Η κρίση φέρνει γκρίνια στην Ε.Ε. και τους πολίτες της, που τρομοκρατημένοι από τα αλλεπάλληλα δημοσιεύματα για χειμώνα πείνας, φτώχειας και κρύου, ψάχνουν να βρουν απεγνωσμένα τον σωτήρα τους στα πρόσωπα νέων πολιτικών που θα τη βγάλουν από την κρίση. Κάπως έτσι ξεκίνησε και ο Β' Παγκόσμιος!
Ως αποτέλεσμα της κατάστασης ο Μάριο Ντράγκι υπέβαλλε την παραίτηση του από την ηγεσία της Ιταλικής κυβέρνησης με αποτέλεσμα να ξυπνάνε εκ νέου τα φαντάσματα του 2012.
Εκατοντάδες δήμαρχοι, ηγέτες των συνδικάτων, βιομήχανοι και χιλιάδες πολίτες υπέγραψαν ανοιχτή επιστολή, ζητώντας από τον Ντράγκι να παραμείνει στην εξουσία. Ο ηγέτης των τεχνοκρατών Ντράγκι είχε φέρει πολιτική σταθερότητα στην Ιταλία τους τελευταίους 15 μήνες, κάτι που ήταν κρίσιμο για τη λήψη κεφαλαίων για την ανάκαμψη από την πανδημία, ύψους σχεδόν 200 δισ.ευρώ.
Το βαρύ του όνομα, από τη σωτηρία του ευρώ το 2012, αλλά και τη στήριξη προς τα ιταλικά νοικοκυριά που παλεύουν με το αυξημένο πληθωρισμό. Θα τον ακολουθεί και θα εμπνέει τη σταθερότητα και τη σοβαρότητα που χρειάζεται η Ευρώπη.
Ο κύβος ερρίφθη. Η Ιταλία οδηγείται σε πρόωρες εκλογές στις 25 Σεπτεμβρίου. Ο πρόεδρος της Ιταλικής Δημοκρατίας υπέγραψε την Πέμπτη την απόφαση για τη διάλυση της Βουλής και της Γερουσίας, κάτι που προϋποθέτει ότι οι εκλογές θα γίνουν εντός των επόμενων 70 ημερών.
Ο Ιταλός πρόεδρος δήλωσε, μάλιστα, ότι «δεν υπάρχουν προοπτικές για τη σύσταση μιας νέας κυβερνητικής πλειοψηφίας», κλείνοντας οριστικά τα σενάρια για αναζήτηση σχηματισμού νέας κυβέρνησης από την υπάρχουσα Βουλή.
Ζήτησε, όμως, από τον Ντράγκι να παραμείνει ως υπηρεσιακός πρωθυπουργός. Να αναφέρουμε ότι, οι εκλογές θα διεξάγονταν έτσι και αλλιώς στις αρχές του 2023 και η χρονική τους μετάθεση έξι μήνες νωρίτερα δεν θα είναι καταστροφή. Αντιθέτως, είναι το καλύτερο δυνατό σενάριο από πιθανή πολιτική στασιμότητα.
Στην συνεδρίαση της η ΕΚΤ, την Πέμπτη, ανακοίνωσε ένα νέο πρόγραμμα «χωρίς όριο» και για κάθε κράτος της Ε.Ε. που τηρεί τους δημοσιονομικούς κανόνες, που ονομάζεται Transmission Protection Instrument.
Το εν λόγω εργαλείο θα στηρίξει τις χώρες που το έχουν άμεση ανάγκη και άμεσα, σύμφωνα με τις δηλώσεις Λαγκάρντ. Είναι η πρώτη φορά που είδα ολόκληρη τη συνεδρίαση, λόγω του ενδιαφέροντος για το νέο «μαγικό εργαλείο» της ΕΚΤ, και μπορώ να πω ότι με εξέπληξε θετικά η πρόεδρος της ΕΚΤ, μου θύμισε πολύ Μάριο Ντράγκι. Χαρακτηριστικά να αναφέρω, σε ερώτηση που δέχτηκε για το εάν θα επηρεάζουν τις αποφάσεις της ΕΚΤ οι κυβερνήσεις των χωρών μελών, δήλωσε κατηγορηματικά ότι «ο καθένας στην δουλειά του».
