Αναπόφευκτη θεωρείται από τους ειδικούς στην κοινωνική ασφάλιση η 13η μείωση των συντάξεων. Τα έσοδα από ασφαλιστικές εισφορές και από την κρατική χρηματοδότηση δεν επαρκούν για να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους και τα Ταμεία αναγκάζονται να χρησιμοποιούν και μέρος των αποθεματικών τους.
Σύμφωνα με την αναλογιστική μελέτη του Ινστιτούτου Εργασίας της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδος (ΙΝΕ ΓΣΕΕ) 2013-2050, τα αποθεματικά των Ταμείων είναι 4,5 δισ. ευρώ, που αντιστοιχούν σε κύριες και επικουρικές συντάξεις μόλις δύο μηνών! Η οικονομική κατάσταση των ταμείων είναι πλέον οριακή. Η απομείωση, δε, των αποθεματικών τους από 29 δισ. ευρώ αποθεματικά που υπήρχαν ως το 2009 αποδίδεται στο PSI, το οποίο προκάλεσε απώλειες περίπου 12,5 δισ. ευρώ, στα δομημένα ομόλογα και στο υψηλό επίπεδο ανεργίας, αλλά και στην αύξηση του αριθμού των συνταξιούχων.
Η μείωση (45% των κύριων, επικουρικών συντάξεων και του εφάπαξ κατά την περίοδο 2010-2014) επιδείνωσε το βιοτικό επίπεδο των συνταξιούχων και ταυτόχρονα συρρικνώθηκε σημαντικά το αποθεματικό κεφάλαιο της κοινωνικής ασφάλισης (4,5 δισ. ευρώ το 2013) λόγω της αύξησης του αριθμού των συνταξιούχων κατά 600.000 την τελευταία πενταετία, παράλληλα με τη μείωση των εσόδων λόγω του PSI (12,5 δισ. ευρώ), τη μείωση των μισθών (-4 δισ. ευρώ, -33%), τη μείωση της κρατικής επιχορήγησης από 18,9 δισ. ευρώ το 2010 σε 8,6 δισ. το 2015, την υψηλή ανεργία (-6,5 δισ. ευρώ το 2014), την εισφοροδιαφυγή (-15 δισ. ευρώ το 2014), τα ασφαλιστικά ταμεία (-17,4 δισ. ευρώ το 2014) κλπ.
Παράλληλα, σύμφωνα με το αναθεωρημένο Μνημόνιο 2015-2018, προβλέπεται ότι η συνεισφορά της κρατικής χρηματοδότησης στην κοινωνική ασφάλιση, από 21 δισ. ευρώ που ήταν το 2011 και 15 δισ. που ήταν το 2012, θα μειωθεί στα 8,6 δισ. ευρώ ετησίως.
Στον... κουβά οι θυσίες
Είναι, πάντως, αξιοσημείωτο ότι από τις μειώσεις των συντάξεων και την αύξηση των ορίων ηλικίας το σύστημα επιδείνωσε το βιοτικό επίπεδο των συνταξιούχων, εξοικονόμησε κάποιους πόρους, αλλά οι πόροι αυτοί απορροφήθηκαν από τις απώλειες του συστήματος από την ανεργία, την εισφοροδιαφυγή, αλλά και από τον γοργό ρυθμό αύξησης των συνταξιούχων. Ως το 2009 κάθε χρόνο έμπαιναν στο σύστημα περίπου 40.000 νέοι ασφαλισμένοι και συνταξιοδοτούνταν άλλες 40.000, ενώ από το 2010 ως το 2013, ο ετήσιος αριθμός των συνταξιοδοτούμενων ανήλθε σχεδόν στις 100.000, λόγω πρόωρων συνταξιοδοτήσεων, με την είσοδο στο σύστημα, λόγω της κρίσης, να αφορά ελάχιστους ή και καθόλου νέους ασφαλισμένους.
Σημειώνεται ότι με το πρόσφατο τρίτο μνημόνιο έγινε και 12η περικοπή στους ήδη συνταξιούχους (αύξηση εισφορών υπέρ ΕΟΠΥΥ), ενώ προβλέπει μειώσεις και για τους νέους συνταξιούχους .Για το 2016 η κυβέρνηση επεξεργάζεται σενάρια και νέων μειώσεων (από 3% έως 20% στις κύριες και από 2% έως και 30% στις επικουρικές), προκειμένου να εξοικονομηθεί εντός του 2016 έως και 1,5 δισ. ευρώ.
Τονίζεται ότι από 20% έως και άνω του 50% μειώθηκαν οι συντάξεις των ήδη συνταξιούχων μέσα από 12 συνεχείς ειδικές ή άλλες πρόσθετες εισφορές-περικοπές που επιβλήθηκαν από όλες τις κυβερνήσεις τα τελευταία 6 χρόνια.
