο και στα μερίδια αγοράς φαίνεται πως εξαιρέσατε από την αγορά δευτερευουσών υπηρεσιών το σύνολο των υπηρεσιών που παρέχονται για παράδειγμα από τις τράπεζες, τα ATM, τα ΕΛΤΑ κλπ. Τι εξαιρέσεις κάνατε και με ποιο σκεπτικό;
- Για τις ανάγκες του ρεπορτάζ ψάξαμε τα στοιχεία για τα μερίδια αγοράς. Λάβατε υπόψη τα επίσημα στοιχεία της Τράπεζα της Ελλάδας;
- Τέλος, στην ανακοίνωσή σας αναφέρετε ότι αποστείλατε επιστολές παροχής στοιχείων τόσο στα καταγγέλλοντα μέρη, όσο και σε εταιρείες που δραστηριοποιούνται στις σχετικές αγορές. Τι απάντησαν οι εν λόγω εταιρείες; Καθώς εξ όσων γνωρίζουμε κανείς δεν ήθελε να δραστηριοποιηθεί στη συγκεκριμένη αγορά».
Προς μια αναπτυγμένη αγορά (;)
Το ζητούμενο του ρεπορτάζ δεν είναι η απόφαση για τον ΟΠΑΠ. Μας κίνησε την περιέργεια ως προς το ύψος του προστίμου και την επιχειρηματολογία της Επιτροπής Ανταγωνισμού. Για αυτό άλλωστε απευθυνθήκαμε στον κ. Λιανό, προκειμένου να μας διαφωτίσει σχετικά με τη συλλογιστική που επιβλήθηκε ένα τέτοιο πρόστιμο. Άλλωστε, και αποφάσεις για άλλες εταιρείες χαρακτηρίζονται από την αγορά αβάσιμες ως υπερβολικές και πάρθηκαν με νομικά άλματα και μεθοδολογία αμφισβητήσιμη.
Χαρακτηριστικά αναφέρουμε την ανακοίνωση της Coca Cola 3E για πρόστιμο ύψους 10,34 εκατ. ευρώ το Νοέμβριο του 2022, όπου η εταιρεία «βάλλει» κατά της μεθοδολογίας που ακολούθησε η Επιτροπή Ανταγωνισμού. Μεταξύ άλλων στην ανακοίνωσή της η Coca Cola αναφέρει: «Η απόφαση στηρίχθηκε σε και γενικεύει μεμονωμένες επικοινωνίες και αποσπασματικές δηλώσεις σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές που αντιστοιχούν σε απειροελάχιστο ποσοστό της αγοράς». Ακριβώς δηλαδή η ίδια μεθοδολογία διόγκωσης ποσοστών και μεριδίων, όπως και στην πρόσφατη περίπτωση του ΟΠΑΠ.
Το αυτονόητο είναι ότι σε ένα κράτος που σέβεται τους επενδυτές πρέπει να υπάρχουν κανόνες. Κανόνες που αν δεν τηρούνται, τότε ο ρόλος των ανεξάρτητων αρχών είναι να παρεμβαίνουν και να επαναφέρουν στη νομιμότητα τις εταιρείες που δεν τηρούν τη νομοθεσία.
Μόνο έτσι η χώρα μας θα αποκτήσει χαρακτηριστικά αναπτυγμένης αγοράς. Τα αντίθετα όμως αποτελέσματα επιτυγχάνονται όταν αποφάσεις κατά εταιρειών και μάλιστα εισηγμένων στο Χρηματιστήριο Αθηνών, είναι υπέρμετρα αυστηρές και κυρίως, όταν η μεθοδολογία που ακολουθείται, αντίκεται στην κοινή λογική και τους νόμους.
Αλήθεια, ποιος σοβαρός επενδυτής με ποιοτικά κεφάλαια θα επενδύσει σε μία οικονομία, όπου μία ανεξάρτητη αρχή δεν λαμβάνει υπόψη της τους αρμόδιους εποπτικούς μηχανισμούς και το κανονιστικό πλαίσιο που έχουν θέσει οι πλέον αρμόδιες εποπτικές αρχές; (πχ ΤτΕ και ΕΕΕΠ).
Αλήθεια, γιατί μια ρυθμιστική αρχή περηφανεύεται με δημόσιες τοποθετήσεις της για το ύψος της επιβολής των προστίμων. Χαρακτηριστικά ο κ. Λιανός σε συνέντευξή του σε κυριακάτικη εφημερίδα τονίζει ότι «το 2022 η Επιτροπή επέβαλε περισσότερα πρόστιμα απ’ ό,τι επέβαλε η Επιτροπή Ανταγωνισμού της Γερμανίας». Αναρωτιέται κανείς, η αποτελεσματικότητα μιας αρχής, κρίνεται με βάση το ύψος της επιβολής των προστίμων;
Γιατί κάποιος να επενδύσει στην Ελλάδα, όταν με μια καταγγελία ενός σωματείου ή κάποιου που έχει αντίθετα συμφέροντα προς μια επιχείρηση, και δεν λειτουργεί νόμιμα, ξεκινά έρευνα που καταλήγει στην επιβολή μεγάλων προστίμων, σε εταιρείες που πληρώνουν τους φόρους τους και εποπτεύονται εξονυχιστικά;
Τα παραπάνω τα αναφέρουμε για να γίνουν αντιληπτές οι χρόνιες ελληνικές παθογένειες, ενός συστήματος που είτε δεν λειτουργεί, είτε κινείται με λάθος κανόνες και μεθοδολογία. Μόνο αν οι αρμόδιες αρχές λειτουργούν με γνώμονα την αγορά, τη λογική και τη νομοθεσία, σεβόμενες τους εξουσιοδοτημένους φορείς ρύθμισης του εκάστοτε «market place», θα μπορέσουμε να αναπτύξουμε την ελληνική οικονομία.
Αλλιώς μεγάλες εταιρείες και επενδυτές θα βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε έρευνες και καταγγελίες από όποιον δεν έχει έννομο συμφέρον, θα δαπανούν χρήματα για να αποδείξουν τα αυτονόητα και επενδύσεις θα καθυστερούν. Και όλο αυτό εξηγεί σε απόλυτο βαθμό το επενδυτικό κενό που μας χωρίζει από τις ώριμες και αναπτυγμένες ευρωπαϊκές αγορές.
Μία φαινομενικά «αθώα» απόφαση κρύβει τους δαίμονες που ταλανίζουν για χρόνια το ελληνικό επιχειρείν.