Η ανεξαρτησία της ΕΚΤ είναι σίγουρα ένα μεγάλο βήμα εάν επιτευχθεί πλήρως, καθώς υπάρχουν πάντα τα «γεράκια της Γερμανίας» και των άνω χωρών, που δεν βλέπουν με καλό μάτι τις κινήσεις της ΕΚΤ, όταν είναι υποστηρικτικές προς τις χώρες του Νότου. Βέβαια αυτό δε σημαίνει ότι οι κανόνες δε θα τηρούνται και η ΕΚΤ θα δίνει χείρα βοηθείας σε όλους. Το δεύτερο σημείο που επικεντρώθηκε η πρόεδρος της ΕΚΤ αφορούσε στο «TPI». Σε κάθε ερώτηση που δέχονταν τόνιζε την σημασία του και το πόσο ευέλικτο θα είναι, μένει να το δούμε εάν και όποτε χρειαστεί.
Τις περισσότερες φορές τα λόγια είναι πιο ισχυρά από τις πράξεις. Κάπως έτσι ο Μάριο Ντράνγκι έσωσε το ευρώ με το «what ever it takes». Έτσι και η Κριστίν Λαγκάρντ περνάει σε ένα νέο «what ever it takes», έχοντας την παρακαταθήκη του προκατόχου της.
Το ερώτημα πλέον, που πλανάται και τρομοκρατεί τους πολίτες της Ευρώπης, είναι εάν θα έχουμε επανάληψη της κρίσης του 2012, με τους γνωστούς, αγνώστους και πάλι στην επικαιρότητα.
Καθώς το ερώτημα απασχολεί και τα του οίκου μας, θα τονίσουμε ότι ελπίζουμε να μην χρειαστεί να περάσουμε και πάλι τα ίδια. Βέβαια με ευχολόγια δεν γίνεται οικονομική πολιτική. Σίγουρα θα είναι πολύ δύσκολο να επανέλθουμε σε μια κρίση παρόμοια με του 2012. Η ΕΚΤ είναι προετοιμασμένη και φροντίζει να το τονίζει καθημερινά στις συνεδριάσεις της. Όσον αφορά α αρνητικά σενάρια για την επερχόμενη ύφεση που θα χτυπήσει τον πλανήτη, όλα θα εξαρτηθούν από την εξέλιξη του πολέμου, που θα δώσει την απαραίτητη ψυχολογική ανάσα εάν τερματίσει ή στον αντίποδα θα καταρακώσει την παγκόσμια ψυχολογία των αγορών αλλά και των πολιτών του πλανήτη.
Είμαστε σε μία κατάσταση που πλέον όλα είναι δυνατά. Σε πολιτικό επίπεδο τα γεγονότα στην Ιταλία, (αλλά και με τις γαλλικές εκλογές το είδαμε), δείχνουν μεγάλη άνοδο του λαϊκισμού που υπόσχεται ως δια μαγείας ότι θα λύσει όλα τα προβλήματα και θα επαναφέρει τους πολίτες σε ευημερία, μένει να βγάλουν και νταούλια για να το γιορτάσουν. Σε οικονομικό επίπεδο οι αριθμοί βαίνουν τόσο χάλια που ακόμα και ο πιο αισιόδοξος αναλυτής δεν μπορεί να κάνει πως δεν τους βλέπει.
Όμως κάτι θα κάνει και πάλι τη διαφορά. Τις τελευταίες εβδομάδες παρατηρήσαμε μια άνοδο των διεθνών χρηματαγορών, που μπορεί να θεωρηθεί ως bear market rally, αλλά και ίσως η αρχή του τέλους, καθώς όλα θα εξαρτηθούν από την πορεία των γεωπολιτικών και την ανάκαμψη του παγκοσμίου ΑΕΠ(να τονίσουμε ότι δεν έχουμε μπει, θεωρητικά ακόμα, σε ύφεση). Οι προβλέψεις για το αρνητικό ή το θετικό σενάριο στηρίζονται σε πολλά οικονομικά στοιχεία που διαμορφώνουν την τάση, αλλά το βασικότερο εξ’αυτών είναι ο ψυχολογικός παράγοντας.