Ειδικότερα οι συντάξεις ΙΚΑ των 700 ευρώ (τιμές 2010) έχουν υποστεί μειώσεις της τάξης του 19,9%. Ακόμη μεγαλύτερη είναι η προσαρμογή στις συντάξεις των 1.500 ευρώ, καθώς οι σωρευτικές μειώσεις ανήλθαν στο 32%, ενώ η μείωση εκτινάσσεται στο 47%, στην περίπτωση υψηλών συντάξεων στο ΙΚΑ, της τάξης των 3.000 ευρώ. Αντίστοιχα, στο Δημόσιο, οι συντάξεις των 1.250 ευρώ έχουν υποστεί σωρευτικά μειώσεις της τάξης του 22,5%. Η μείωση ανέρχεται στο 34,1% στην περίπτωση παροχών 1.875 ευρώ, ενώ ξεπερνά το 50% στις πολύ υψηλές συντάξεις των 3.750 ευρώ, για τις οποίες βέβαια έχουν καταβληθεί αντίστοιχα πολύ υψηλές εισφορές για πολλά χρόνια. Όσο για τις συντάξεις του ΟΓΑ, οι οποίες κόντρα στο κλίμα της εποχής αυξήθηκαν το 2010, μειώθηκαν με την κατάργηση της 13ης και 14ης σύνταξης. Σωρευτικά, οι μειώσεις στις πολύ χαμηλές συντάξεις των αγροτών αγγίζουν το 8,4%.
Οι 12 περικοπές συντάξεων που ψηφίστηκαν και εφαρμόστηκαν μέσα στην κρίση είναι:
--- Τον Μάιο του 2010, πριν δηλαδή από την υπογραφή του πρώτου Μνημονίου, με τον νόμο 3845 ψηφίστηκε η περικοπή των δώρων, ήτοι της 13ης και της 14ης κύριας σύνταξης καθώς και η υποκατάστασή τους με επιδόματα (€800 συνολικά, με εξαιρέσεις). Οι επικουρικές συντάξεις παρέμειναν 14.
--- Τον Ιούλιο του 2010, με τους νόμους 3863 και 3865, που έμειναν γνωστοί και ως μεταρρύθμιση Λοβέρδου - Κουτρουμάνη, ορίζεται νέος τρόπος υπολογισμού των συντάξεων για μετά το 2015, που οδηγεί σε μικρές μειώσεις που σταδιακά γίνονται μεγάλες...
--- Τον Σεπτέμβριο του 2011 ψηφίστηκε ο νόμος 3869, με αναδρομική εφαρμογή από τον Αύγουστο του 2010. Επέβαλε την ειδική εισφορά αλληλεγγύης συνταξιούχων, με κλιμακωτές μειώσεις 3% για ποσά άνω των 1.400 ευρώ έως 13% για συντάξεις άνω των 3.500 ευρώ.
--- Τον Σεπτέμβριο του 2011, ψηφίστηκε ο νόμος 3869, που εφαρμόστηκε άμεσα και προέβλεπε μειώσεις στις επικουρικές συντάξεις, κλιμακωτά, από 3% για ποσά άνω των 300 έως 10% για επικουρικές συντάξεις άνω των 650.
--- Τον Ιούλιο του 2011, με το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα και τους νόμους 3986 και 4002 επήλθαν νέες, μεγαλύτερες μειώσεις στις κύριες συντάξεις, αυτή τη φορά εισάγοντας ηλικιακά κριτήρια. Έτσι, όσοι συνταξιούχοι ήταν μικρότεροι των 60 ετών και λάμβαναν συντάξεις άνω των 1.700 ευρώ υπέστησαν μειώσεις από 6% έως και 10% για συντάξεις μεγαλύτερες των 3.000 ευρώ.
--- Τον Οκτώβριο του 2011, με εφαρμογή από τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου, ψηφίστηκε ο νόμος 4024 που προέβλεπε ακόμη μεγαλύτερες μειώσεις στις κύριες συντάξεις των «νεότερων» συνταξιούχων. Έτσι, οι μικρότεροι των 55 ετών υπέστησαν 40% μείωση για ποσά άνω των 1.000 ευρώ. Οι μικρότεροι των 60 και μεγαλύτεροι των 54 υπέστησαν μείωση 20% για ποσά άνω των 1.200 ευρώ.
Ο ίδιος νόμος (4024/11) επέβαλε μειώσεις και στις επικουρικές συντάξεις. Συγκεκριμένα, για τους συνταξιούχους του ETEAM προέβλεπε μείωση 30% για ποσά άνω των 150 ευρώ. Για τα υπόλοιπα επικουρικά του ιδιωτικού τομέα, οι μειώσεις ήταν 15%, ενώ για τους δημοσίους υπαλλήλους προβλέφθηκε μείωση της δεύτερης επικουρικής κατά 20%.
--- Τον Μάρτιο του 2012, με τον νόμο 4046, αναδρομικά από τον Ιανουάριο του 2012, επιβλήθηκαν νέες μειώσεις στις κύριες συντάξεις. Συγκεκριμένα, οι συντάξεις που είχαν απομείνει υψηλές, άνω των 1.300 ευρώ, υπέστησαν μειώσεις 12%.
Με τον ίδιο νόμο, μειώθηκαν εκ νέου και οι επικουρικές. Συγκεκριμένα, για ποσά άνω των 250 ευρώ, μείωση ήταν 10%. Για ποσά από 251 έως 300 ευρώ, μείωση 15%, για ποσά άνω των 300 ευρώ, μείωση 20%.
--- Τον Νοέμβριο του 2012, με εφαρμογή από τον Ιανουάριο του 2013, ψηφίστηκε ο νόμος 4093, με νέες μειώσεις σε κύριες και επικουρικές. Συγκεκριμένα, αυτή τη φορά, η μείωση έγινε στο σύνολο των εισοδημάτων από συντάξεις (κύρια + επικουρική). Συγκεκριμένα, ποσά από 1.000-1.500 ευρώ υπέστησαν μείωση 5%, 1.500-2.000 μείωση 10%, από 2.000-3.000 μείωση 15%, και ποσά από 3.000 ευρώ και άνω, μείωση 20%. Επίσης, καταργήθηκαν τα επιδόματα δώρων στις κύριες και τα δώρα στις επικουρικές.
--- Τον Ιούλιο του 2014, εφαρμόζεται για πρώτη φορά ο νόμος 4254/12 για το Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης (επικουρικό μισθωτών), που προβλέπει τη ρήτρα μηδενικού ελλείμματος στις επικουρικές συντάξεις. Έτσι, όσοι είχαν ενταχθεί τότε στο υπερ-επικουρικό ταμείο υπέστησαν οριζόντιες μειώσεις της τάξης του 5,2%.
Η τελευταία μείωση έχει την υπογραφή της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Συγκεκριμένα, με βάση το 3ο Μνημόνιο (Ν. 4336/15) επέρχεται σημαντική μείωση σε κύριες και επικουρικές συντάξεις, μέσω της αύξησης των εισφορών υπέρ ΕΟΠΥΥ στις κύριες και της επιβολής εισφοράς στις επικουρικές.
Συγκεκριμένα, οι εισφορές αυξήθηκαν κατά 2 μονάδες (6% από 4%) επί του ποσού των κύριων συντάξεων πριν από τις περικοπές που ξεκίνησαν το 2010. Στις επικουρικές, επιβλήθηκε εισφορά 6% επί του ποσού μετά των περικοπών. Στις επικουρικές βέβαια, επιβλήθηκε εισφορά υγείας και στις περιπτώσεις δεύτερης επικουρικής καθώς και στις επικουρικές που δίνονται λόγω θανάτου (χηρείας).
Παράλληλα, με το 3ο Μνημόνιο τέθηκαν σε εφαρμογή αλλαγές που ανατρέπουν τους σχεδιασμούς κυρίως στους νέους συνταξιούχους, καθώς άλλαξε ο τρόπος υπολογισμού των παροχών, έρχεται μεγαλύτερο πέναλτι σε όσους αποχωρούν πρόωρα, μειώθηκαν οι κατώτατες συντάξεις και κόπηκε η κρατική χρηματοδότηση για τους συνταξιοδοτούμενους πριν από τη συμπλήρωση του 67ου έτους ηλικίας.
Αναλυτικά, προωθήθηκαν μειώσεις για τους νέους συνταξιούχους, αυτούς δηλαδή που θα συνταξιοδοτηθούν εντός του 2015 και εφεξής. Αυτές είναι:
--- Αύξηση της ποινής σε όσους επιλέξουν να στραφούν στην πρόωρη συνταξιοδότηση, με μεγάλους χαμένους τους πενηντάρηδες. Η εξτρά περικοπή θα είναι 10% και θα διαρκεί μέχρι να φτάσει ο ασφαλισμένος το όριο της πλήρους συνταξιοδότησης (δηλαδή μάξιμουμ για μία πενταετία).
--- Αλλαγή στον τρόπο υπολογισμού των συντάξεων, με μεικτό τρόπο, βάσει του νόμου 3863/2010 που σε πολλές περιπτώσεις οδηγεί σε μικρές μειώσεις συντάξεων.
--- Μειώνονται τα κατώτερα όρια συντάξεων. Το νέο κατώτατο όριο που θα χρησιμοποιείται για τους υπολογισμούς της σύνταξης για τον χρόνο από την 1η Ιανουαρίου 2011 και μετά θα είναι στα 392 ευρώ, σε αντίθεση με το κατώτατο όριο των 486 ευρώ που χρησιμοποιούνταν έως σήμερα.
--- Το ποσό των 392 ευρώ θα χορηγείται μόνο με τη συμπλήρωση του 67ου έτους. Το μέτρο θίγει ιδιαίτερα τις μητέρες ανηλίκων που έφευγαν από το ΙΚΑ με μειωμένη σύνταξη, καθώς από 600 ευρώ κατά μέσο όρο θα περιοριστούν στα 320 με 340 ευρώ.