Δεν μπορεί να βλέπεις καθημερινά εικόνες καταστροφής, πολέμου, βίας, πόνου, ακρίβειας, απογοήτευσης κ.ο.κ. και να αισθάνεσαι ωραία για να καταναλώσεις, να πας διακοπές, να αγοράσεις νέο αυτοκίνητο, να κάνεις ένα μεταπτυχιακό κ.ο.κ. Αυτός είναι και ο στόχος να μην αισθανόμαστε άνετα και ήρεμα και να μην καταναλώνουμε, ώστε να πέσει η ζήτηση και μαζί της και ο πληθωρισμός, ώστε να επιτευχθούν οι αριθμοί. Τόνισα και σε παλαιότερα άρθρα μου ότι, θα μάθουμε να ζούμε με υψηλό πληθωρισμό αλλά και ότι ο κόσμος άλλαξε και δεν είναι σήμερα 1970.
Η κρίση στην Ευρώπη και σε όλον τον πλανήτη θα επαναληφθεί στην χειρότερή της μορφή, εάν οι υπεύθυνοι επικεντρωθούν σε ληγμένα φάρμακα του 1970! Ο κόσμος δεν γυρίζει πίσω, η ανθρωπότητα πάει μπροστά και μεταλλάσσεται, όπως και οι αγορές! Το “TPI”, παρόλο που βγήκαν αρκετοί αναλυτές να το κατακρίνουν, κινείται προς αυτήν την κατεύθυνση, ναι μεν άνοδο των επιτοκίων αλλά και ελαστικότητα όπου και όποτε χρειάζεται. Καθημερινά αλλάζει και κάτι και μας φέρνει πιο κοντά στο επόμενο βήμα προόδου και ανάπτυξης.
Οι κρίσεις αποτελούν αφορμές για το επόμενο βήμα. Η κρίση του 2012 αποτέλεσε το βήμα για την ανεξαρτησία της ΕΚΤ, η ενεργειακή κρίση του σήμερα θα αποτελέσει το βήμα για την απεξάρτηση της Ε.Ε. από τρίτους και θα οδηγήσει σε νέες μορφές ενεργειακής αυτοτέλειας μέσω των νέων τεχνολογιών κ.ο.κ..
Ο μοναδικός μου φόβος είναι το γεωπολιτικό σκηνικό, όχι τόσο του πολέμου στην Ουκρανία, όσο των μεγαλύτερων παικτών που αφορούν στην Κίνα και την διαμάχη της με την Taiwan, αλλά και οι αγκαλιές του Ερντογάν με Πούτιν και Ραϊσι, που συνηγορούν σε κάτι μεγαλύτερο που ετοιμάζεται στον πλανήτη.
Καθώς δεν είμαι διεθνολόγος, αλλά πρέπει να βλέπουμε ως οικονομικοί αναλυτές τα γεγονότα που μπορεί να επηρεάσουν τις μελλοντικές μας αποφάσεις στους τομείς του καθενός μας, θα ήθελα να συνθέσω το ακραίο παζλ της όλης κατάστασης που εάν εξελιχθεί στην χειρότερη του μορφή, τότε δε θα δούμε S&P στις 3200 μονάδες, που περιμένει το 99% των αναλυτών, αλλά στις 1000.
Αν τελικά επικρατήσει η σύνεση, τότε οι εκλογές στην Ιταλία θα δώσουν νέα πνοή στην χώρα και την Ε.Ε. και θα ενισχύσουν τον τρίτο μεγαλύτερο εταίρο της. Ο πόλεμος θα σταματήσει με κάποιον τρόπο που θα ικανοποιεί εν μέρει και τις δύο πλευρές. Η Ευρώπη δεν θα κρυώσει και δεν θα πεινάσει τον χειμώνα και θα θέσει τις βάσεις για τη νέα εποχή της απεξάρτησης από τρίτους παίκτες. Η χώρα μας θα παίξει σημαντικό ρόλο στην ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης αποκομοίζοντας τεράστια οφέλη.
Οι αγορές θα συνεχίσουν τον ανοδικό τους δρόμο που θα οδηγεί στην ανάπτυξη και ευημερία των πολιτών. Και οι κεντρικές τράπεζες θα λειτουργούν ολοένα και πιο συχνά με τη λογική του «whatever it takes». «Η καρδιά των κεντρικών τραπεζιτών κάποιες φορές χρησιμοποιείται», όπως είχε πει κάποτε και ο Μάριο Ντράγκι, και κάνει τη σημαντική διαφορά, θα συμπληρώσω εγώ.
* Ο Μιχάλης Τουτζιάρης είναι χρηματιστηριακός αναλυτής
